In de ?State of the Union? van Europa klonk twijfel : de onderhandelingen over het nieu- we verdrag verlopen traag en voor de werk- gelegenheid doet de Unie weinig of niets.
EEN BERICHT UIT STRAATSBURG
HET GAAT NIET GOED met de Europese Unie, maar dat is geen reden tot doemdenken. Het had allemaal nog veel slechter gekund. Met die boodschap probeerden de tenoren van de Unie vorige week in Straatsburg de sombere sfeer in het Europees Parlement te doorbreken. Zo’n taak is Commissievoorzitter Jacques Santer op het lijf geschreven. De man straalt zoveel bonhommie uit dat zelfs het meest kritische parlement bij het beluisteren en zeker het bekijken van Santer vertederd raakt. Hoe anders was zijn voorganger Jacques Delors. Een onruststoker, die allergisch reageerde op alles wat op politieke berusting of luiheid leek. In tegenstelling tot de gesel Delors, zalft en lijmt Santer en slaagt er steeds weer in om in de tegenslag vooral het positieve te ontdekken. Hoe groot en onoverzichtelijk de problemen van het continent ook zijn en hoe irritant de Britten zich ook opstellen, Santer zal er zijn slaap niet voor laten. Tenslotte gelooft hij in het adagium dat tijd raad brengt.
In navolging van vele nationale parlementen heeft het Europees Parlement nu ook een State of the Union. Vorig jaar werd er voor het eerst mee uitgepakt en aangezien iedereen het een goed initiatief vond, werd er nu mee doorgegaan. De Ierse premier John Bruton die momenteel het voorzitterschap van de Unie waarneemt , Santer en de voorzitter van het parlement Klaus Hänsch legden dus uit waar het in Europa volgens hen op stond. Vooral bij Hänsch, een Duitse socialist, klonk er bitterheid door. ?De mensen zijn niet tegen een eengemaakt Europa en evenmin zijn ze tegen Maastricht of Brussel. Alleen weten ze niet meer waarom ze vòòr de Unie moeten zijn. Daarvoor hebben ze vele redenen. De belangrijkste is dat Europa duizend verschillende antwoorden op alle mogelijke vragen geeft, maar over het allerbelangrijkste zwijgt. Hoe moderniseren we onze economie, zodat menselijke arbeid in een globale wereld nog een toekomst heeft ? Sinds december 1993 verklaren de staats- en regeringsleiders dat de werkgelegenheid de hoogste prioriteit is, maar tot dusver werd daarover nauwelijks iets beslist.?
De bittere oprispingen brachten Santer niet van zijn melk. Zoals van hem verwacht werd, begon hij zijn toespraak met goed nieuws. ?Met de Muntunie zijn we op weg naar een succes zonder voorgaande in de Europese integratie en misschien zelfs van onze hele geschiedenis. Daarover mogen we echt wel enthousiast doen en het moet ons een elan geven om andere obstakels te overwinnen.?
CONFRONTATIE.
Van dat elan viel in het halfrond anders maar weinig te merken. Nauwelijks de helft van de meer dan zeshonderd parlementsleden was opgedaagd en op het einde van het debat bleven er slechts enkele tientallen over. Ook op dat punt verschilt het Europees Parlement nauwelijks van de nationale volksvergaderingen. ?Het is een universeel verschijnsel,? aldus Hänsch, ?dat parlementsleden er niet in slagen om langdurig in een zaal te blijven.? Op de tribune waren er wel lieden die het debat tot het einde volgden. Een van hen was een tachtigjarige oud-minister, de Brit Edward Heath. Die loodste Groot-Brittannië in 1973 in de Unie, leeft al jaren op voet van oorlog met Margaret Thatcher en zette er vorige week stevig de beuk in. Samen met vijf andere prominenten uit de Conservatieve Partij onder hen de voormalige ministers van Buitenlandse Zaken Geoffrey Howe, Douglas Hurd en Peter Carrington bepleitte hij in een brief aan The Independent de Britse deelname aan de Muntunie. ?We voegden ons destijds vijftien jaar te laat bij de Europese Gemeenschap. Die fout mogen we niet meer maken. Als we geen lid van de Muntunie worden, zouden we onze nationale belangen verraden.?
Het geschrift zorgde onmiddellijk voor de zoveelste kletterende ruzie bij de Tories en dezelfde avond maakte het kabinet van premier John Major bekend dat het opnieuw in het offensief trekt. Niet rond de Muntunie, wel rond de dolle koeien een premier in nood maakt nu eenmaal gekke sprongen. Het akkoord dat daarover op de top van Firenze werd afgesloten, wordt ?uitgesteld?. De slachting van 147.000 koeien komt er niet, zodat Major en de Britse regering vrijwel zeker op een nieuwe botsing met de Unie afstevenen.
Alleszins dreigt de kwestie de speciale Europese top van regeringsleiders op 5 oktober in Dublin te verstoren. Frankrijk had op die bijzondere raad aangedrongen, omdat het vaart wou brengen in de onderhandelingen over het nieuwe verdrag. Zowat alle andere lidstaten, onder meer België, zagen of zien nauwelijks het nut van deze bijeenkomst in. Het risico dat vooral de Britten de gelegenheid zullen aangrijpen om de meningsverschillen te beklemtonen, wordt te groot geacht. Zulke negatieve publiciteit zou de Unie momenteel kunnen missen als kiespijn. Daarnaast leeft de vrees dat Frankrijk erin slaagt om nogal wat deelnemers voor zijn standpunten te winnen, waardoor de verdragswijziging veel minder ambitieus zou uitvallen dan Duitsland en de Benelux-landen verhopen. De Franse regering toont zich namelijk terughoudend om nog meer bevoegdheden aan Europa af te staan en voelt zich gewonnen voor een veeleer bescheiden verdragswijziging. Echt fundamentele zaken wil president Jacques Chirac niet veranderen.
