Overal waar hij komt, wordt Zlatan Ibrahimovic kampioen. Alleen op de Champions League blijft hij jagen, zoals vanavond met PSG in Anderlecht. Parijs, Milaan en Barcelona maakten van hem geen mondaine burger. Ibra blijft het scheldende straatboefje uit het Zweedse Rosengard. ‘Welkom in Zlatan-land.’

Als RSC Anderlecht nog enig uitzicht wil behouden op een Europese overwintering, dan moet het in de komende twee wedstrijden van de Champions League punten pakken. De kans dat dat gebeurt, is klein. Paars-wit neemt het in een dubbele confrontatie op tegen het door Qatarezen bij elkaar gekochte sterrenteam van Paris Saint Germain. Topscorer en absolute grootverdiener bij de Parijzenaars is Zlatan Ibrahimovic, de man wiens voornaam in thuisland Zweden een officiële vervoeging heeft gekregen. ‘Zlatanera’ staat voor ‘excelleren’. In Frankrijk hebben ze daar ‘zlataner’ van gemaakt.

YouTube staat vol onnavolgbare dribbels van ‘Ibracadabra’ en na al die jaren onder toptrainers in de Italiaanse en Spaanse competities is hij uitgegroeid tot een aanvalslinie op zich. Toen de boomlange spits in 2004 van Ajax naar Juventus verhuisde, kreeg hij daar Fabio Capello als trainer. Scoren was zijn minpunt, vond Capello, en dus liet hij Zlatan na de trainingen in z’n eentje voortdoen tot hij erbij neerviel. ‘Ik wil die Hollandse stijl niet’, peperde Capello hem in. ‘Tiktakken, een-tweetjes en een hele ploeg op een hoopje dribbelen. Ik doe het liever zonder. Doelpunten heb ik nodig, snap je? Je moet Italiaans leren denken. Killerinstinct krijgen. Ik krijg Ajax wel uit je lijf gebeukt.’

Lege koelkast

Capello noemde het de Hollandse stijl, maar Ibrahimovic speelde als een Braziliaan. ‘Goochelen als Ronaldo was mijn belangrijkste doelstelling’, getuigt hij in Ik, Zlatan, zijn fantastische biografie uit 2011. De zoon van een Bosnische vader en Kroatische moeder groeide op in Rosengard, een wijk in het Zweedse Malmö, vlak bij het stadscentrum. Toch zou het tot zijn zestiende duren voor hij daar een eerste keer kwam. Zijn jeugd speelde zich af tussen de Turken, Joegoslaven, Palestijnen en Polen op de pleintjes. Naar de Zweedse televisie had Ibrahimovic voor het begin van zijn profcarrière nog nooit gekeken.

Bij zijn moeder was de koelkast altijd leeg, en er woonden een hoop halfzusjes die aan de drugs raakten. Bij vader Sefik, die vooral getrouwd was geweest om aan een verblijfsvergunning te komen, was dat niet zo: hij moest op elk moment van de dag kunnen terugvallen op een lading koude pils. ‘We hebben dikwijls macaroni met ketchup gegeten, of we hoopten dat we na een namiddag op straat konden mee-eten bij vriendjes of een tante.’ Graatmager staat Ibrahimovic op de klasfoto’s uit die tijd. En er waren nog meer dingen om buikpijn van te krijgen.

‘Op een dag belde er een jongetje naar mijn moeder. We stonden allemaal te luisteren. Het was de zoon van een van mijn halfzussen die mijn moeder had buitengezet. ‘Dag oma, ik ben je kleinzoon’, zei hij. ‘Ik ben vandaag jarig. Dat wilde ik gewoon even zeggen.’ Waarop mijn moeder: “Je mag me nooit meer bellen. Je hoort niet bij de familie.”‘ Zlatans buik kromp ineen toen hij zijn moeder dat hoorde zeggen. ‘Het ging er altijd hard toe bij ons. Dat zit gewoon in onze familie. We zijn haatdragend en we overdrijven.’

