Nog deze maand weten we of in het voetbal voortaan met videoscheidsrechters mag worden gewerkt. De Belgische Eerste Klasse is kandidaat om proefkonijn te spelen, mogelijk volgend seizoen al. Betekent dit het einde van het vloeken op de scheids?
De zesenveertigste minuut in Racing Genk-Club Brugge. Genk is net op voorsprong gekomen. Een flinke opsteker voor nieuwe coach Alex McLeish die de rust al ziet naderen. Winnen in een topper kan de Limburgers weer helemaal lanceren. McLeish heeft pech, want plots krijgt Victor Vazquez een geniale inval. Zijn verre knal spat weg op de lat, Felipe Gedoz van Club pikt de bal op en ziet een half mislukt schot in de goal verdwijnen. 1-1: weg momentum bij Racing Genk. In de tweede helft wordt niet meer gescoord.
De clou is gereserveerd voor de kijkers thuis: Gedoz stond een paar meter buitenspel. Voor de arme grensrechter bijna onmogelijk te zien, want hij bestudeerde ongetwijfeld of het schot van Vazquez al dan niet achter de doellijn zou belanden, maar wie de beelden in slow motion meekreeg, kon niet twijfelen.
Dat soort scheidsrechterlijke dwalingen zullen in de toekomst niet meer gebeuren. Tenminste, als het proefproject van de Nederlandse voetbalbond erdoor komt. Sinds begin vorig seizoen experimenteert de KNVB met videoscheidsrechters. Twee ervaren arbiters zitten geïsoleerd in een soort regiekamer waarin ze live vanuit meerdere camerastandpunten de match volgen. Ze kunnen beelden terugspoelen, inzoomen of stilzetten. Na 24 Eredivisiewedstrijden weet Gijs de Jong, manager competitiezaken bij de KNVB, het wel zeker: ‘Dit is de toekomst van het voetbal.’
Per wedstrijd bleken er gemiddeld twee à drie momenten te zijn waarbij de videoscheidsrechter de arbitrage kon corrigeren. ‘We richten ons op situaties die wedstrijdbepalend kunnen zijn, zoals wel of geen strafschop, ernstig gemeen spel of doelpunten waaraan een overtreding is voorafgegaan’, zegt De Jong. ‘Bij zulke momenten bezorgt de videoreferee binnen tien seconden de spelleiding van een juist advies. Dat zorgt ervoor dat wedstrijden eerlijker en sportiever kunnen verlopen.’ De KNVB investeerde 500.000 euro in dit project, dat de titel Arbitrage 2.0 kreeg.
Tot nu toe was het experiment theoretisch: men turfde hoe vaak de videorefs zouden hebben ingegrepen. De Nederlandse voetbalbond vraagt nu aan de IFAB, de internationale spelregelinstantie (zie kader), om toe te staan dat de videorefs de echte ref contacteren. Als IFAB groen licht geeft, kunnen er vanaf volgend seizoen videoscheidsrechters worden ingezet.
‘De Belgische Eerste Klasse zou graag de primeur hebben om als eerste profcompetitie ter wereld zijn spelleiding te versterken met videorefereeing’, zegt Ludwig Sneyers, ceo van de Pro League, de unie van eersteklasseclubs. ‘Het kan de taak van de scheidsrechter gevoelig vergemakkelijken en frustrerende vergissingen met mogelijk dure gevolgen voorkomen. In andere sporten, zoals het hockey en het rugby, wordt de videoscheidsrechter al met succes toegepast. Ik zou zeggen: waar wachten we op?’
Ook de Engelse en de Duitse competitie tonen naar verluidt interesse, al lijkt het logisch dat Nederland wegens zijn eerdere investeringen met de scoop gaat lopen. Een beslissing wordt nog deze maand verwacht.
Volkssport
Het zou een revolutie zijn. Betekent dit het einde van het geklaag over de man in het zwart? Want als voetbal de nationale volkssport nummer een is, dan is vloeken op de scheidsrechter ongetwijfeld nummer twee.
