willy claes Willy De Clercq mark eyskens willy kuijpers hugo schiltz leo tindemans karel van miert freddy willockx
Mijnheer Van Miert, het verdrag tot de Europese grondwet is door de staats- en regeringsleiders van de EU goedgekeurd, maar er blijft het obstakel van de ratificatie in 25 landen.
KAREL VAN MIERT: Na de mislukking van de top in december, waarvoor het Italiaanse voorzitterschap de schuld draagt, kunnen de Ieren uiteindelijk toch een akkoord over de grondwet op tafel leggen. Laten we zeggen dat dit de mogelijkheid biedt om er de komende decennia in een uitgebreide EU het beste van te maken. Toch zijn er op de valreep belangrijke toegevingen gedaan, aan de Britten maar ook aan anderen, waarmee ik niet zo gelukkig ben. Want hoewel in veel domeinen met een gekwalificeerde meerderheid zal worden beslist, is dat niet het geval voor buitenlandse politiek, sociaal beleid en fiscaliteit. Daar blijft de unanimiteit, zeg maar het vetorecht, behouden. Dat is jammer op zich, en bovendien zal het wie al kritiek had op het te weinig sociale Europa, zijn vooroordeel bevestigd zien. Dat kan dus voor een dubbel probleem zorgen in landen waar de bevolking zich via een referendum kan uitspreken: voor sommigen zal het te veel Europa zijn, voor anderen te weinig.
Is het wel realistisch te veronderstellen dat die grondwet in alle 25 lidstaten zal worden goedgekeurd?
VAN MIERT: Het zou mij alleszins verwonderen indien een meerderheid van de Britten ‘ja’ zegt, en er zijn nog landen waar de uitkomst onzeker is, bijvoorbeeld Polen. Want ondanks de druk van het Vaticaan en de Poolse regering, wordt het christendom niet expliciet vermeld als bron van de Europese beschaving. Als de kerk daarop gaat hameren, zouden ook de Polen wel eens ‘neen’ kunnen zeggen.
Stel dat maar één land dwarsligt, moet dat dan uit de EU worden gezet?
VAN MIERT: Jacques Chirac en Gerhard Schröder hebben al verklaard dat de landen die ‘neen’ zeggen, hun conclusies moeten trekken, maar zo eenvoudig is het niet. Juridisch is de regel dat iedereen de grondwet moet aanvaarden vooraleer hij in werking kan treden. Dan kun je een land niet uit de EU sluiten omdat het deze regel toepast. Met de euro hebben we gelijkaardige problemen meegemaakt. Toen het referendum in Denemarken negatief uitviel, hebben ze er later een tweede gehouden, zo niet, was de euro geblokkeerd.
Het is dus best mogelijk dat het akkoord van vorige week in praktijk op een grote impasse zal uitdraaien. Bovendien duurt die ratificatieperiode hoe dan ook één of twee jaar, maar is de uitgebreide unie al wel een feit. We zullen het dus moeten doen met de regels die in Nice zijn vastgelegd. In 2007 worden ook Roemenië en Bulgarije nog lid, hoewel die zeker nog niet klaar zijn voor toetreding. En dan zwijg ik maar over Turkije, want als dat erbij komt, staat de EU voor onoverkomelijke problemen. Men heeft gekozen voor de politiek van de vlucht vooruit, maar die houdt heel wat risico’s in.
Is de EU met deze uitbreiding haar krachten al te boven gegaan?
VAN MIERT: Ik had liever gezien dat men stapsgewijs had uitgebreid, alleen met landen die echt klaar waren. Dan had men ook de institutionele aanpassingen geleidelijker kunnen laten verlopen. Het is anders uitgedraaid, en daar zullen we de gevolgen van moeten dragen. De eerste top na de uitbreiding heeft meteen aangetoond dat de politieke context niet goed is. De diepe kloof die door de oorlog in Irak is geslagen, is niet verdwenen. Op een schandalige manier verzamelt Tony Blair de andere vazallen van de Verenigde Staten rond zich, en trekt met hen ten strijde tegen Frankrijk en Duitsland. Die vergalopperen zich op hun beurt door op een oubollige manier te denken dat zij met twee beslissingen kunnen doordrukken. De oude Europese diplomatie, die in het verleden vaak rampzalig is gebleken, heeft de kop weer opgestoken.
De grondwet beperkt de macht van de Commissie om het Stabiliteitspact te doen naleven. In afwachting wordt het alvast versoepeld.
VAN MIERT: Dat is vooral onder Duitse druk. Merkwaardig, omdat Duitsland zelf van het Stabiliteitspact een voorwaarde maakte om de euro in te voeren. Nu mag dat pact, dat een begrotingstekort van maximum 3 procent toelaat, niet eeuwig als een onaantastbaar dogma worden beschouwd. Ook al wordt het niet naar de letter nageleefd, in praktijk blijft men wel in de buurt van die 3 procent, daarmee valt te leven. Psychologisch is enige ‘soepelheid’ misschien beter dan strenge voorwaarden te stellen, en dan machteloos te moeten toezien hoe een paar grote landen er met hun pet naar gooien.
Tot 2014 zal de Commissie blijven bestaan uit één commissaris per lidstaat, dat zijn er dus minstens 25. Onwerkbaar?