Aan school had Zlatan een broertje dood. ‘Ik kwam vaak te laat, of ik ging alleen voor het middageten. Elk schooljaar ben ik van school veranderd.’ Toen er weer eens een brief in de bus zat dat zoonlief een fiets had gestolen of gevochten had, zorgde Zlatan dat zijn vader die brief niet te zien kreeg. Winkeldiefstal werd een hobby als een andere. Later, toen Ibrahimovic al in Amsterdam speelde, trok hij niet alleen voor de kötbullar naar Ikea. ‘De kick om die volle winkelkar ongemerkt voorbij de kassa te duwen, daar was het hem om te doen.’

Sinds zijn zesde was Ibrahimovic aangesloten bij een voetbalclub. Eerst bij Malmö Boll & Idrottsförening, waar ook jonge autochtone Zweden speelden, maar snel zocht hij de vertrouwde omgeving van FBK Balkan. Echt lang kon dat niet blijven duren. Daarvoor trainde Ibrahimovic te veel. Malmö FF, een eersteklasser die toen vaak Europees speelde, was de logische volgende stap. Zijn ploegmaats heetten nu Mattisson, Persson, Ohlsson. Zoontjes van deftige heren en dames, die Ibrahimovic niet mochten. Hij spuugde op zijn ‘kakploeggenoten’ die kleren hadden die hij nooit kon kopen, wilde niet spelen in functie van de ploeg, gaf nooit een simpele pass en gedroeg zich als de buitenstaander die hij was. ‘Er zat veel woede in mij. Het maakte me tot de speler die ik nu ben.’

Geen enkele wereldster heeft in zijn jeugdopleiding zo vaak op de bank gezeten als Ibrahimovic. Hij kwam te laat, deelde kopstoten uit, liep voortdurend te schelden op zijn ploegmaats omdat ze hem niet goed aanspeelden en dreigde om de haverklap dat hij zou vertrekken. Het verhaal van zijn tienerjaren is een kopie van wat zijn critici hem aansmeren voor zijn passages bij Ajax, Juventus, Inter Milaan, Barcelona en AC Milan. ‘Ronaldo is en was mijn grootste held, daarna komen Bruce Lee en Mohammed Ali.’ Overal waar hij speelt, zijn z’n teamgenoten op hun hoede voor een speelse karatetrap of een vileine tackle.

Evilsuperdeluxebitch

Bij Malmö vond de zeventienjarige Ibrahimovic uiteindelijk toch iemand die besefte dat ze die onhandelbare speler maar beter elke maand wat zakgeld konden toestoppen. In 2001 ontving Malmö 8,5 miljoen euro van Ajax. Zlatan was de investering meer dan waard geweest. Maar in Diemen, het voorstadje van Amsterdam waar Ibrahimovic zou gaan wonen, moest hij tot de tiende van de tweede maand wachten vooraleer hij zijn eerste salaris kreeg. Ondertussen had hij wel een nieuwe Mercedes op afbetaling gekocht. ‘Ik had zelfs geen geld om cornflakes te kopen. De tweede week belde ik naar Maxwell, mijn Braziliaanse ploeggenoot die in het dorpje Ouderkerk woonde. Ik had honger en hij had wel iets staan in zijn keuken. Ik heb er drie weken op een matras geslapen.’ Ibrahimovic zou in Amsterdam dezelfde zaakwaarnemer kiezen als de linkervleugelspeler. Dankzij de flamboyante Mino Raiola speelden de twee later ook samen bij Inter, Barcelona en nu opnieuw bij PSG.

Op het veld in de Amsterdam Arena liep het ook niet van een leien dakje. Schitteren deed Ibrahimovic alleen bij vlagen, zoals tegen Liverpool tijdens een voorbereidingstoernooi. In het strafschopgebied maakte hij de Zwitserse topverdediger Stéphane Henchoz belachelijk door uit te pakken met ‘de slang’. ‘Eerst ging ik naar links’, mocht Ibrahimovic het na de wedstrijd uitleggen. ‘En dat deed hij ook. Toen ging ik naar rechts, en dat deed hij ook. Toen ging ik er links voorbij en ging hij een hotdog kopen.’

