De Navo-bombardementen lijken de omsingeling van Sarajevo gebroken te hebben. Of was het dan toch de geheime diplomatie ?
TOT vorige donderdag bleven Navo-vliegtuigen en troepen van de snelle-interventiemacht steunpunten van de Bosnische Serviërs bestoken. Waarna die twee keer 72 uur de tijd kregen om de rest van hun zware wapens uit een straal van twintig kilometer rond Sarajevo weg te trekken. Ze waren daarmee blijkbaar toch begonnen tijdens de eerste pauze, zij het veel te laat om de klus geklaard te krijgen voor het aflopen van het ultimatum zondagavond om tien uur. Zwaar geschut weghalen, is immers geen kwestie van handrem afzetten en wegrijden. Veel van die stukken staan gecamoufleerd, ingegraven en gebetonneerd ; oorlogvoeren heeft vaak veel weg van het gewone bouwbedrijf. In die pauze van de bombardementen, tot woensdagavond, viel dus af te wachten wat de verschillende partijen in hun achterhoofd hebben.
De Bosnische Serviërs lijken nu toe te geven dat ze hun oorlog aan het verliezen zijn, al komen uit sommige hoeken andere kommentaren. In ieder geval zijn ze geschrokken van de Navo-bombardementen en van het feit dat die zijn blijven voortduren, ondanks protesten uit Moskou. Voor één keer hielden de westerse machten hun beloften. Wat de volksserviërs al lang niet meer voor mogelijk hielden. Afgezien daarvan verliezen ze terrein op alle fronten. De Krajina speelden ze in de zomer al kwijt aan Kroatië, wat de grootste Bosnisch-Servische stad Banja Luka onder grote druk van vluchtelingen gezet heeft. De vraag was toen : zal dit aanleiding zijn voor het échte Servië, dat van Belgrado en president Slobodan Milosevic, om zich militair in de oorlog te mengen in naam van de solidariteit en “Groot-Servië” ? Het feit dat Milosevic liet betijen, zwak protesteerde, maar helemaal niet tussenbeide kwam, was een duidelijk antwoord op die vraag, en eigenlijk ook op de volgende. Of de westerse machten de baas van Groot-Servië met druk en beloften zover gekregen hebben dat hij eieren voor zijn geld kiest en zich echt uit de oorlog terugtrekt ?
De vraag die de komende dagen een antwoord moet krijgen is, of zijn Kroatische tegenhanger, president Franjo Tudjman, ook bij die regeling betrokken was. Het zijn immers in grote mate zijn troepen die, in samenwerking met die van de Moslims, de afgelopen week zo’n vijfduizend vierkante kilometer volksservisch gebied in Bosnië onder de voet gelopen hebben, zonder blijkbaar op veel weerstand te stuiten. Na het weekeinde leken ze op weg om door te stoten naar Banja Luka, al lieten de Bosnische Serviërs maandag weten dat hun verdediging daar hersteld was en zij al gauw een tegenoffensief zouden beginnen.
WEINIG WEERSTAND.
Hoe dan ook, de volksserviërs zijn verplicht het beleg van Sarajevo op te geven. De wapens die ze daar vandaan halen, kunnen elders dienen. Ze hebben in Bosnië alleen, het ekwivalent van een zesde van België aan terrein verloren aan de alliantie van Moslims (het Bosnische regeringsleger) en Kroaten, ze hebben af te rekenen met vluchtelingenstromen, ze zijn gedemoralizeerd, hun machtigste bondgenoot, Rusland, blijkt niet machtig genoeg om de bombardementen van zijn oude vijand te doen ophouden. En in het dispuut tussen hun gekke psychiater, Radovan Karadzic, en hun waanzinnige generaal, Ratko Mladic, lijkt de psychiater het pleit gewonnen te hebben, aangezien de generaal wegens ziekte (nierstenen ?) opgenomen is in een ziekenhuis in Belgrado. Of is het de Serviër Milosevic die het pleit gewonnen heeft ?
Natuurlijk hoeft geen van al die elementen en zelfs niet al die elementen samen noodzakelijkerwijs tot gevolg te hebben dat de Bosnische Serviërs het hun min of meer opgedrongen Amerikaanse vredesplan dit keer definitief zullen aanvaarden. Maar het lijkt voor de eerste keer wel mogelijk. Misschien omdat achter een dergelijke, massale ommezwaai van de omstandigheden andere, nog onduidelijke afspraken kunnen worden vermoed.