Van de hoop dat het nieuwe verdrag van Maastricht heel ingrijpende wijzigingen aan de Europese bevoegdheden en besluitvorming zou brengen, blijft intussen niet veel meer overeind. Na bijna zes maanden van onderhandelen, of liever van het noteren van de meningsverschillen, is zowat alle optimisme verdwenen. De overtuiging groeit dat men al tevreden mag zijn indien het niet tot een breuk komt en indien enkele van de meest hinderlijke obstakels worden opgeruimd. Daar hoort een verder terugdringen van de unanimiteitsbeslissingen bij, want anders heeft het geen zin om aan een verdere verruiming van de Unie te denken. EVP-fractieleider Wilfried Martens ziet de bui al hangen. In zijn repliek op de verklaringen van Bruton en Santer klopte hij bijna boos op tafel. ?Ik moet u met klem zeggen dat wij geen genoegen zullen nemen met een verdrag dat geen kwalitatieve sprong voorwaarts betekent, meer bepaald voor het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid, de meerderheidsbeslissingen in de justitiële samenwerking en de versterking van de bevoegdheden van het Europees Parlement.?
Rond dat laatste punt bestaat er weinig reden tot optimisme. Groot-Brittannië noch Frankrijk willen het parlement meer zeggenschap geven, terwijl landen die daar geen bezwaar tegen aantekenen, er geen halszaak van zullen maken. Voor oud-premiers en parlementsleden die in eigen land een prominente rol vervulden, houdt het Europees mandaat meestal een bron van frustratie in. Omdat ze zo weinig bevoegdheden hebben, halen ze doorgaans moeilijk de media. Daarom laten een Freddy Willockx (SP) en een Annemie Neyts (VLD) de Belgische politiek niet los en eiste de voormalige Franse premier Michel Rocard een zitje in de senaat op. ?In vergelijking met vroeger is het in Straatsburg natuurlijk een herenleven,? vindt Rocard. ?Je hebt eindelijk eens de tijd om na te denken. Iedereen, zeker de pers, laat je met rust. In feite worden we als ballingen behandeld.?
INFRASTRUCTUURWERKEN.
Hoewel slechts een klein deel van de vele rapporten van het parlement zijn weg naar het beleid vindt, krijgt het parlement met enige regelmaat toch de kans om zijn tanden te tonen. Vorige week onder meer rond Turkije. Onder zware druk van de nationale regeringen had het vorig jaar het douane-akkoord goedgekeurd, maar deze week besliste het om alle financiële hulp te bevriezen. Terwijl het Ierse voorzitterschap nog verzachtende omstandigheden inriep en voor overtrokken reacties waarschuwde, zag het parlement geen reden om nog verder geduld te oefenen. De geldkraan voor Turkije wordt tot nader order dichtgedraaid.
Volgende maand kan het parlement opnieuw een vuist maken. Dan komt namelijk de Europese begroting aan bod, waarover het parlement het laatste woord heeft. Een van de pijnpunten wordt de financiering van de grote infrastructuurwerken. Die werken werden drie jaar geleden beslist, zonder dat er evenwel duidelijkheid over de financiering kwam. Ondanks het aandringen van de Commissie en een meerderheid van regeringsleiders bleven de ministers van Financiën zich verzetten tegen het vrijmaken van bijkomende middelen. Delors slaagde er niet in om het verzet te breken en Santer evenmin. Op de top van Firenze die zijn vertrouwenspact voor de werkgelegenheid goedkeurde, werd uitgerekend dat cruciale punt tussen haakjes geplaatst. Hoewel Santer het bedrag al aanzienlijk had verminderd en alleen een reaffectatie van de middelen vroeg, wensten de ministers van Financiën het dossier nog eens grondig uit te vlooien. Dat is ondertussen gebeurd en vijf landen Groot-Brittannië, Frankrijk, maar ook Duitsland, Nederland en Italië blijven dwarsliggen.
Freddy Willockx voorspelt dat dit in oktober tot grote problemen zal leiden. ?Als deze weigering al iets duidelijk maakt, is het dat de Unie niets voor de werkgelegenheid wil doen.? In dit dossier kan Willockx op veel sympathie van de Belgische regering rekenen. Zowel premier Jean-Luc Dehaene (CVP) als minister van Financiën Philippe Maystadt (PSC) vinden dat de club van Europese financieministers haar bevoegdheden te buiten gaat. Maystadt, die in dit dossier altijd aan de kant van Delors en Santer stond, protesteert zelfs nauwelijks als in dit verband de term subordinatie valt.
Dehaene zelf was op de top van Firenze zeer ontstemd dat de regeringsleiders de ministers van Financiën niet voor het blok hadden gezet. In december, op de halfjaarlijkse raad in Dublin, komt het dossier opnieuw op tafel. De verwachting is dat Dehaene & Co. er een laatste poging zullen ondernemen om toch nog hun gelijk te halen. Voor de premier gaat het niet alleen om principes, maar ook om geld. Als hij er niet in slaagt het verzet te breken, moet België enkele miljarden meer ophoesten om de hst-projecten te financieren.
Paul Goossens
De bonhommie van Jacques Santer : het goed nieuws is dat het nog slechter gekund had.
John Major stuurt aan op een nieuwe botsing met Europa over de dolle koeien.
