De omstreden Isvag-oven in Wilrijk is weer open. De buurtbewoners zijn boos op Agalev. Vera Dua verdedigt zich: “Als ik de oven sluit, ben ik een onverantwoorde minister.”

De Wilrijkse Isvag-oven voor de verbranding van huishoudelijk afval bleef langer gesloten dan voorzien. Isvag stopte de verbranding in de herfst van 1997 om een installatie te bouwen die de dioxines zou vangen. Maar toen die installatie er was, hielden de buurtbewoners de heropening juridisch tegen.

Tot twee keer toe besliste de rechtbank in eerste aanleg dat een heropening in strijd was met het voorzorgprincipe. De bewoners in de nabijgelegen woonwijken van Wilrijk en Aartselaar hadden al voldoende geleden onder de uitstoot van de verbrandingsovens in de buurt – behalve Isvag ging het om de intussen gesloten ovens van IHK en het universitair ziekenhuis in Edegem. Jarenlang stuurden die karrenvrachten giftige stoffen de lucht in. Uiteindelijk erkende ook het Antwerpse Hof van Beroep deze historische vervuiling. Maar juridisch stond volgens het hof niets de heringebruikneming van de oven in de weg.

De schouw van de Isvag-oven rookt dus weer, kort nadat de Vlaamse groenen voor het eerst in een regering zijn gestapt. Uitgerekend enkele Agalev’ers profileerden zich de voorbije jaren als de grootste tegenstanders van de oven langs de autoweg A12 in Wilrijk. Politiek secretaris Jos Geysels verklaarde enkele weken geleden nog dat Agalev voor de sluiting ging.

“Agalev krijgt de soep over haar kop”, zegt Marleen Geeraerts. Als groen provincieraadslid opende zij in 1995 het debat over de mogelijk schadelijke invloed van de Isvag-oven op de volksgezondheid. “Wellicht pakte ik de zaken verkeerd aan. Nu zou ik me niet meer laten afschepen met twee jaar aanslepende onderzoekjes door het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH). We hadden sneller naar de serieuze pers moeten stappen”, zegt Geeraerts. “Misschien hadden dan ook de stad Antwerpen en Mieke Vogels (Agalev, toen schepen voor Leefmilieu) vlugger gereageerd. Destijds geloofde niemand ons.”

Daar kwam pas verandering in na de publicatie in september 1997 van het boek Moorddadig milieu in Vlaanderen (Raf Willems en anderen). Voor het eerst waren meerdere buurtbewoners bereid om te getuigen over de vreemde en veelvuldige genetische afwijkingen bij hun kinderen. Het hek was van de dam. Twee maanden later besliste toenmalig minister van Leefmilieu Theo Kelchtermans (CVP) dat de meest vervuilende Vlaamse ovens dicht moesten.

De Antwerpse groenen moesten najaar 1997 al even slikken toen de voorzitter van Isvag, Fons Geeraerts (SP) met een recente brief zwaaide waarin de stad om bijkomende verwerkingscapaciteit vroeg. De brief was getekend door Mieke Vogels. Bovendien had Isvag-bestuurder Dirk Geldof (toen gemeenteraadslid, nu schepen in Antwerpen), eerder dat jaar ingestemd met een zware investering in de oven. Antwerpen stond op dat ogenblik nog nergens met de gescheiden ophaling van huisvuil.

GROENE REGLEMENTEERDRIFT

Vlaams parlementslid Johan Malcorps van zijn kant was altijd voor de sluiting van de oven. De voorbije regeerperiode legde hij minister Kelchtermans meer dan eens het vuur na aan de schenen. Vandaag is Malcorps ongelukkig met de uitspraak van het Hof van Beroep – en wellicht ook met de beslissing van Dua, maar dat wil hij niet toegeven. “De heropening is een slecht signaal”, zegt de voormalige politieke secretaris van Agalev. “Maar met het arrest had Vera Dua geen juridische poot meer om de sluiting af te dwingen.”

Malcorps is wel tevreden dat Dua een uitstapscenario voor Isvag wil schrijven. De minister zet daar geen termijn op, al hoopt ze dat de oven nog deze regeerperiode (tot 2004) dooft. Malcorps kleeft er wel een datum op. “Een uitstapscenario betekent voor mij de periode om een degelijke scheidings- en vergistingsinstallatie te bouwen. Dat kan in drie jaar tijd gebeuren”, zegt het Vlaamse parlementslid. “Natuurlijk kunnen niet alle ovens van de ene op de andere dag dicht. Maar als Dua de alternatieven voor verbranding echte kansen geeft, is dat een trendbreuk. Dua’s voorganger Kelchtermans steunde met woorden de alternatieve verwerking om vervolgens studiedagen te organiseren waaruit moest blijken hoe absurd die alternatieven voor verbranding wel zijn.”

Volgens Malcorps is er nog werk aan de winkel om het voorzorgpincipe in de wetgeving te verwerken. Onder meer het Vlaams reglement milieuvergunning (Vlarem) huldigt dat principe. “Het voorzorgprincipe staat wel in decreten en reglementen”, zegt Malcorps. “Maar alleen in de inleiding. Nergens houdt de regelgeving rekening met de historische vervuiling en de gezondheidsproblemen die daaruit kunnen voortvloeien. Dat inschrijven, zal niet eenvoudig zijn en ik kan me inbeelden dat coalitiepartner VLD dit als een nieuwe groene aanval van regularitis zal beschouwen. Maar in het waterbeleid aanvaarden we toch ook dat niet elk rivierbekken evenveel vervuiling verdraagt?”