Een korte rondvraag leert dat er veel bemerkingen te maken vallen bij deze nieuwe gerechtigheid door techniek, al kan dat uiteraard moeilijk anders bij een reglementswijziging van deze orde. Filip Joos denkt te weten wat de achilleshiel van de videoscheidsrechter wordt: dat wij er veel te veel van verwachten. ‘En ik heb recht van spreken, want als voetbalcommentator fungeer ik ongewild ook een beetje als videoref’, zegt de VRT-journalist. ‘Bal wel of niet over de lijn is een spelsituatie waar geen twijfel over bestaat. Dat ze daar elektronische hulpmiddelen voor inschakelen: waarom niet? Probleem is dat bij een contactsport als voetbal grijze spelfases veel vaker voorkomen dan zwart-witgevallen. Ik krijg voortdurend mails van supporters die vinden dat ik mij vergiste wanneer ik een tackle in het nadeel van hun ploeg analyseer. Zie ik die beelden dan terug dan denk ik: ja, die mensen hebben een punt… maar ik ook.
‘Beslissingen zijn zelden honderd procent juist of fout: het gaat in gradaties, en de man in het zwart beslist. Dat een gewone scheidsrechter in een fractie van een seconde een oordeel moet vellen, is zijn ultieme schild. Zelfs de fan die ’s ochtends zijn wangen in de kleuren van zijn club verft, begrijpt dat een scheidsrechter een mens is en mensen kunnen zich vergissen. Van de videoref zal onfeilbaarheid worden geëist, en die man kan dat niet bieden. Ik ben er honderd procent zeker van dat videorefs tot meer frustratie en zelfs tot complottheorieën zullen leiden. Want zij zullen zich vergissen met de beelden erbij.’
Luc Wouters, een van Belgiës meest ervaren arbiters, staat niet per se negatief tegenover de videoscheidsrechter – ‘de belangen zijn groot en alle hulp is welkom’ – maar hij vreest tegelijk dat ze het spel zullen vertragen. Dat de videorefs binnen de tien seconden kunnen beslissen, zoals de Nederlandse voetbalbond beweert, lijkt hem krap. Wouters stelt zich ook de vraag wat er allemaal gecontroleerd zal worden. ‘Men wil de videoref reserveren voor cruciale fases. Alleen: wat is cruciaal? Een gele kaart die ervoor zorgt dat een verdediger de rest van de match op zijn tellen moet passen, kan evengoed erg belangrijk zijn. Zelfs een inworp kan wedstrijdbepalend worden. Als je voor elk van die situaties op de videoscheidsrechter moet wachten, dan vind ik niet dat je nog voetbal aan het spelen bent. En negeer je die fases, dan blijf je met potentieel cruciale missers zitten.’
Weinig verschil
Het Algemeen Dagblad bracht naar aanleiding van het experiment met de videoref een interessante artikelenreeks. De Nederlandse krant onderzocht welke impact de scheidsrechter had gehad op vorig voetbalseizoen. Alle beslissingen rond goals en rode kaarten werden met behulp van videobeelden getoetst. In bijna dertig procent van de wedstrijden bleken foute beslissingen van de arbiter een directe invloed te hebben gehad op winst, verlies of gelijkspel. Maar die scheidsrechterlijke dwalingen bleken wel mooi over de ploegen verdeeld. De eindstand in de Eredivisie had er identiek uitgezien wanneer bij iedere club de onterecht ontnomen of gewonnen punten werden doorberekend. De videorefs zouden al bij al weinig verschil hebben gemaakt, besloot de krant.
Soms zit het mee met de scheids, soms tegen, maar aan het eind is er rechtvaardigheid voor iedereen: dat voetbalcliché blijkt dus echt te kloppen. Filip Joos stelt vast dat er niet meer of minder scheidsrechterlijke dwalingen zijn dan vroeger, terwijl het mededogen met de man in het zwart zeker afnam. ‘Hun vergissingen zijn, door de toename van het aantal camera’s, erg zichtbaar geworden, waardoor het lijkt alsof de refs van nu er niks meer van kennen. Dat is natuurlijk niet zo. Ons land telt nog steeds een aantal bijzonder goeie arbiters. Ik zou hen bijna gunnen dat het voetbal niet meer live op tv werd uitgezonden, want dat speelt erg in hun nadeel. Een voorbeeld. Laatst was er in AA Gent-Zulte Waregem een flagrante penaltyfase, niet gezien door de scheidsrechter en door een foutje van de regie ook niet goed in beeld gebracht. Wel, daar is geen polemiek rond ontstaan, het leek weer even de jaren zeventig. De videoref zal ook maar zo goed zijn als de beelden, vergeet dat niet. En de beelden zijn zeker niet altijd optimaal: ook daar is men zich veel te weinig van bewust.’
DOOR JEF VAN BAELEN
‘Voor mij mogen ze gerust met challenges experimenteren, maar ik vrees dat dit tactisch gebruikt zal worden, bijvoorbeeld om het momentum bij de tegenpartij te stuiten.’
