De historische stad Mostar is verscheurd door volkskroaten en Moslims. Europa probeert die zogenaamde bondgenoten in de oorlog er weer te laten samenleven.

EEN BERICHT UIT MOSTAR

TWEE JAAR GELEDEN vochten de volkskroaten 40.000 Moslims weg uit de burcht waar ze de republiek Herceg-Bosna uitriepen. Sinds die etnische schoonmaak is Mostar verdeeld in een Kroatisch westelijk deel en een oostelijk aanhangsel, waar Moslims samengepakt leven. Vroeger woonden er 120.000 mensen in de stad, nu is geen statistiek meer voorhanden. De twee kampen blijven mekaar rauw lusten, ondanks de papieren pacifikatie.

Op 16 maart 1994 ondertekenden Moslims en Kroaten de overeenkomst van Washington, die zou moeten leiden naar een werkzame federatie van Moslims en volkskroaten in Bosnië-Hercegovina. De Europese Unie kreeg voor twee jaar het bestuur over Mostar toegewezen en ze trok daartoe een budget van 4,2 miljard frank uit. Bedoeling was het vertrouwen van de bewoners te herstellen, het verscheurde hart van Hercegovina te herenigen en de twee politiemachten op één lijn te krijgen. Hans Koschnik, ex-burgemeester van het Duitse Bremen, werd stadsadministrator.

De Europese delegatie installeerde zich in hotel Ero, vlak bij de grens die de twee etnieën scheidt. Hier bewegen zich een honderdtal Europese ambtenaren in een net pak. Hun salaris beloopt 300.000 tot 500.000 frank netto per maand. In de andere wereld, buiten, wachten de bedelaars.

In de stad zijn 150 politiemannen gestationeerd uit leden-landen van de Europese defensieorganizatie, de Westeuropese Unie (Weu) behalve uit België. De Brit Timothy Jones is hun woordvoerder. “Onze politie advizeert de stadsadministrator inzake openbare orde, helpt hem toezicht te houden op de lokale politie, die onderzoeken uitvoert en personen en goederen kontroleert. De Europese politie gaat ook na of de plaatselijke politie wel degelijk de gedemilitarizeerde zone bewaakt. Maar vooral moet ze voor het ontstaan zorgen van één politiekorps, bestaande uit agenten van beide kampen, Moslims en volkskroaten. En dat verloopt erg moeilijk. Ze willen namelijk nog niet samenwerken. “

De Europese politie heeft geen uitvoerende macht. Evenmin als het Spaanse VN-bataljon omheen de stad. De blauwhelmen mogen auto’s tegenhouden, maar niet kontroleren. Wapens kunnen vrij de stad in, tenzij de volkskroatische of Moslim-politie ingrijpt. Bovendien verhindert niemand soldaten een politie-uniform aan te trekken. Overal zijn wapens opgeslagen, van demilitarizering is geen sprake.

MISDAADMILIEU.

Heidi, achttien, woont in de oostelijke sektor. Ze zegt ongelovig te zijn, maar staat als Moslim te boek omdat haar vader ook een vrijzinnige bij die groep is ingedeeld. Ze vindt het leven zinloos. Meer dan een jaar bracht ze door in een kelder, dertig meter van de frontlijn. Haar vriend van zeventien is ergens aan het front. Twee jaar geleden al onder de wapens geroepen. “Niets wordt nog zoals vroeger, ” zegt ze.

De Europese vlag wappert boven Mostar. Een lap stof voor het verbitterde volk, dat zijn mening niet verbergt : “Uw goede raad hebben we niet nodig, uw geld wel. ” De Unie besliste de Carinski-brug te laten herstellen. De werken kosten 120 miljoen frank en worden uitgevoerd door Vjadukt, een onderneming uit Zagreb, de hoofdstad van Kroatië. Het VN-kultuurfonds Unesco zal de wederopbouw op zich nemen van de stari most, de zestiende-eeuwse brug over de Neretva die de volkskroaten in ’93 wegschoten.

Vijf maanden patrouilleert Florent Allard, een jonge Luxemburger, door de straten van Mostar. “In het begin waande ik me in Berlijn ’45. Ik zag niet in wat ik hier zou kunnen doen. Nu merk ik toch een lichte vooruitgang in een heel langzaam vredesproces. In de Moslim-zone, waar ze alles kwijt zijn, zien ze ons graag komen omdat we hulp verstrekken. In de Kroatische zone roepen ze ons dreigend na “too young to die”. ” Te jong om te sterven.

De westelijke zone is in handen van het misdaadmilieu. Een omzeggens nieuwe luxe-Mercedes kost er minder dan 90.000 frank. En zo rijden er veel. Allard : “Kroatische politie vertelt ons dat ze onmogelijk kan nagaan waar zo’n auto vandaan komt, omdat de chauffeur tot een bende behoort. ’s Nachts worden we vaak geroepen omdat een bom ontploft in een winkel. Het gaat dan niet om een oorlogsdaad, maar om springtuig van de mafia. “

Drie Fransen staan al tien dagen vast met een vrachtwagen van 38 ton, geladen met voedsel en schoolmaterieel voor de oostelijke sektor. Ze mogen er niet in, omdat ze weigeren dertig procent van hun lading af te staan aan de volkskroaten. Ze zijn vrijwilligers en klagen over het gebrek aan medewerking van de Europese administratie.

Die dertig procent, plus andere taksen die ze onderweg moesten betalen, worden opgeëist door Herceg-Bosna. Het volkskroatische republiekje dat zou moeten deel gaan uitmaken van de federatie Bosnië-Hercegovina. In maart dit jaar is in het akkoord van Bonn een tijdschema vastgelegd voor dat proces, maar de dag na de ondertekening van de overeenkomst wilden de twee kampen alweer onderhandelen. De nieuwe gesprekken eindigden op 18 mei in Novi Travnik. Op 15 juni zouden de gemeenteraden moeten worden samengesteld. Maar volkskroaten en Moslims liggen nu overhoop over het bepalen van het zeteltal.

De president van de nog niet funktionerende federatie, Kresimir Zubak, is president van Herceg-Bosna. En de premier van het volkskroatische republiekje, Jadranko Prlic is defensieminister in de federatie. “Niemand weet wat ze willen, ” zegt de Belgische kolonel Chris Jacobs, verbindingsofficier van de VN-vredesmacht bij de Europese administratie in Mostar. “Maar ze geloven allemaal dat ze met geweld iets kunnen bereiken. En zolang dat het geval is, kan geen definitieve vrede tot stand komen. Onderhandelen maakt deel uit van hun oorlogsstrategie. “

Vincent Dudant

Mostar : geen huis van de oude stad bleef onbeschadigd.