Gerhard Schröder, gewezen bondskanselier van Duitsland, over de oorlog in de Kaukasus en de gevolgen voor de rol van Rusland als partner van het Westen.

© Der Spiegel – Vertaling en bewerking: Jan Braet

De Russische militaire campagne in Georgië leidde in het Westen tot een vrij algemene verkettering van het Russische ‘imperialisme’. Gerhard Schröder is een van de weinigen die een andere klok laat horen. De gewezen bondskanselier van Duitsland is voorzitter van de aandeelhouders van Nord Stream. Dat is een Nederlands-Duits-Russische onderneming voor de bouw van een pijpleiding door de Oostzee, die de gasbevoorrading van Europa beduidend zekerder zal maken.

Wie draagt de schuld voor de oorlog in de Kaukasus?

GERHARDSCHRÖDER: Er zijn historische oorzaken die vroeger al tot conflicten hebben geleid. Maar het kantelmoment van de huidige spanningen is duidelijk de inval van Georgië in Zuid-Ossetië. Laat daar geen misverstand over bestaan.

Denkt u dat de Amerikaanse militaire adviseurs in de hoofdstad Tbilisi Georgië tot de actie hebben aangespoord?

SCHRÖDER: Zover zou ik niet durven te gaan. Maar iedereen weet dat die Amerikaanse militaire adviseurs er inderdaad zijn. Ik heb dat nooit verstandig gevonden. En het zou wat vreemd zijn als die experts van niets hadden geweten. Ofwel waren ze onprofessioneel, ofwel werden ze in het ootje genomen – wat amper denkbaar is.

Kan het zijn dat Moskou de eerste de beste gelegenheid aangrijpt om het Westen lik op stuk te geven via Amerika’s grote vriend, de Georgische president Mikhail Saakasjvili?

SCHRÖDER: Het Westen heeft zware fouten gemaakt tegenover Rusland. Maar of men daaruit een samenhang moet construeren met de recente gebeurtenissen in de Kaukasus, zogezegd als Russisch antwoord op de Georgische provocatie? Ik vind het verkeerd om die dingen door elkaar te halen.

De in het Westen opflakkerende angst voor ‘het Russische gevaar’ deelt u niet?

SCHRÖDER: Absoluut niet. Er heerst in het Westen een perceptie van Rusland die maar in heel beperkte mate aan de realiteit beantwoordt.

Heeft het nieuwe, zelfbewuste leidersduo in Moskou mogelijk het gevoel: het Westen heeft ons meer nodig dan wij het Westen?

SCHRÖDER: Het is een wederzijdse afhankelijkheid. Geen enkel cruciaal probleem in de wereldpolitiek en de wereldeconomie kan worden opgelost zonder Rusland. Het atoomconflict met Iran niet, de kwestie-Noord-Korea niet, de vrede in het Midden-Oosten al evenmin. Ook de klimaatproblematiek kan alleen universeel aangepakt worden. Moskou heeft trouwens het Kyoto-verdrag geratificeerd, terwijl we nog altijd wachten op Washington. En als het gaat om de energiepolitiek: alleen dromers verkeren nog in de waan dat Europa het kan stellen zonder Russische aardolie en aardgas. Daar staat dan weer tegenover dat de Russen betrouwbare afnemers nodig hebben voor hun energieleveranties.

Moet er nu toch geen rode lijn worden getrokken die Moskou niet mag overschrijden, wil het zijn rol als partner van het Westen blijven spelen? Een onmiddellijke terugtrekking van alle troepen uit Georgië, bijvoorbeeld, en erkenning van de territoriale integriteit?

SCHRÖDER: Ik geloof niet dat Rusland een annexatiebeleid voert. En ik geloof ook niet dat het in Zuid-Ossetië of in Abchazië tot een terugkeer naar het status quo ante zal komen. Dat is uitgesloten. Dat heeft volgens mij minder te maken met zogezegde belangen van de Russische grootmacht dan met de wensen van de bevolking.

Moet Georgië bij de NAVO komen?

SCHRÖDER: Ik vond de opstelling van de Duitse en de Franse regering op de NAVO-top in april in Boekarest verstandig…

… omdat ze niet ingingen op de wens van de Amerikanen en Oost-Europeanen om Georgië en Oekraïne snel te laten toetreden tot de NAVO?

SCHRÖDER: Stel u voor dat we nu gedwongen werden om militair in te grijpen aan de zijde van de NAVO-lidstaat Georgië, aan de zijde van een onverantwoordelijke waaghals, zoals men Saakasjvili wel moet omschrijven. Georgië en Oekraïne moeten eerst hun interne politieke problemen oplossen. En daar zijn ze nog lang niet aan toe. De kansen op een Georgische toetreding zie ik door de recente gebeurtenissen in de Kaukasus verschoven naar de verre toekomst. En in dat verband heb ik dan ook de grootste moeite met de beloften die de secretaris-generaal van de NAVO de voorbije dagen heeft gedaan.

Onlangs schreef u dat ‘de overgangsfase van Amerikaanse dominantie’ ten einde loopt. Volgt daaruit automatisch een multipolaire, betere wereld? En welke rol ziet u weggelegd voor Europa?

SCHRÖDER: Europa zal tussen de VS en Azië pas een echte rol kunnen spelen als het lukt om een nauwe relatie op te bouwen en te onderhouden met Rusland. Ik beschouw Rusland als een deel van Europa, meer dan als een deel van welke andere constellatie dan ook.

En ziet Rusland zichzelf ook zo?

SCHRÖDER: De huidige leiding in elk geval wel. En dat zouden wij in Duitsland en Europa als een kans moeten beschouwen. Rusland heeft een Aziatisch alternatief, Europa heeft dat niet. Een dergelijke constellatie hoeft trouwens niet onvoorwaardelijk uit te monden in een grotere afstand tussen Europa en de VS.

Dat klinkt bijzonder optimistisch. U ziet dus geen nieuwe Koude Oorlog op ons afkomen?

SCHRÖDER: Nee. Dat zou in elk geval niet in het belang van de Russische leiding zijn. Een demonisering van Rusland vind ik nergens voor nodig. En ik denk dat Rusland snel weer de behoefte aan een grotere integratie in de internationale gemeenschap zal zien.

© Der Spiegel

Vertaling en bewerking: Jan Braet