Patrick Martens

Het voorakkoord dat Marleen Vanderpoorten met de onderwijsvakbonden heeft bereikt, kost op kruissnelheid 13 miljard frank per jaar. Maar de minister is helemaal niet zeker dat ze met een gerust gemoed de paasvakantie kan ingaan.

Minister van Onderwijs Marleen Vanderpoorten (VLD) moest vorige week vrijdag aan de Vlaamse regering uitleg geven over de ontwerptekst van een nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst (cao) voor het onderwijs. Die kwam dinsdag tot stand, na maandenlang geruzie met de vakbonden en veel sociale onrust in de scholen. Meteen werd een absolute radiostilte afgekondigd om te vermijden dat het overleg op de valreep toch nog op een mislukking zou uitdraaien. Alle betrokkenen lijden trouwens aan een zekere onderhandelingsmoeheid.

De minister van Onderwijs had het op de vergadering van de Vlaamse regering beslist niet onder de markt, maar na afloop stelde haar kabinet de vakbonden gerust. Ze kregen te horen dat Vanderpoorten op haar eentje tegen de rest van de Vlaamse regering heeft moeten opboksen om een fiat te krijgen voor de voortzetting en afronding van de onderhandelingen. Uit de korte en koele mededeling van minister-president Patrick Dewael (VLD) bleek evenwel dat er veel meer aan de hand is. De Vlaamse regering heeft naar Vanderpoorten geluisterd en heeft ook bevestigd dat ze een grote financiële inspanning wil leveren voor het onderwijs, zo luidde het. Tegelijk werd aangekondigd dat de Vlaamse regering op woensdag 28 maart de vergelijkende loonstudie van het bureau Hay Management zal beoordelen. En nog belangrijker: Vanderpoorten moet die gegevens over de lonen in het onderwijs en in de privé-sector gebruiken als ze donderdag de eindspurt naar een nieuwe cao inzet. En ze moet zich houden aan ‘het budget dat eerder voor de lopende regeerperiode werd vastgelegd’.

Achter de cryptische zinnen van Dewael schuilt een boodschap die Vanderpoorten grijze haren moet bezorgen. In feite is haar gevraagd om de afspraken die ze met de vakbonden heeft kunnen maken, opnieuw te bekijken. Haar acht collega’s van de Vlaamse regering zijn immers behoorlijk geschrokken van de gepeperde rekening die de minister van Onderwijs uit de onderhandelingen heeft meegebracht.

BOTER BIJ DE VIS

Begin februari kreeg Vanderpoorten, gespreid over een periode van vijf jaar, 27 miljard frank (670 miljoen euro) extra voor een nieuwe cao. De uitgaven zouden stelselmatig oplopen en in 2005 – in de volgende regeerperiode dus – een maximum van 10 miljard frank (250 miljoen euro) per jaar bereiken. De vakbonden liepen niet warm voor dat scenario, want zij wilden veel vlugger boter bij de vis. En ze hebben die slag binnengehaald. Het voorakkoord dat nu op tafel ligt, kost op kruissnelheid minstens 13 miljard frank (320 miljoen euro) per jaar en dat geld moet er al in de periode 2003-2004 zijn. Vanderpoorten zit daarmee echter ettelijke miljarden boven het budgettaire schema dat ze anderhalve maand geleden voorlegde. Dat wordt mee in de hand gewerkt door het feit dat ze – ’tegen de wens van de Vlaamse regering in’ – met een lineaire loonsverhoging van drie procent heeft ingestemd. Die kost op zich al 6,6 miljard frank (160 miljoen euro). Voor het universitair onderwijs moet nog een apart akkoord worden onderhandeld.

Het is haast ondenkbaar dat de vakbonden, die de voorbije dagen hun achterban hebben geraadpleegd, bereid zijn om nog veel te veranderen aan wat ze met zoveel moeite tijdens de onderhandelingen hebben verworven. Het gaat op de eerste plaats om een algemene loonsverhoging: één procent op 1 december van dit jaar en twee procent op 1 juni 2003. Datzelfde schema geldt voor de mensen die met een gesco-statuut in het onderwijs aan de slag zijn. Voor hen is er ook de afspraak dat zij vanaf volgend jaar een normale arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur krijgen.

In het lonenpakket zit nog een rist andere maatregelen. Zo wordt het jaarloon van inspecteurs en pedagogische adviseurs in het basisonderwijs met 60.000 frank (1487 euro) verhoogd. Wie in het lager onderwijs in Brussel lesgeeft en grondig Frans kent, krijgt een maandelijkse toeslag van 1800 frank (44,5 euro). Directeurs in het (buitengewoon) basisonderwijs mogen vanaf september volgend jaar rekenen op een loonsverhoging die schommelt tussen 12.000 (297 euro) en 60.000 frank (1487 euro) per jaar, naargelang het aantal leerlingen in hun scholen. Het onderhoudspersoneel in de vrije scholen kan uitkijken naar een loon dat vergelijkbaar is met dat van de collega’s in het gemeenschapsonderwijs. Voor het onderhoud van de scholen wordt een personeelskader uitgewerkt, zodat die banen niet meer alleen van de werkingsmiddelen van de scholen afhangen.

Het voorakkoord bevat ook een waaier van ingrepen om de werklast in het onderwijs te verminderen. In het kleuteronderwijs komen er bijvoorbeeld twee uren lichamelijke opvoeding bij, die niet langer door de klastitularis moeten worden gegeven. In het lager onderwijs wordt de maximumprestatie van een klastitularis tot 27 uur per week teruggebracht. Nog voor het kleuteronderwijs worden 20.200 uren vrijgemaakt om kinderverzorgsters in te schakelen. De vakbonden zijn er wel voor beducht dat zo het groeiende tekort aan onderwijzers en kleuterleidsters zou worden opgevangen. Daarom is er ook een campagne gepland om meer jongeren warm te maken voor een onderwijsopleiding.

