De huidige generatie jongeren is de eerste sinds de Tweede Wereldoorlog die het slechter zal hebben dan de vorige. Hoe maak je dan een studiekeuze die je niet tot de bedelstaf veroordeelt? Knack belicht de Drie Grote Studiedilemma’s.
Een diploma is alles
Wij leven in een regio waar meer dan 9 van de 10 mastersin de ‘geschiedenis van de oudheid’ een jaar na hun afstuderen al een baan hebben. Iedereen die een diploma heeft, heeft een goede kans op werk – van welk niveau dat diploma ook komt. Bij masters in het algemeen zit maar een 6 procent na een jaar zonder werk. Bij de professionele bachelors, het niveau dat het meest uitzicht biedt op een snelle baan, daalt dat tot 5 procent. Bovendien is een hogere opleiding geen noodzaak. Van de scholieren die, zeker na een zevende jaar, uit het beroeps- of technisch onderwijs stromen, komt slechts iets meer dan 11 procent na een jaar niet aan de bak.
‘De arbeidsmarkt is heel gericht op diploma’s’, bevestigt Anneke Ernon van de VDAB, die de Schoolverlaters-studie organiseert. ‘Op welk niveauje dat diploma behaalt, maakt minder uit. Maar zorg ervoor dat het een afgeronde opleiding is. Zo sluit een ASO-diploma secundair onderwijs niet aan op de arbeidsmarkt, en ook studenten die stoppen na hun bachelordiploma hebben het veel moeilijker om werk te vinden.’
Een diploma is niet belangrijk
Wij leven in een regio waar gediplomeerde burgerlijk ingenieurs ook nog eens sterke communicatieve vaardigheden moeten hebben, en weten hoe ze de verantwoordelijkheid van een project alleen kunnen dragen. Een diploma is een springplank, meer niet. Competenties en motivatie zijn het belangrijkst om echt door te stoten. ‘In deze arbeidsmarkt komt de waarde van je persoonlijkheid naar boven,en wordt die van het diploma minder relevant’, zegt Johan Ceulemans van HR-specialist SD Worx. ‘Toen ik starters rekruteerde voor een farmaceutisch bedrijf vroeg ik hen niet in de eerste plaats naar het onderwerp van hun scriptie, maar naar hoe ze die gemaakt hadden. Met wie hadden ze samengewerkt, wat hadden ze gedaan met de feedback van hun promotor?’
Als belangrijke competenties noemt Ceulemans doelgericht kunnen werken, verantwoordelijkheid nemen, zelfstandig werken, en sociaal-communicatief sterk zijn. Maar ook ondernemerskwaliteiten zijn belangrijk. Een architectuurstudent die niet beseft dat hij als vrije beroeper ook een ondernemer moet zijn, kan zwarte sneeuw zien.
Volg de regels
De wereld verandert, maar wie geld wil verdienen kiest nog altijd voor de beproefde studierichtingen: ingenieur, jurist, arts-specialist, informaticus, architect, econoom… ‘Hoe hoger je diploma, hoe meer je kunt verdienen, dat is niet veranderd’, zegt Jan Denys van Randstad. ‘De topjobs qua loon zijn die van bedrijfsleiders, kaderleden, en mensen met een gespecialiseerde kennis zoals biowetenschappers en burgerlijk ingenieurs. Wie veel wil verdienen moet terechtkomen in de petrochemie, de financiële wereld, de ICT, de luchtvaart of het verzekeringswezen. Er zijn mensen met een breed masterdiploma die daar binnenraken, maar meestal bouw je die kennis toch al op tijdens je studie. En ook een MBA blijft een goede graadmeter voor een lucratieve loopbaan.’
‘Technische kennis biedt nog altijd uitzicht op zeker werk’, zegt Luc Vanophalvens van managementadviesbureau Berenschot. ‘Wie veel geld wil verdienen, moet zijn tijd kunnen optimaliseren. En dan is er geen betere tool dan de automatisering. Technische artsen-specialisten zoals chirurgen en tandartsen kunnen daardoor almaar meer patiënten per uur doen. Dat kan een psychiater niet.’
Nog een oude waarheid: alles wat nog maar naar cultuur ruikt, is slecht voor de portemonnee.