Maar in zijn rijtjeshuis in Diemen voelde hij zich eenzaam. Nachtenlang zat hij videospelletjes te spelen. En maar bellen naar Zweden. Naar vader en moeder. Zelfs naar zijn ex-verloofde, met wie hij had gebroken omdat een vriend hem had verteld dat hij na de verloving geen jaren tijd meer had om te trouwen. ‘Elke vrije dag trok ik naar Malmö. Ik keerde pas terug naar Amsterdam op de ochtend van de training.’ Tijdens een van die verblijven in Zweden raakte hij in de ban van Helena, zijn ‘evilsuperdeluxebitch’ die tien jaar ouder is dan hij. Ze zijn nog altijd samen.

‘Zij heeft hem veel rust bijgebracht’, zegt de Nederlander Thijs Slegers, journalist bij Voetbal International en persoonlijke vriend van Ibrahimovic. ‘Bij Ajax had hij nog ongezonde leefgewoonten. Dat is veel verbeterd toen ze in Turijn gingen samenwonen.’ Slegers werd een paar maanden na de komst van de Zweedse international naar Amsterdam gebeld door een Deense manager. ‘Hij vertelde me dat Zlatan zich niet zo goed voelde. Dat hij moeite had om in het eerste elftal te raken en dat hij ook niet toeliet dat iemand van de ploeg hem zou begeleiden. En of ik, die hem al geïnterviewd had, niet een keer wilde afspreken met hem. Ik belde hem en vroeg of hij kon tennissen. Het antwoord was typisch Zlatan: “Ik heb het nog nooit gedaan, maar ik denk wel dat ik er goed in ben.” Daarna zijn we veel met elkaar beginnen op te trekken. We speelden samen computerspelletjes. Toen zijn moeder of een ander familielid op bezoek was en hij een training had, toonde ik hen de stad of ging ik met hen shoppen. Hij is dat niet vergeten. Ik hoor hem nog elke week. Meestal sms’en of praten we over voetbal, maar zo nu en dan wil hij bijvoorbeeld ook weten hoe het nog gaat met mijn vader en zijn bakkerij.’

Zlatankoorts

Slegers is de auteur van Geen genade, de vorig jaar verschenen en veelbesproken biografie van Andy Van der Meijde, de aan lagerwal geraakte oud-ploegmaat van Ibrahimovic. Toch is Slegers niet jaloers dat iemand anders Ik Zlatan mocht schrijven. ‘Ik had dat niet gekund. David Lagercrantz is een Zweedse romanschrijver. Niet alleen wat Zlatan vertelt is prachtig, maar ook de structuur van het boek is werkelijk fenomenaal. Het is intussen in zestien talen vertaald en er zijn wereldwijd meer dan 1,2 miljoen exemplaren van verkocht. Bovendien was het logischer dat een Zweed zijn verhaal zou op- tekenen. Daar is Zlatan echt God. In veel scholen wordt het boek zelfs als lesmateriaal gebruikt om jongeren aan het lezen te krijgen.’

Hoeft het gezegd dat Ibrahimovic ook in de nationale ploeg meermaals in aanvaring kwam met de bonds- coaches? Het zal de Zweedse voetbalsupporter worst wezen. Toen hij op het WK in 2002 tijdens een match niet van de bank kwam, werd hij in een poll na de wedstrijd toch verkozen tot man van de match. ‘Zlatankoorts’, noemt hij het zelf. Toen hij in augustus 2010 na lang aandringen terugkeerde naar de nationale ploeg, kwamen er plots 6000 toeschouwers opdagen. Normaal waren dat er zes. ‘Ik zag aan de gezichten van de andere jongens dat ze dachten: wat is dit hier, verdomme?’ vertelt Ibra- himovic. ‘Ik zei doodkalm: “Welkom in mijn wereld, welkom in Zlatan- land.”‘