CHINESE VRIJWILLIGERS

In het secundair onderwijs worden de besparingen die ex-onderwijsminister Luc Van den Bossche (SP) op het vlak van de lesuren invoerde, verder teruggeschroefd. Tegen 2004-2005 zal het globale pakket met 20.000 uren opgetrokken zijn. Verder wordt de schaar gezet in het systeem van de plage-uren (die leerkrachten gratis werken naast hun gewone lesuren). De vakbonden hebben het over ‘Chinese vrijwilligers’. Volgens hun berekeningen worden in de middelbare scholen momenteel wekelijks bijna 25.000 van die uren gepresteerd. Dat komt overeen met ruim 1100 voltijdse banen. Bedoeling is om over vier jaar op maximaal één plage-uur per week voor alle leerkrachten uit te komen.

Praktijkleraars zullen ook minder uren per week met hun leerlingen moeten werken. Er wordt een punt gezet achter de besparing op het ondersteunend personeel, en voor de algemene directeurs van scholengemeenschappen en -groepen worden 112 aparte ambten gecreëerd. Voor het buitengewoon onderwijs zijn er extra middelen voor projecten van inclusief onderwijs en voor meer personeel. In het deeltijdse kunstonderwijs wordt dan weer 54 miljoen frank (1,3 miljoen euro) in nieuwe banen geïnvesteerd en worden de grootste knelpunten in de administratieve omkadering weggewerkt.

De hogescholen krijgen jaarlijks 200 miljoen frank (5 miljoen euro) meer, maar moeten hun personeelsbeleid financieel beter in de hand houden. Om jongere docenten en het administratieve en technische personeel meer perspectieven te bieden, is afgesproken dat 72 procent van hen vast kan worden benoemd. Voor de nieuwe centra voor leerlingenbegeleiding ten slotte wordt 182 miljoen (4,5 miljoen euro) uitgetrokken. Ieder centrum kan daardoor een medewerker meer aanwerven. Het personeel van die centra moet nog 36 in plaats van 38 uur per week werken. In de paasvakantie mogen ze de deuren sluiten. In ruil moeten ze wekelijks vier uur lang na 17 uur open zijn.

De vakbonden zijn er niet alleen in geslaagd om hun looneis hard te maken, het zwaartepunt van het kostenplaatje van hun voorakkoord met Vanderpoorten schuift duidelijk naar voren in de tijd. Globaal is de peer in twee stukken gesneden. Ongeveer de helft van de middelen gaat naar loonsverhogingen, de andere helft wordt aan een vermindering van de werkdruk besteed. Dat er daardoor minder nieuwe banen komen – de minister sprak in haar bekritiseerde mediacampagne aan de vooravond van de grote onderwijsstaking eind januari over 4715 jobs – vinden de vakbonden uiteindelijk minder erg. Ze hebben een ander aspect zwaarder laten doorwegen: ‘Wie nu in het onderwijs werkt, zal effectief en beter voor zijn prestaties worden betaald.’

ANDERE PRIORITEITEN

Hoe sterk of broos is de verstandhouding tussen de minister en de vakbonden nu Vanderpoorten tijdens de komende uren en dagen tussen wal en schip dreigt te vallen? De vergelijkende loonstudie naar de eindonderhandelingen meenemen, strookt niet met haar eigen toezegging dat de resultaten dienen voor toekomstige cao-besprekingen over een grotere verscheidenheid in de onderwijsloopbanen en de daaraan gekoppelde loonstructuur. En de vakbonden zullen er ongetwijfeld voor bedanken om de studie van Hay Management alsnog in het bereikte voorakkoord te verwerken. Hun houding is eenvoudig samen te vatten: de drie procent loonsverhoging is binnen, de rest is voor later. De vakbonden vinden overigens dat Vanderpoorten nog vrij gemakkelijk voor hun lineaire looneis door de knieën is gegaan. Volgens hen kan dat maar één ding betekenen: de informatie van het studiebureau die tijdens de voorbije weken naar het kabinet doorsijpelde en zo toch al invloed op de onderhandelingen had, bevestigt de klacht dat leerkrachten veel minder verdienen dan werknemers in de privé-sector.

Behalve het aspect van de loonvergelijking, is er de bijkomende miljardenfactuur. De Vlaamse regering zit echt niet te wachten tot Vanderpoorten weer voor meer geld komt aankloppen. Vorige week vrijdag werd haar dat flink ingepeperd. Bovendien zei Dewael in een vroegere fase van het onderwijsconflict dat de vakbonden niet moeten verwachten dat ze bovenop de drie procent nog meer loonsverhogingen uit de brand kunnen slepen. Voor minister van Ambtenarenzaken Johan Sauwens (VU), die momenteel met de ambtenarenbonden over een nieuwe cao onderhandelt, komt de lineaire toezegging voor de leerkrachten al evenmin goed uit.

‘De Vlaamse regering heeft inmiddels bijna 60 miljard frank (1,5 miljard euro) extra voor het onderwijs over. Er zijn ook andere prioriteiten die meer aandacht en meer middelen verdienen’, luidt het bij verschillende Vlaamse ministers. Zij rederenen dat hun collega maar met het geld op haar eigen begroting moet schuiven als ze voor de nieuwe onderwijs-cao niet met het vastgelegde budget rondkomt. Maar op die onderwijsbegroting is de rek ook allang uit de meeste uitgavenposten. Voor Vanderpoorten wordt het op eieren lopen.

Patrick Martens

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content