Vlaams minister voor Leefmilieu Vera Dua vindt niet dat Agalev de politieke rekening betaalt. “Als ik de oven gesloten had gehouden en het arrest van het Hof van Beroep naast mij had neergelegd, dan hadden we wat gehoord over onverantwoord groen ministerschap.” Voor Dua is het duidelijk: de oven gaat open omdat de rechter dat zo wil.

De minister kan de oven sluiten als die de norm overschrijdt of een ernstige bedreiging vormt voor de volksgezondheid. Maar dat laatste willen de geconsulteerde wetenschappers niet op papier zetten, al verklaarden acht van de tien gezondheidsexperts op een rondetafelconferentie mondeling dat de oven wegens de historische vervuiling dicht moest blijven. “Als ik de oven nu sluit, doet de rechter hem binnen de twee weken weer open”, zegt Dua.

De minister weerlegt de kritiek van het actiecomité De Pijp Uit dat zij bij het opstarten van de ovenlijnen een gedoogbeleid zou voeren. “Twee Nederlandse professoren bekijken hoe lang de opstartperiode mag duren om het verbrandingsproces bij te stellen.” Dat het gezondheidsonderzoek volgend jaar juni veel resultaat zal opleveren, gelooft de Gentse politica niet.

“Het is wetenschappelijk onmogelijk om de dioxine-uitstoot van een puntbron te verbinden met de gezondheid van de omwonenden. Dat kan alleen bij een ramp. Wel kunnen we op een veel grotere, bijvoorbeeld Europese schaal, de band tussen verbrandingsovens en de volksgezondheid onderzoeken. De omgeving van Isvag heeft ook behoefte aan een saneringsplan. Het lijkt me in die zin belangrijker om Union Minière in Hoboken aan te pakken. Als de omwonenden eens wisten wat daar vrijkwam.”

Minister Dua laat ook onderzoeken of Isvag in de best beschikbare technologie (BBT) investeerde. “Als Isvag niet de BBT gebruikte maar wel de norm haalt, is er geen probleem. Haalt hij de norm niet, dan gaat de oven toe. Dan moeten we ook met de omwonenden overleggen wat de beste strategie is.” In dat geval komen de gemeenten van de intercommunale vereniging ongetwijfeld met de factuur aandragen. Isvag raamt de schade op 6,5 miljard frank. Dua denkt dat het bedrag veel lager ligt.

STEMMEN VOOR HET BLOK

Ann Van Barel van het actiecomité De Pijp Uit is ontgoocheld. “Als acht van de tien gezondheidsexperts vinden dat de oven het best dicht blijft en Dua zegt dat ze daar geen rekening mee kan houden wegens het arrest van het Hof van Beroep, waarom organiseerde de minister dan een rondetafelconferentie?” Pittig detail: een van de twee experts die zich voor de heropening uitsprak, is de broer van Magda Aelvoet (Agalev, federaal minister van Volksgezondheid).

Van Barel vindt dat Dua ook terugkrabbelt wat betreft de best beschikbare technologie. “Als Isvag niet de BBT gebruikte, wil Dua eerst nog bijkomende investeringen bekijken. Is het dat wat Jos Geysels bedoelde toen hij zei dat Agalev voor de sluiting ging? Toen Agalev in Brussel in de oppositie zat en Mieke Vogels nog schepen was in Antwerpen, hoorden we altijd: als de Vlaamse regering geld geeft, dan sluiten we de oven. Nu zit Mieke Vogels in de Vlaamse regering en zwijgt ze als vermoord.”

Van Barel begrijpt de groenen niet. “We hoopten dat Agalev deze oven zou doven, als een symbool van de vernieuwing. Dua wil blijkbaar risico’s met onze gezondheid lopen.”

Het actiecomité liet de voorbije twee jaar bij herhaling verstaan dat de Antwerpse meerderheidspartijen in oktober 2000 wel eens de rekening gepresenteerd kunnen krijgen. Lees: de ontgoochelde buurtbewoners zouden de kant van de oppositie kiezen. Antwerpen telt nog één oppositiepartij, het Vlaams Blok.

“Wij hebben nooit contacten gehad met het Blok en beantwoorden nooit zijn oproepen voor manifestaties tegen de oven”, zegt Van Barel. “Onze enige politieke contacten liepen over de bestuursmeerderheid (SP, VLD, CVP, VU en Agalev). Nu vrezen we dat veel buurtbewoners uiteindelijk bij het Blok terecht zullen komen. Agalev heeft met Leefmilieu en Volksgezondheid alle portefeuilles om iets voor ons te doen, maar voert geen groen beleid.”

Volgens Van Barel is niet alleen bij het actiecomité de ontgoocheling groot. “Johan Malcorps was misschien nog meer teleurgesteld dan wij. We ontvingen ook een brief van een groen gemeenteraadslid uit Schelle dat alle Agalev-fracties in de Rupelstreek oproept om te reageren. Als er niets verandert, dreigt het raadslid met ontslag uit de partij. Met beloftes over een sluiting zijn we niets en ook Dua voelt aan dat Isvag zijn houding verstrakt. Logisch, want Isvag heeft wat het wilde. De oven brandt weer.”

Peter Renard

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content