Charlene Mitchell kreeg na haar overlijden op 14 december een mooi eresaluut. Angela Davis, boegbeeld van de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging, verklaarde dat ze aan niemand meer dank verschuldigd was. Een terecht compliment: Mitchell was de spil van de campagne voor de vrijlating van Davis toen die in 1970 werd gearresteerd op beschuldiging van moord.
Bij een uit de hand gelopen bezetting van een rechtbank in Californië waren vier doden gevallen. Davis, professor én lid van de Communistische Partij (CPUSA), was zelf niet aanwezig maar een van de gebruikte vuurwapens stond op haar naam geregistreerd. Dat Davis na anderhalf jaar werd vrijgelaten, was in hoge mate de verdienste van haar onvermoeibare partijgenote Charlene Mitchell. Zij organiseerde in heel Amerika protestacties, en ontketende een golf van wereldwijde solidariteit. ‘Er liepen zo veel steunbetuigingen uit het buitenland binnen dat het postkantoor ze niet meer kon verwerken’, vertelde Mitchell in een lang interview dat op YouTube valt te beluisteren. ‘Beroemde artiesten schaarden zich achter onze zaak. Ik heb Stevie Wonder leren kennen, een heel bijzondere ervaring.’
Duizend stemmen
De iconische foto circuleerde de voorbije weken opnieuw: Mitchell glunderend naast Angela Davis en Nelson Mandela, nog een politieke gevangene voor wiens vrijlating ze het vuur uit haar sloffen heeft gelopen. Maar Mitchells voornaamste claim to fame berust op een ander exploot. In 1968 deed ze voor de CPUSA als eerste zwarte vrouw ooit een gooi naar het Amerikaanse presidentschap.
Volstrekt kansloos uiteraard, ze was slechts in vier staten kandidaat en verzamelde nipt duizend stemmen. Symbolisch was haar kandidatuur wel een succes, met onverhoopt veel media-aandacht. ‘The New York Times omschreef mij als not too bad looking’, vertelt ze op YouTube. Toch waren haar looks niet de reden voor haar kandidatuur. Verjonging, antioorlog, antiracisme – Mitchell belichaamde alle kwaliteiten waarmee de communistische partij na de destalinisering een doorstart hoopte te maken.
Amper 16 was ze toen ze bij de CPUSA aansloot. ‘Ik was verliefd geworden op het Communistisch Manifest, zoals anderen op Shakespeare. In het marxisme vond ik antwoorden op al mijn vragen over de werking van het kapitalisme, en het verband met slavernij en het racisme dat na de Amerikaanse burgeroorlog gewoon is blijven bestaan.’
De appel was niet ver van de boom gevallen. Charlene, geboren in Cincinnati, Ohio, verhuisde als negenjarige met haar zeven broers en zussen naar Chicago. Vader Mitchell sjouwde voor de kost met bakstenen op bouwwerven, later werkte hij als bagagedrager en schoenpoetser op Pullman nachttreinen. Een slopend bestaan, maar toch vond hij de energie om als militant voor betere arbeidsvoorwaarden te ijveren.
FBI-informanten
Vanzelfsprekend was lidmaatschap van de Communistische Partij in Amerika nooit. Kort voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog kende de partij weliswaar een tijdelijke boom, surfend op het imago van Sovjet- dictator Jozef Stalin als rots in de branding tegen het nazisme. Van dat elan schoot niets over toen Mitchell in 1955 naar Californië verhuisde en er staflid van de partij werd. Het ledenaantal was tijdens de Red Scare , een periode (1948-1955) van hevig anticommunisme, tot 10.000 gekrompen, inbegrepen zo’n 1500 FBI-informanten. Mitchell wekte voor het eerst nationale sensatie toen ze voor het House Committee on Un-American Activities verscheen en ostentatief weigerde vragen te beantwoorden.
Een zware hersenbloeding in 2007 knipte haar vleugels maar deed niets af aan haar radicalisme. ‘Zo ben ik nu eenmaal’, blikte ze terug. ‘Als ik zie hoe een politieagent een jonge Afro-Amerikaan in elkaar timmert, dan laat ik dat niet passeren.’ Charlene Mitchell stierf op 92-jarige leeftijd in een rusthuis in Manhattan.