Dat “vredesplan” van de Amerikanen is trouwens lang niet zo “anti-Servisch”. De staat Bosnië wordt erdoor ruwweg in twee verdeeld, waarbij de Bosnische Serviërs zo’n 49 procent van het terrein zouden krijgen en de federatie van Moslims en Kroaten 51 procent inbegrepen het stuk van de hoofdstad, Sarajevo, dat ze nu kontroleert. Beide helften hebben het recht dan verder aan te sluiten bij wie ze willen Moslims en Kroaten bij Kroatië en volksserviërs bij Servië. Anders gezegd : de Bosnische Serviërs, die Bosnië wilden opdelen en daartoe de oorlog begonnen, worden nu gedwongen met Navo-geweld in te stemmen met een opdeling van Bosnië, waarbij ze zelf iets meer gebied krijgen dan ze oorspronkelijk bewoonden, al zouden ze eerst een deel van hun verovering moeten inleveren. Maar het gebied dat ze volgens het Amerikaanse plan zouden moeten teruggeven, wordt steeds kleiner, aangezien de koalitie van Moslims en Kroaten dat de afgelopen week, onder de Navo-paraplu en tegen alle afspraken in, aan het heroveren is geweest. Is het daarom dat de Serviërs daar zo weinig weerstand boden ?
Een andere kwestie is, waarom de Russen zo weinig weerwerk boden. Als traditionele bondgenoten van de Serviërs hebben zij jarenlang de Verenigde Naties weten lam te leggen met hun vetorecht in de Veiligheidsraad, en konden zij beletten dat VN-blauwhelmen fatsoenlijke mandaten kregen of dat de Navo haar vliegtuigen kon inzetten. Nu geldt dat blijkbaar ineens niet meer. Toen de eerste Navo-raids uitgevoerd werden, leek Moskou even wakker te schrikken van het lawaai. Toen ze bleven duren, greep het Kremlin naar de megafoon en beschuldigde de Navo en de VN-verantwoordelijken van aggressie en volkerenmoord (terwijl het aan de barre feiten op de grond in ex-Joegoslavië nooit veel woorden had vuilgemaakt), en sommeerde hen de aktie onmiddellijk stop te zetten. Toen de Navo Tomahawk-kruisraketten inzette tegen de Bosnische Serviërs, werd Moskou pas écht boos, en deed nog steeds niets. Terwijl de Navo, die als in momenten van krisis gebruikelijk, volledig in handen van de Amerikanen was, deed of ze de Russen niet kon horen. Rusland, zo heet het, wil niet speciaal dat de Serviërs de oorlog winnen, maar het wil wel bij de oplossing van het konflikt betrokken worden. We moeten dan maar aannemen dat dat, zij het op een diskrete wijze, gebeurd is.
ZUIVERING.
Blijven de Kroaten en de Bosnische regering. De Moslims. Van de Kroaten werd de afgelopen dagen hoe langer hoe openlijker gezegd dat hun onafhankelijkheid door de Duitsers (hun oude bondgenoten) bij de EG bedongen werd. Tegen de Britse en Franse bezwaren in, in ruil voor Maastricht-toegevingen aan Londen. Zo zou het sein voor een voorspelde oorlog gegeven zijn. Van de Moslims (de enigen die nog altijd voor eigen rekening en voor eigen grond vechten) en de Kroaten vraagt men zich af of zij nog wel bereid zullen gevonden worden om het voorliggende vredesplan te ondertekenen, nu ze aan de winnende hand denken te zijn. En zelfs als zij het ondertekenen, wat dat op het terrein zal blijken te betekenen. Franjo Tudjman tekende eens een kaart : de helft van Bosnië voor Milosevic, de andere helft voor hem daarin was geen helft voor Moslims voorzien. Nu de Bosnische regeringstroepen met massieve hulp van Kroatië terrein aan het veroveren waren, zijn er al waarnemers die de vraag stellen aan wie die Kroatische troepen dat terrein gaan overhandigen eens de wapens neergelegd zijn. Dat lijkt alleszins niet in het Amerikaanse vredesplan te staan.
Ondertussen komt veel te weinig in de internationale media over het barre en boze gedrag van de Kroatische troepen en milities in de door hen veroverde gebieden van de Krajina. Volgens schaarse, maar betrouwbare journalisten zoals Robert Fisk woedt daar, in tegenspraak met alle beloften van Tudjman en wie van zijn regering dan ook, een de facto “etnische zuivering”. Aangezien alle mannen die in staat zijn om te vechten er wegtrokken vóór de Kroaten kwamen, komt dat erop neer dat dorpen met oude mensen en kinderen erin geterrorizeerd worden en met moord en doodslag leeggemaakt en geplunderd worden op de laaghartigste manier. Serviërs zijn dit keer de slachtoffers. Wat nog maar eens bewijst dat in het jojo-spel van ex-Joegoslavië de Kroatische milities en de Servische milities uiteindelijk één front vormen.
Sus van Elzen
De Bosnische Serviërs trekken oorlogstuig weg uit de kring rond Sarajevo.