‘Zijn status in Zweden is gigantisch’, zegt Slegers. ‘Ingemar Stenmark, een van de grootste skiërs aller tijden, komt zo stilaan in zijn schaduw.’ Volgens Ibrahimovic begon de internationale gekte rond hem pas echt bij Inter Milaan, toen uitlekte dat hij op dat moment de best betaalde speler ter wereld was. De paparazzi lieten hem en zijn gezin geen seconde met rust. ‘Dat is ook de reden waarom hij het liefst nog een paar jaar in de Verenigde Staten zou voetballen’, weet Slegers. ‘In Europa kan hij al lang niet meer op straat komen zonder dat hij constant aangeklampt wordt. In New York of Los Angeles zou dat niet zo zijn.’

‘Ik ben een Ferrari’

De vraag is of Ibrahimovic wel zou presteren als hij niet voortdurend op de huid gezeten wordt. In een interview met Der Spiegel verklaarde hij het prettig te vinden dat de mensen hem herkennen en op straat aanspreken. ‘Daarvoor doe ik het toch. Wie zegt dat hij dat niet fijn vindt, liegt.’ Zijn halve leven draait rond zijn Ferrari Enzo en ander uiterlijk vertoon. Wie het breed heeft, moet het breed laten hangen, vindt hij. En regels zijn er om aan je laars te lappen. Vandaar dat Ibrahimovic niet langer dan een jaar bij Barcelona bleef.

Na drie fantastische jaren bij Inter wilde hij in de zomer van 2009 naar een club waarmee hij eindelijk de Cham- pions League zou winnen. Elke transfer van Ibrahimovic bezorgt hem en zijn manager wekenlange stress, maar ze krijgen uiteindelijk altijd hun zin en ook nu weer slaagde Raiola erin om een doorbraak te forceren. Zlatan vertrok naar Catalonië. Alleen wist hij niet wie hem op de parking van Barcelona zou opwachten. Pep Guardiola adviseerde hem om ‘zoals een gewone speler’ in een bescheiden auto naar de training te komen. ‘En toen ik aankwam in de kleedkamer tussen Iniesta, Messi en Xavi, dacht ik: shit, deze jongens zijn supersterren, maar ze gedragen zich niet zo.’

Een half jaar liep Ibrahimovic in de pas. Toen had hij genoeg van de brave schooljongens en hun leermeester. ‘Guardiola is een fantastische trainer, maar hij heeft geen ballen aan zijn lijf. Messi is een briljante voetballer, maar ik maakte in de eerste matchen meer goals dan hij. Opeens wou Guardiola dat ik zou gaan spelen in functie van Messi. Ik heb Guardiola gezegd dat hij het gewoon moest zeggen als ik niet in zijn systeem paste. Maar dat deed hij niet. Hij is een vijg. Wie mij koopt, koopt een Ferrari. En wie een Ferrari heeft, tankt super, rijdt op de snelweg en geeft plankgas. Maar Guardiola heeft diesel getankt en een toertje op het platteland gemaakt. Dan had hij beter een Fiat kunnen kopen.’

‘Natuurlijk heeft hij al veel conflicten gehad’, zegt Slegers. ‘Zlatan houdt niet van mensen die in zijn ogen onzin uitkramen. Hij heeft overal moeten vechten voor zijn plaats. Zo iemand blijft niet stil in een hoekje zitten als hem onrecht wordt aangedaan. En hij spreekt niet beschaafd. Hij communiceert bruut, zoals hij het thuis en op straat heeft geleerd.’

Ook Louis van Gaal mocht dat ooit ervaren. In 2004 riep hij als technisch directeur bij Ajax Ibrahimovic bij zich. De kwajongen in hem haat dat moment. ‘Mijn eerste gedachte is nog altijd: over welke gestolen fiets gaan ze me nu weer de levieten lezen?’ Van Gaal gaf hem een lange uitleg over hoe een spits op positie 9 moest helpen meeverdedigen. Ibrahimovic had daarover al eens een gesprek gehad met Marco van Basten, met wie hij zijn hele carrière – zeker bij AC Milan – zou worden vergeleken. ‘Toen Van Gaal eindelijk klaar was met zijn betoog, zei ik hem: “We weten allemaal wel dat u dat bedacht hebt, maar Van Basten vindt precies het tegenovergestelde.” Naar wie moet ik luisteren? Naar een legende of naar Van Gaal?’

