De Brusselse gemeenteraad besliste vorige week om bedelaars uit de straten te weren. Een rondvraag bij voor- en tegenstanders.

“WANNEER U TIJDENS het winkelen in de Nieuwstraat de zesde bedelaar tegenkomt, krijgt u er dan ook niet stilaan genoeg van ? Vindt u dat een mooi gezicht ? Ik zeg niet dat die mensen hier niet mogen rondlopen. Maar ze zitten daar te zitten, ze zijn vuil, ongezond,.. Ik weiger hen te bestellen. “

De groenteboer in hartje Brussel doet geen moeite om te verbergen hoe opgetogen hij is omdat de bedelaars van “zijn” voetpad zullen verdwijnen. Net zo blij als die drieduizend andere middenstanders die een petitie ondertekenden waarmee ze aan burgemeester François-Xavier de Donnea (PRL) vroegen om iets te doen aan de toenemende bedelarij in de hoofdstad. Vorige week maandag beantwoordde de Brusselse gemeenteraad die verzuchting en besloot bedelarij op openbare plaatsen te verbieden. Volgens de Donnea zullen de échte hulpbehoevenden geholpen worden, en ligt het vooral in de bedoeling om met deze maatregel de georganizeerde bedelarij en de misbruiken met kinderen aan te pakken.

Dat laatste is ook zijn hoofdbekommernis, zegt de groenteboer. “’s Morgens worden vrouwen en kinderen door grote Mercedessen op bepaalde plaatsen afgezet en ’s avonds weer opgepikt. Die mensen hébben geld. Dat heeft niks meer te maken met armoede, maar met puur winstbejag. En daar worden dan kinderen voor ingezet ! Een kind moet naar school gaan, een kind moet spelen en niet de hele dag op straat zitten huilen omdat het verplicht wordt te bedelen. “

Iets verderop in de buurt wordt een boekhandeltje gerund door vrouwen van “Open Deur”, een sociale dienst van de katolieke kerk van Brussel-Centrum. Het winkeltje ligt vlakbij de Sint-Niklaaskerk. Marianne, maatschappelijk werkster : “Hier aan de kerk zit altijd een kind te bedelen, dag-in, dag-uit. Aan de overkant van de straat staat een vrouw dat kind in de gaten te houden. Ze komt geregeld het geld weghalen. Die kinderen worden uitgebuit. Vaak zijn het gehuurde kinderen. Het is ook bekend dat kinderen, die de hele dag op de schoot van hun moeder liggen te slapen, medikatie toegediend krijgen om rustig te blijven. “

“We horen almaar vaker van mensen dat ze niet meer weten wat ze met dit soort situaties aan moeten. Ze ervaren het gedrag van sommige bedelaars als storend. Er blijken toch grenzen aan de tolerantie te zijn. “

“Onlangs was hier een Roemeen, die vertelde dat hij met bedelen zestigduizend frank per maand ontving. Hij stond me bijna uit te lachen, omdat ik voor mijn inkomen moest wérken en daarmee nog niet eens zoveel verdiende als hij. Zoiets shockeert toch wel. “

MAANDLOON.

Over de bedragen die met bedelen te verdienen vallen, doen de wildste geruchten de ronde. Een journalist van La Dernière Heure nam vorige week de proef op de som : één uur bedelen in de Nieuwstraat leverde hem 550 frank op. Goed voor een maandloon van ongeveer 70.000 frank.

Bovendien bleek uit een recente enquête, die betrekking had op 88 volwassenen en 62 kinderen, dat drie vierde van de ondervraagde bedelaars over een of ander inkomen beschikt (bestaansminimum, werkloosheidsuitkering, pensioen). Het resterende kwart betrof illegalen. Dat soort informatie zet natuurlijk kwaad bloed bij menig noeste werkmens die het met minder moet stellen. Medelijden maakt dan gemakkelijk plaats voor ergernis.

“Open Deur” raadt de mensen aan om, in plaats van geld te geven, te proberen samen met de betrokkene iets te doen aan zijn situatie. Marianne : “Geven is gemakkelijk : honderd frank en je bent ervan af. Als je iemand wil overtuigen om mee te gaan naar een onthaaldienst, vraagt dat meer energie. Dat veronderstelt een engagement van de persoon die wil helpen, maar ook van diegene die moet geholpen worden. “

En dat laatste is al evenmin evident. Ze vertelt dat ze ooit een jonge gedrogeerde over de vloer kreeg die honderd frank wou omdat hij honger had. Geld kreeg hij niet, een sandwich wilde hij niet. Hij dreigde er toen mee de boel kort en klein te slaan. Marianne : “Hoe moet je met dit soort publiek omgaan ? Dit zijn mensen die geen enkele grens meer kennen : alles is gepermitteerd, alles is geëxperimenteerd. Ze voelen nergens nog respekt voor. We maakten het ooit mee dat we iemand wilden helpen, samen met een straathoekwerker en een tolk. Toen er niet direkt iets uit de bus kwam, zei die man : zeg, ik heb hier nu twee uur mijn tijd zitten verliezen. Ik had ondertussen op straat vierhonderd frank kunnen oprapen. “

“Er zijn ook almaar meer jonge bedelaars. Punkers of skinheads die veelal in groepjes opereren, dan voelen ze zich sterker. Wie geen geld geeft, krijgt van alles naar het hoofd geslingerd. Sommige mensen durven er gewoon niet langs. Op de duur gaat zoiets toch wel wegen op het leven in de straat. Hoe moet je zo’n mensen opnieuw integreren ? “

BESCHAAMD.