Doe je eigen zin
Vlaanderen blijft een van de meest welvarende regio’s ter wereld, maar wie morgen veel geld wil verdienen moet vandaag zijn loopbaan helemaal anders aanpakken. Opvallen, een eigen pad uitstippelen, zelf aanvoelen waar je baan en je sector naartoe gaan. Alleen wie afwijkt van de norm kan het verschil maken.
Competenties zijn belangrijk, maar iemands voorkeuren tellen ook flink mee. ‘De stap van een competentie naar een talent, ligt bij je motivatie’, legt Johan Ceulemans uit. ‘Studenten moeten zich niet langer de vraag stellen welke job ze willen doen, maar wat voor job. Wil je aan een bureau werken, met andere mensen of alleen, met cijfers of niet? Zoek ik zekerheid of ruimte voor creativiteit? Ik zie de hele tijd starters die zich opstellen als de ideale sollicitant die alles wil doen. Maar studenten moeten in de eerste plaats in de spiegel kijken en aan zelfreflectie doen. Iemand die zich ook bewust is van zijn mindere kanten en van zijn echte voorkeuren zal later veel beter in een organisatie ingepast kunnen worden dan een van de honderd zogezegd identieke werknemers.’
Studeren kost geld
De boodschap is: blijf niet oeverloos studeren en specialiseren. ‘Wie met een technisch of beroepsdiploma op de arbeidsmarkt komt, doet dat zo’n 4 à 5 jaar voordat de hoger geschoolden dat doen. Dat is op een loopbaan van 40 jaar 10 procent!’ zegt Luc Vanophalvens. ‘Gaan studeren is een goed idee, maar vergeet niet dat tijd geld kost. Probeer niet te veel richtingen uit. Stap niet in op een niveau dat eigenlijk te hoog gegrepen is, waarna je moet afzakken. Met elk jaar dat je inactief bent, mis je een bom geld dat je moet bijverdienen om op hetzelfde niveau te raken. In België kun je niet binnen zijn in vijf jaar tijd, zoals de beurshandelaars in Londen. Daarvoor liggen de lonen hier te dicht bij elkaar. Zorg dus dat studeren de moeite waard is. Een arts-specialist is pas afgestudeerd rond zijn dertigste, maar verdient dan wel erg goed. Een rechtenstudent die alleen maar advocaat wil worden, zal het veel moeilijker hebben om zijn studie en stage terug te verdienen. De advocatuur is een slagveld.’
Studeren brengt geld op
Levenslang leren is dé manier om geld te verdienen – al kun je het op veel manieren aanpakken. ‘Het is waar dat je je studietijd moet terugverdienen, maar toch is voortstuderen waarschijnlijk de meest rendabele beslissing van je leven’, zegt Jan Denys. ‘Al was het maar omdat het je de meeste kansen geeft om je hele loopbaan lang te kunnen groeien. Want dat is wat levenslang leren wil zeggen: je blijven ontwikkelen in je carrière. Het ergste wat je kan overkomen is je hele loopbaan hetzelfde doen, vastroesten. Dan komt het moment dat de vraag naar jouw specialisatie stopt, of dat je te duur bent geworden. Opleidingen zullen dus een deel blijven uitmaken van je loopbaan, net als nieuwe loopbaancompetenties aankweken. Door op te klimmen, eens een nieuwe functie op te nemen, misschien op zeker ogenblik een heel andere richting in te slaan. En dan is het belangrijk dat het niveau van je eerste diploma je niet te veel beperkt.’
‘Zeker lagergeschoolden moeten opletten of hun baan over twintig jaar nog wel bestaat’, waarschuwt Luc Vanophalvens. ‘Met een hogere opleiding heb je meer achtergrond om te veranderen als het moet.’
DOOR JELLE HENNEMAN, FOTO’S LEYLA AERTS
Zorg dat je een diploma behaalt. Op welk niveau, maakt minder uit.
Bepaal voor jezelf wat je wel en wat je niet wilt. Bedrijven appreciëren dat meer dan mensen die alles willen doen.
Zorg dat studeren de moeite waard is. Het kost jaren om die studietijd terug te verdienen.
