In de nasleep van de overval op juwelier Wouter Tyberghien kan men zich eens te meer afvragen waar de grens ligt tussen godvrezend burger en crimineel. En tussen dader en slachtoffer.
De vraag was duidelijk: “Zou u de petitie ondertekend hebben, als dit in uw kiesdistrict was gebeurd?” Het antwoord van Eric Van Rompuy (CVP) was – tot vier keer toe – naast de kwestie. Dus trok TerZake-presentator Ivo Belet zelf de conclusie: “U zou de petitie ondertekend hebben.” De tactiek werkte. “Misschien”, zwichtte Van Rompuy. Niet, dus.
Ook moraalfilosoof Etienne Vermeersch zat vorige week maandag te genieten. “Absoluut”, lacht hij. “Voor dat interview zou Belet een prijs moeten krijgen. Je zag gewoon dat Van Rompuy de handtekening van Stefaan De Clerck niet goedkeurde, maar zijn toekomstige voorzitter ook niet wilde afvallen. Ik ben er trouwens zeker van dat De Clerck inmiddels spijt heeft van zijn daad. Zo verstandig is hij wel. Hij had het hoofd koel moeten houden.”
Weinig koele hoofden voor het Kortrijkse gerechtshof, vorige dinsdag. Zo’n driehonderd sympathisanten van juwelier Wouter Tyberghien kwamen er pleiten voor zijn vrijlating. Onder hen: heel wat Vlaams Blokkers, tot en met voorzitter Frank Vanhecke. Tot vreugde van de manifestanten vond de raadkamer het niet nodig Tyberghien nog langer in voorlopige hechtenis te houden.
Een dag vroeger had de plaatselijke NCMV-voorzitter Luc Vandeputte in naam van de Harelbeekse middenstand al een petitie overhandigd aan de Kortrijkse procureur Louis Deneckere, met meer dan 34.000 handtekeningen – waaronder die van de ex-minister van Justitie.
In Nederland en Duitsland kent het recht op wettige zelfverdediging een ruimere definitie dan bij ons: een Belg mag zijn goederen niet met geweld verdedigen. Het zou een fraai slagveld worden als elke kruidenier iemand die een bloemkool steelt, in de rug mag schieten. Slechte vergelijking, vindt Vermeersch: “Oké, een duidelijke grens is er niet. Maar van een bloemkool minder ga je niet dood. Terwijl een juwelier bij een inbraak zijn hele toekomst dreigt kwijt te spelen. Die golf van sympathie voor Tyberghien vind ik dan ook evident. Al mag het nooit de bedoeling zijn om door een petitie de correcte rechtsgang te beïnvloeden.”
De pakkans is te klein en de straffen zijn te licht. Wie het recht in eigen handen neemt, verwerft zowaar de heldenstatus. Georganiseerde criminelen die, zoals dat het geval was in Harelbeke, op drieste wijze een ‘ramkraak’ plegen, hébben volgens sommigen geen rechten meer. “Ja, ik heb al horen zeggen dat de dood van die overvaller ‘een beroepsongeval’ was”, beaamt Vermeersch. “De redenering is: wie zulke misdaden pleegt, moet zelf maar instaan voor de gevolgen.”
NULTOLERANTIE
Om beroepsongevallen te voorkomen, spant de burger zich ondertussen steeds ferventer in bij misdaadpreventie. Vlaanderen telt nu al honderd twintig buurtinformatienetwerken, met zogenaamde waarschuwingsketens die burger en politie met elkaar verbinden. In Oudenaarde werd een soortgelijk initiatief ontplooid: het middenstandsinformatienetwerk.
Daarnaast weerklinkt de aloude roep om ‘meer blauw op straat’ harder dan ooit. Men wil kennelijk een – onhaalbaar – nulrisico, wat leidt tot pleidooien voor nultolerantie. Een aanpak met serieuze nevenverschijnselen. Want er schuilt een crimineel in elk van ons. “Daarvan zijn mensen zich niet bewust”, zegt Vermeersch. “Zero-tolerance, ja, tot hun eigen zoon eens iets mispeutert en tegen de lamp loopt. Dan zeggen ze: ‘Ja maar, hij heeft gewoon een stommiteit begaan.'”
Uit een enquête van Het Laatste Nieuws bleek maandag dat de meeste Vlamingen vinden dat het recht op wettige zelfverdediging moet worden uitgebreid; en dat Tyberghien alleszins een lichte straf moet krijgen. Toch blijft een meerderheid gekant tegen een versoepeling van de wapenwet.
Blok-voorzitter Vanhecke (‘Wij zeggen wat u denkt!’) mag zijn populistische discours herzien. In De Standaard ventileerde hij zijn afkeuring van een strengere wapenwet, die door minister van Justitie Marc Verwilghen wordt bepleit: de prioriteit moet volgens Vanhecke “niet het lot van de criminelen zijn, maar de verdediging van het slachtoffer”. Een redenering met de diepgang van een soepbord.
Als dit incident één ding heeft aangetoond, is het wel dat daders in een oogwenk slachtoffers kunnen worden – en omgekeerd. Op het kerkhof van Harelbeke ligt sinds vorige week de 31-jarige Poolse man begraven die door Tyberghien werd neergeschoten. De begrafenis verliep in alle stilte en kreeg in de kranten haast geen aandacht. Op het graf staat een houten plakkaat met de naam van het slachtoffer erop. Volgens een woordvoerder van de stad heeft de begrafenis niet veel meer gekost dan tienduizend frank – kist inbegrepen. Tot dusver circuleren er geen petities voor de aanschaf van een deugdelijke grafzerk.
Joël De Ceulaer