Wie wel wilde meewerken toen hem een helpende hand werd toegestoken, is Tommy. Hij is nu dertig jaar, en heeft een tiental jaren van de bedelstaf geleefd. In Londen, Parijs, Brussel,… en in menig andere Belgische stad. Een paar jaar geleden ontmoette hij een vrouw, “geen liefje, maar een échte vriendin”, die hem van de straat hielp. Toen hij bedelde, “verdiende” hij duizend tot tweeduizend frank per dag. Nu leeft hij van het bestaansminimum en ziet er keurig uit. “Ik mag niet klagen. Ik heb nu tenminste een dak boven mijn hoofd. “

Maar met de wereld van de bedelaars voelt hij zich nog sterk verbonden. Gevraagd naar een reaktie op het bedelverbod, gebruikt hij meteen grote woorden : “Nazisme ! Auschwitz ! Waarom stopt men ze niet meteen allemaal in een kamp ? ” Hij vaart uit tegen de rijken, tegen de “bourgeois”, tegen “Agusta” en neemt het op voor de bedelaar met gangreen die in versleten basketpantoffels loopt. “Dié onrechtvaardigeheid stoot me tegen de borst. Is het niet logisch dat mensen dan stelen, revolteren ? ” Bedelarij verbieden, heeft volgens hem dan ook geen enkele zin. De mensen zullen dan op een àndere manier naar financiële middelen zoeken : via prostitutie of kriminaliteit. Om dezelfde reden is hij het niet eens met het advies om vooral niét te geven. “Toen ik in het begin bedelde, schaamde ik me. Na een tijdje niet meer, want je kan beter bedelen dan mensen vermoorden. Ik vrees dat, als je ze geen geld geeft, ze misschien nog meer kwaad zullen doen. Ze zullen denken : als ik het vraag, geeft men het niet. Waarom zou ik dan niet iemands tas afrukken of mijn mes trekken ? Nee, geef ze dan liever één frank, vijf frank of twintig frank. Daarmee is het probleem natuurlijk ook niet echt opgelost, maar wat moet je anders doen ? Ik weet het ook niet. “

“Wie niet begint te stelen, zal in de prostitutie belanden. Er lopen gasten van twintig jaar op straat die geen diploma hebben, maar die niet idioot zijn. Ze vangen ergens op dat er aan het Centraal Station met een ouwe wel wat te verdienen valt. Ze proberen het één keer en stellen vast dat ze op korte tijd duizend frank rijker zijn. En ze kennen de weg. Wat ik verkeerd vind, is dat bedelaars als een afzonderlijk probleem gezien worden. Prostitutie, bedelarij, punks, skinheads, racisme, het heeft allemaal met elkaar te maken. “

Ondanks al zijn sympatie voor zijn ex-lotgenoten, maakt ook Tommy een onderscheid tussen “echte” en “valse” bedelaars. En hij kent de truuks die bedelaars gebruiken om de argeloze voorbijganger centen te ontfutselen. De praktijken variëren van het vrij onschuldig opzetten van pruik en zonnebril tot het bijna wurgen van kinderen om ze “koest” te houden.

Dat bedelaars nogal inventief kunnen zijn, blijkt ook uit de ervaringen van een parochiepriester. “Sommigen vragen geld om naar de begrafenis van hun moeder te gaan, meestal in het buitenland. Wanneer je ze dan in plaats van geld een treinticket aanbiedt, weigeren ze dat. Onlangs kwam hier een vrouw, met een kind op de arm en een voorschrift in de hand, geld vragen om medicijnen voor haar zieke baby te kopen. Toen we aanboden het medikament zelf te gaan halen, was ze daar absoluut niet mee gediend. Je mag niet te sentimenteel zijn in die dingen. “

Andere bedelaars opereren in groepjes en zijn bedreven in het zakken rollen. Terwijl de voorbijganger geld tevoorschijn haalt om aan een bedelaar te geven, houden zijn vrienden de milde schenker in het oog om op het gepaste moment zijn portefeuille weg te grissen.

ANTI-HOUDING.