VAN MIERT: Moeilijk werkbaar. Maar erger is dat men in bijna alle lidstaten de Europese commissaris als een vertegenwoordiger van de regering beschouwt. Commissarissen moeten zich gedragen als verdedigers van het algemene belang van de EU, bij hun ambtsaanvaarding bevestigen ze dat zelfs in een eed. Helaas trekken de meeste regeringen zich daar weinig van aan, en beschouwen ‘hun’ commissaris als de verdediger van hun belangen in Brussel. Dat probleem is nog acuter geworden door de uitbreiding. Zo kan de Commissie niet ernstig werken, en wordt de waarde van de EU uitgehold. Om dat tegen te gaan, heb je een sterke Commissievoorzitter nodig, maar na het spektakel van de voorbije week is mijn hoop op dat punt niet groot meer.
Vooral de door hem ooit aanbeden Tony Blair heeft de kandidatuur van Guy Verhofstadt gekelderd. Te wijten aan de oorlog in Irak?
VAN MIERT: Niet alleen, maar het is zeker een factor geweest. Die oorlog heeft binnen de EU een scherpe tegenstelling doen ontstaan. De vazallen van de Bush-administratie hebben zich gegroepeerd rond Blair, die hoopte op die manier de positie van de Britten in de EU te kunnen versterken. Blair gedraagt zich echt als een marionet van de regering-Bush, die er zelf alles aan doet om de EU te verzwakken.
Ik vind dat zeer erg, omdat steeds meer blijkt dat de oorlog in Irak een dramatische vergissing is geweest, van in het begin gesteund op gemanipuleerde en leugenachtige informatie. Niettemin blijft Blair zijn spel spelen, tegen alles en iedereen in. Dat hij de EU blokkeert, is des te erger omdat de Britten niet eens deelnemen aan essentiële onderdelen van de eenmaking, zoals de monetaire unie en het akkoord van Schengen. Maar zoals gezegd, is de hautaine houding van Frankrijk en Duitsland niet veel beter. Als je ziet wat zich rond de top in Brussel heeft afgespeeld, lijkt de Europese klok twee eeuwen teruggedraaid.
Wat Verhofstadt betreft: het is een legitieme ambitie om voorzitter van de Commissie te worden, maar hij heeft het tactisch onhandig aangepakt. Hij was al maanden aan het lobbyen, maar als je zó achter een job aanholt, verzwak je je positie. De landen waar je om steun gaat bedelen, kunnen dan eisen stellen, en dat je zo expliciet naar voren wordt geschoven door Duitsland en Frankrijk, roept alleen weerstand op. De vraag was niet meer: ‘Zou Verhofstadt een goede voorzitter voor de Commissie zijn?’ De vraag was: ‘Wie wint de krachtmeting tussen het Engelse en het Frans-Duitse blok?’ En dat kon alleen tot een patsituatie leiden. Een kandidaat-voorzitter moet ervoor zorgen dat ze hem komen vragen. Dan sta je in een sterke positie, ook nadien, als je effectief aan de slag gaat.
De regering moet een Belgische commissaris aanstellen. Is de VLD nog sterk genoeg om de kandidatuur van Karel De Gucht hard te maken? Of krijgt Philippe Busquin (PS) een tweede termijn?
VAN MIERT: Ik weet het niet. Bij ons maakt de functie van Europees commissaris deel uit van de portefeuilleverdeling in de federale regering. Toen ik commissaris werd, kreeg mijn partij één minister minder. Als de Europese commissaris geen PS’er meer is, moet de PS daarvoor ‘vergoed’ worden.
Ik durf op dit moment niet voorspellen hoe de regionale regeringen zullen worden samengesteld, en of dat gevolgen zal hebben voor de federale. Ikzelf geloof niet in asymmetrische regeringen. Het lijkt mij onlogisch mocht, bijvoorbeeld, CD&V de Vlaamse regering leiden, maar de federale vanuit de oppositie bestoken. De Volksunie heeft dat in het verleden wel gedaan, maar die partij had niet het gewicht van CD&V. Als er in de federale regering een partij bij komt, of een partij vervangen wordt door een andere, moeten de portefeuilles opnieuw worden bekeken. De aanstelling van onze commissaris zou dus wel eens van een typisch Belgisch handeltje kunnen afhangen.
In Irak is een Zuid-Koreaanse gijzelaar door een islamitisch commando onthoofd, omdat zijn regering extra troepen stuurt. De gijzelaar had in een dramatische videoboodschap gesmeekt om daarvan af te zien.
VAN MIERT: Zoiets is uiteraard afschuwelijk, dergelijke chantage stelt wie een beslissing moet nemen, voor een onmogelijk dilemma. Maar je moet je ook bij dit drama de vraag stellen hoe Zuid-Korea in die situatie verzeild is geraakt. De regering in Seoel is op vele manieren schatplichtig aan de Amerikanen, en is een van de landen die door de regering-Bush onder zware druk zijn gezet om mee te stappen in het stilaan desastreuze Iraakse avontuur. Vanuit Irak ging vroeger geen terroristische dreiging uit, nu loopt niet alleen Osama Bin Laden nog altijd rond, maar zijn Al-Qaeda en aanverwante organisaties als een kanker uitgezaaid in een wereld die veel minder veilig is dan gisteren. En hoe de Iraakse catastrofe zal aflopen, is nog lang niet duidelijk. Ofwel verzeilt dat land in een bloedige burgeroorlog, ofwel in een nieuwe dictatuur. Wat zijn we dan opgeschoten? We zien voor onze ogen de totale mislukking van het eigengereide Amerikaanse beleid, en het is tijd om de schuldigen daarvoor ter verantwoording te roepen.
Mijnheer Van Miert, mogen wij u en uw collega-Kroonraadleden aan het eind van het negende seizoen danken voor uw medewerking.
Koen Meulenaere
Karel Van Miert ‘Verhofstadt heeft het tactisch onhandig aangepakt.’
