Militair VN-advizeur Pierre Peeters over de omgang met het vredesakkoord voor Bosnië. Een gevoelig moment.

Onder impuls van de Amerikaanse president Bill Clinton kwam er op de luchtmachtbasis van Dayton (Ohio) een vredesakkoord voor Bosnië-Hercegovina tot stand. De staat Bosnië-Hercegovina blijft bestaan, als koepel van twee deelstaten : een Servische republiek en een federatie van Moslims en Kroaten. Sarajevo wordt niet gedeeld. Vanuit de hoofdstad vertrekt een acht kilometer brede corridor naar de Moslim-enclave Gorazde. Over de breedte van de Posavina-corridor in het noordoosten, die de Servische gebieden moet verbinden, bestaat nog geen overeenstemming. Het wapenembargo wordt opgeheven ; het ekonomisch embargo tegen Servië afgeschaft.

De eerste problemen doken al op. Bosnische Kroaten plunderen gebieden die ze aan de Serviërs moeten teruggeven. De Bosnische Serviërs nemen het niet dat ze geen zeg zullen hebben over de wijken van Sarajevo die ze kontroleren. Hun leiders Radovan Karadzic en Ratko Mladic, die geen officieel mandaat meer mogen uitvoeren, lieten al weten dat dit onaanvaardbaar is.

Toch overheerst optimisme bij de Belgische generaal Pierre Peeters, die in Zagreb militair advizeur was van de VN-onderhandelaars en de Amerikaanse ambassadeur in Kroatië. “Voor het eerst in vier jaar is er een akkoord voor alle fronten. De oorlog zal in ieder geval tijdelijk ophouden. Het is echter onduidelijk of de Bosnische leiders in Dayton nader tot elkaar zijn gekomen. De rust die tijdelijk zal terugkeren, zal wel zorgen voor een sfeer waarin nieuwe problemen kunnen worden weggewerkt via onderhandelingen.

– Waarom slaagden de Amerikanen waar alle anderen faalden ?

– PIERRE PEETERS : Omdat ze de enige supermacht ter wereld zijn. Zelfs de Serviërs vertrouwen hen. Die rekenen erop dat de Amerikanen het akkoord eerlijk zullen uitvoeren. Europa heeft geen gekoördineerde politiek.

– Hoe groot is de kans op sukses ?

– PEETERS : De presidenten Slobodan Milosevic van Servië en Franjo Tudjman van Kroatië kwamen in Dayton nader tot elkaar. Ze zullen elkaars staten binnenkort erkennen. Hun machtsposities zijn ondertussen zo stevig, dat ze zich niet meer in een avontuur zullen storten. Ik hoop ook dat de federatie van Kroaten en Moslims in Bosnië-Hercegovina zich zal ontwikkelen.

– Die blijft de achilleshiel van het akkoord ?

– PEETERS : De federatie is een delikaat punt. Destabilizatie is niet zo moeilijk. De Kroaten hebben er echter belang bij in de federatie te blijven en ik hoop dat ze er zich niet te sterk in zullen manifesteren. Integratie van de gemeenschappen van Moslims en Kroaten is essentieel, anders blijft de federatie fragiel.

– Is het niet absurd onmiddellijk het wapenembargo op te heffen ?

– PEETERS : Die maatregel zal niet leiden tot overbewapening in de regio, maar tot evenwicht in de wapenbalans. Dat wordt een stabilizerende faktor.

– Is een jaar vredesmacht, zoals de Amerikanen voorstellen, niet te weinig ?

– PEETERS : De Amerikanen lijden nog altijd aan een Vietnam-syndroom. Dat ene jaar dient om het akkoord politiek verkoopbaar te maken. Ik denk dat er veel langer zal moeten worden gewerkt om de Bosnische bevolking vredesrijp te maken. De terugkeer van vluchtelingen zal jaren aanslepen. Modelprojekten moeten de haalbaarheid daarvan bewijzen. Ik meen overigens dat veel mensen zullen verkiezen in een streek te blijven die aan hun etnie is toegewezen.

– Gaan de Amerikanen vechten als ze in de lente in een nieuwe oorlog worden meegesleurd ?

– PEETERS : Eens ze erin zitten, kunnen ze niet meer terug. Daarom stuurden ze aan op een voldoende sterke vredesmacht van 60.000 eenheden, die op zijn minst kleine incidenten de baas zal kunnen. We moeten ons nu inspannen om, door het opstarten van ekonomische hulp, de mensen snel duidelijk te maken dat ze in vrede onder veel betere omstandigheden leven dan in oorlog.

– Is het niet absurd dat Milosevic, Tudjman, Karadzic en Mladic niet worden gestraft ?

– PEETERS : Mladic en Karadzic zijn out. Het is echter niet altijd nodig om mensen te straffen voor fouten uit hun verleden. Ze kunnen veranderen. We moeten letten op de goede dingen die Milosevic en Tudjman nu doen. Tien jaar geleden had ook niemand gedacht dat Yitzhak Rabin en Yasser Arafat ooit een Nobelprijs voor de Vrede zouden krijgen.