Kungfu

In de twaalf jaar tussen 1998 en 2010 werd Ajax maar twee keer kampioen. Twee keer was Ibrahimovic erbij. Inter had in 2006 zeventien jaar op een titel gewacht. Zelfs Ronaldo had hen daarbij niet kunnen helpen. Maar toen Ibrahimovic er neerstreek nadat hij aartsvijand Juventus twee keer kampioen had gemaakt, pakten de blauw-zwarten drie scudetto’s op rij. Hetzelfde gebeurde bij Barcelona, Milan en PSG. ‘Ik heb het al uit de mond van verschillende van zijn ex-ploeggenoten mogen noteren’, zegt Slegers. ‘Als je met Zlatan op het veld komt, zeggen ze, sta je al 1-0 voor. Hij is een beer van een kerel die voor niemand bang is en zelf het schijt heeft aan iedereen. Hij is een soort gangleader, die blijft vechten tot hij scoort. En hij heeft natuurlijk het voordeel dat hij altijd bij ploegen heeft gespeeld waar er minstens nog een paar rondlopen met dezelfde mentaliteit. Anders raak je nooit in de selectie van een topclub.’

Individueel is Ibrahimovic van uitzonderlijk allooi. Andere spitsen van 1,95 meter ontpoppen zich tot targetmannen of topscorer op hoge ballen. Ibrahimovic doet dat ook, maar hij combineert het met een fabelachtige techniek en een verbluffend schot. Zijn ‘Maradonagoal’ met Ajax tegen NAC waarmee hij een transfer naar Juve forceerde staat in elke top tien van wereldgoals, net als zijn omhaal met Zweden vorig jaar tegen Engeland, een vriendschappelijke match waarin hij alle vier de Zweedse goals maakte. En toch is niet iedereen overtuigd van zijn waarde. Critici verwijten hem dat hij nooit de grote trofeeën gewonnen heeft, en dat hij het vaak laat afweten op belangrijke momenten. Maar ze vergeten dat hij op het EK van 2004 in Portugal met een kungfu-hakje de Italiaanse defensie te grazen nam en Zweden in de slotminuten aan een punt hielp dat hen naar de volgende ronde zou brengen. In 2005 knalde hij in Budapest zijn land in de 91e minuut vanuit een onmogelijke hoek naar het WK, en vorige week besliste hij met een goal en een assist in de laatste vijf minuten dat Zweden en niet Oostenrijk naar de barrages voor het komende WK gaat.

PSG klopte in de vorige poulewedstrijd van de Champions League Benfica met 3-0. De eindstand stond al na een halfuur op het bord. Ibrahimovic nam twee goals voor zijn rekening. Anderlecht, dat in de eerste match kansloos verloor in Lissabon, is dus gewaarschuwd. Het enige waar het zich misschien aan kan optrekken, is een oud kwaaltje van Ibrahimovic. Het ging namelijk ook een paar keer mis op de beslissende momenten. Zo speelde hij in 2006 een waardeloos WK. Ibrahimovic wijt dat voor een deel aan zijn activiteiten als reisleider in Duitsland. Zijn hele familie kwam kijken, en hij moest voor hen voortdurend alle hotels, vliegtuigen en tickets regelen. Deze keer zal Slegers met zijn vader in de eretribune zitten op Anderlecht. ‘Dat heeft Zlatan voor ons geregeld. Ik ga ’s ochtends wel zelf onze kaartjes ophalen in zijn hotel.’

DOOR HANNES CATTEBEKE

‘Ronaldo is mijn grootste held, daarna komen Bruce Lee en Mohammed Ali.’

‘Als ik bij de trainer moet komen, is mijn eerste gedachte nog altijd: over welke gestolen fiets gaan ze me nu weer de levieten lezen?’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content