Een merkwaardig muzikaal eerbetoon aan Albert Schweitzer.

Als ooit iemand uit het diepste van zijn hart van de muziek van Johann Sebastian Bach gehouden heeft, dan is het wel Albert Schweitzer (1875-1965) geweest. Dat merk je heel sterk in zijn boek “Jean Sébastian Bach, le musicien-poète” dat in 1905 in Parijs verscheen, in 1908 in een enigszins uitgebreide versie in het Duits op de markt kwam en sindsdien in veel talen werd vertaald. Persoonlijk vind ik het de mooiste studie die ooit over de Thomascantor geschreven werd, al zijn sommige beschouwingen beslist aanvechtbaar. Maar altijd word je getroffen door Schweitzers kennis over èn zijn onvoorstelbare liefde voor de grootste en universeelste komponist aller tijden. Niet dat hij een eenzijdige Bach-fanaat was, ook komponisten als Richard Wagner stonden bij hem hoog aangeschreven.

De lutheraan Schweitzer was niet enkel musicoloog, voortreffelijk organist en orgelbouwdeskundige. Hij was ook teoloog, filozoof en medicus. Als arts stichtte hij in 1913 in Lambarene in Frans Congo (nu Gabon) een ziekenhuis. Zijn beslissing om het suksesvolle leven in de wereld van de muziek en wetenschap te verlaten en in het verre Afrika te gaan werken als een “arts zonder grenzen” avant la lettre, heeft op iedereen de grootste indruk gemaakt. In 1952 ontving hij voor zijn inzet en toewijding de Nobelprijs voor de vrede.

Schweitzers werk in Lambarene werd slechts onderbroken door de Eerste Wereldoorlog (als geboren Elzasser de Elzas was toen Duits gebied behoorde hij tot de “vijand”), en later door talrijke reizen in Europa en Amerika waar hij orgelkoncerten en voordrachten gaf om de nodige centen bijeen te garen voor zijn ziekenhuis.

In Gabon leerde Schweitzer de Afrikaanse muziek kennen. Hij had er de grootste bewondering voor. Dit èn zijn liefde voor Bach is als eerbetuiging aan hem samengebracht op een merkwaardige CD, waar de inlandse muziek gekoppeld wordt aan diverse komposities van Bach, zoals koren uit de Johannespassie, kantate-delen of de h-Moll-Messe. U hoort oerwoudgeluiden ervoor of erbij, tam-tams, een antiloop-hoorn, typische ritmes en dergelijke meer. Toch zit het vreemde vooral in de andere toonsoorten. Bijvoorbeeld als een inheemse melodie in de Dorische toonladder dadelijk wordt gevolgd door Bachs klassieke grote- of kleine terts.

De merkwaardige CD, die Lambarena heet en een realizatie is van de Franse komponist Hugues de Courson en de Gabonese gitarist Pierre Akendengué, is erg boeiend. Soms ontroerend. Je moet er wel voor openstaan. Beluister vóór ze te kopen eerst een stukje. Als tip “Lasset uns den nicht zerteilen”.

Fons de Haas

“Lambarena”, Bach to Africa, Sony SK 64542.

Hugues de Courson en Pierre Akendengué : klassieke en etnische muziek hand in hand.