In afwachting van de beleidsnota van minister van Justitie Stefaan De Clerck, is er al het antwoord van de regering aan het Europees Comitee ter Voorkoming van Foltering en van Onmenselijke of Vernederende Bestraffing (CPT).
Over het penitentiair beleid in België en vooral over het gebrek eraan is al een boekenkast vol geschreven. Enkele professoren in Brussel en in Leuven hebben er zelfs hun levenswerk van gemaakt. Ook de Hoge Raad voor het Penitentiair Beleid en tijdschriften, zoals Panopticon en Fatik, lieten zich niet onbetuigd. En alsof dit alles nog niet volstond, lieten de roomsrode regeringen tijdens de voorbije jaren de specifieke problemen binnen de strafinrichtingen nog eens door externe studiebureaus doorlichten. Zo analyseerde Tractebel Consult vorig jaar de financiële en organisatorische gang van zaken in de 31 penitentiaire instellingen in België. En bekeek ABC, het adviesbureau van het Openbaar Ambt, onder meer de organisatie van de psycho-medische zorgen in de gevangenissen, om deze zorgverstrekking ooit permanent te garanderen en de patiënten meer privacy te gunnen.
Intussen wordt op het kabinet van justitieminister Stefaan De Clerck (CVP) de laatste hand gelegd aan een strategisch document over straf- en gevangenisbeleid. Precies daarover wil De Clerck liefst nog voor het zomerreces een parlementair en maatschappelijk debat op gang brengen. Dit is sinds het interbellum niet meer gevoerd.
Zoals tot vervelens toe herhaald, blijft de overbevolking met plusminus 7.700 gevangenen voor doorgaans 6.600 beschikbare cellen, hét pijnpunt dat veel ellende veroorzaakt. Regering en parlement moeten maar eens duidelijk maken hoe ze dat willen oplossen. Ofwel worden, na Andenne (en St.-Hubert ?), nog bijkomende gevangenissen opgetrokken op het gevaar af dat zoiets budgettair niet haalbaar is en maatschappelijk (met het oog op de sociale reïntegratie) weinig effect sorteert. Ofwel worden strafbemiddeling, alternatieve straffen en herstelbemiddeling zoals in het arrondissement Leuven veralgemeend in het besef dat deze een meer actieve en deskundige begeleiding vragen dan gevangenisstraffen en dat de cel voor een aantal delinquenten toch de enige sanctiemogelijkheid zal blijven. Hoe dan ook moeten de levensomstandigheden in de gevangenissen verbeteren.
DE GUILLOTINE.
De gevangenisbewaarders en het Europees Comitee ter Voorkoming van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Bestraffing (CPT) herinneren aan de soms mensonwaardige wereld achter de tralies, ook nog anno 1996. Zoals hier al eerder gesignaleerd, was het CPT-verslag van 14 oktober 1994 ?dermate vernietigend dat ook de volgende regering en Wathelets opvolger er niet omheen kunnen.? Nu is het zover. En het CPT, dat nota bene ressorteert onder de Raad van Europa, had toen slechts de gevangenissen van Lantin, St.-Gillis en St.-Andries (Brugge), enkele politie-en rijkswachtcellen en het transitcentrum voor kandidaat-politieke vluchtelingen op de luchthaven van Zaventem bezocht.
In haar verslag van 21 februari 1996 aan het CPT zet de regering uiteen wat zij zoal doet om aan de wantoestanden uit de wereld te helpen. In hoofdstuk drie, over de penitentiaire instellingen, wijst de regering erop dat :
– de gevangenis van St.-Gillis, evenals die van Verviers, Aarlen, Nijvel, Antwerpen, Wortel en Leuven, gerenoveerd wordt, rekening houdende met de suggesties van het CPT, van het studiebureau ABC en anderen ;
– de ingebruikneming van 125 bijkomende cellen, de overbevolking in St.-Andries ten dele wegwerkt ;
– het functioneren van de Lantin-gevangenis grondig zal herbekeken worden ;
– de initiële en permanente vorming van het gevangenispersoneel verbetert en meer middelen toegewezen krijgt (4,2 miljoen frank in 1994 tegenover 9,1 miljoen in 1995) ;
– een specifiek programma (10 miljoen frank extra in 1995) is opgestart om de drugsproblematiek in de gevangenissen te beheersen, gezien bijna de helft van de gedetineerden illegale drugs gebruikt.
Sinds kort loopt in het Penitentiair Landbouwcentrum in Ruislede bovendien een therapeutisch project waarbij gevangenen alvast letterlijk de boer opgaan met het oog op hun reïntegratie (zie Knack volgende week).
Het antwoord van de regering aan het CPT leert ook dat de strafinrichtingen vaak geen rekening kunnen houden met de desiderata van het Comitee. Zo is het om veiligheidsredenen onmogelijk de sanitaire ruimte in een cel af te sluiten, of om alle gevangenen hun fysieke conditie gedurende minstens een uur per dag in openlucht te onderhouden, of ze, zoals in St.-Andries, te laten zwemmen. Ook het huidige maar te herziene Algemeen Reglement van de Strafinrichtingen van 1965 bemoeilijkt heel wat vermenselijking, zoals bijvoorbeeld het ?bezoek zonder toezicht?, waarbij seksueel contact mogelijk wordt. In dat verband wordt wel een proefproject aangekondigd. Want zoals Jacques Lesage de la Haye, die zelf jaren in de gevangenis doorbracht, in zijn boek ?La Guillotine du sexe? beschrijft, zijn de gevolgen van de jarenlange gedwongen seksuele onthouding en het artificieel samenhokken in een mannenwereld, gewoonweg vernietigend.
Frank De Moor