“We moeten niet doen alsof er niets aan de hand is, ” zegt Jan Theunissen, direkteur van Viboso (Vlaams Instituut voor Samenlevingsopbouw). “Maar er bestaat geen enkele bedelaar die daar zelf voor gekozen heeft. Je maakt mij toch niet wijs dat de meeste bedelaars die we zien, gevaarlijke mensen zijn. Er wòrden mensen overvallen en van handtassen beroofd, maar dat probleem moet niet zomaar op de rug van de bedelaars worden geschoven. Dat is een ànder fenomeen. Daartegen moet opgetreden worden en moeten diverse, ook politionele, maatregelen genomen worden. Ook het fenomeen waarbij families met kinderen de straat afschuimen, vergt een eigen benadering. Hetzelfde geldt voor bepaalde drugsverslaafden. Maar door de publieke opinie wordt dat allemaal door elkaar gegooid. “

“De houding van de Brusselse overheid is enorm hypokriet. Het gemeentebestuur zegt wel dat er ook aan sociale begeleiding zal worden gedaan, maar ik heb niet de indruk dat ze wakker liggen van de noodsituatie, waarin die mensen verkeren. Hun belangrijkste zorg is dat die mensen uit het straatbeeld moeten verdwijnen. Dat is de hypokrisie. Als men die bedelaars effektief zou helpen, dan zouden ze vanzelf minder te zien zijn in het straatbeeld. Dan zou er namelijk minder moeten gebedeld worden. “

“Bovendien ligt zo een maatregel in het verlengde van de groeiende intolerantie binnen onze samenleving. Na de vreemdelingen, de andersgekleurden en de vluchtelingen, zijn nu de daklozen en bedelaars aan de beurt. Die anti-houding, geformuleerd in eigen volk eerst, wordt hier door de overheid bevestigd. “

Vandaar allicht dat niet alle politici van de meerderheid ingenomen zijn met het verbod. De 34-jarige SP’er Ronny Buyens stemde als enig lid van de meerderheid tégen, maar werd achteraf in de wandelgangen door verschillende kollega’s gefeliciteerd. Wie met dit verbod de misbruiken wil bestrijden, slaat volgens hem de bal volledig mis. “Die wantoestanden hebben te maken met netwerken van mensenhandelaars. Die houden zich niet alleen bezig met bedelarij maar ook met prostitutie en drugs. Eigenlijk is het een mafia. De politie wéét dat, ze kent de plaatsen waar de mensen worden afgezet. Wat belet hen om die handelaars aan te pakken ? Dàt stoort mij. Net zoals bij de drugshandel en de prostitutie, worden weer de slachtoffers getroffen. De georganizeerde misdaad bestrijden, is natuurlijk veel moeilijker en gevaarlijker, dan een vrouw met een kind op te pakken. Pak de drugshandelaars en de pooiers aan, en niet de zwaksten. “

“Het frappante is dat men beschikt over een arsenaal van wetten om illegale daden aan te pakken. Er bestààt een wet op de jeugdbescherming, er kàn opgetreden worden tegen openbare dronkenschap. Waarom is deze specifieke maatregel nog nodig ? Ik denk dat de Donnea een signaal heeft willen geven. Dit probleem overstijgt Brussel en hij heeft een appel willen doen aan de hogere overheden om er iets aan te doen. “

“Toen Michel Demaret indertijd de banken voor het Metropol-hotel wou verwijderen, volgde daar nogal wat reaktie op. Uiteindelijk zijn er in plaats van de geplande honderd, slechts een vijftiental banken uitgeschroefd. Maar het resultaat van al de heisa errond was wel dat de stad zowel moreel als financieel meer oog had voor een sociaal beleid. Nu, als dàt het uiteindelijke resultaat zou zijn van deze beslissing, dan ben ik er nog niet zo ongelukkig mee. “

STRAATHOEKWERKERS.

Carine Vyghen, schepen van Sociale Zaken en ook socialist maar dan van de PS , maakt zich sterk dat ze inderdaad begeleidende sociale maatregelen zal kunnen uitvoeren. “Wij hebben dit voorstel goedgekeurd omdat tegemoet werd gekomen aan onze eis om dan ook sociale maatregelen te nemen. Meneer De Donnea is gevoelig voor middenstanders, wij zijn gevoelig voor het sociale aspekt. Die sociale begeleiding bestaat al, maar is waarschijnlijk onvoldoende. Er zijn momenteel twee deeltijdse straathoekwerkers aktief, ik ga proberen om er volgend jaar vier van te maken. Er wordt samengewerkt met de sociale diensten van het OCMW om de mensen een woning, werk, en de nodige hulp te geven. Dat de mensen nu via de politie in kontakt zullen komen met de sociale dienst, is natuurlijk niet ideaal. Ook het probleem van de benden los je niet op met sociale maatregelen, want die mensen willen niet geholpen worden. Met deze maatregel verplaats je alleen dat probleem. Ik ga ermee akkoord dat dit reglemnt niet de beste oplossing biedt, maar ik vind wel dat er iets moet aan het probleem gedaan worden. Je staat voor de keuze. Ofwel laat je de toestand zoals hij is en iedere keer als je die mensen tegenkomt, denk je : dit kàn toch niet. Ofwel probeer je er iets aan te doen. Overigens vormt dit maar een begin, er is nog zoveel te doen. Er bestaan in Brussel heel wat armoedeproblemen, waarover niemand spreekt : de bejaarden, bijvoorbeeld, die met een pensioen van veertienduizend frank moeten leven en niks durven vragen. De echte armen bedelen niet. Die hebben hun waardigheid. Waarmee ik niet wil zeggen dat er tussen de bedelaars geen echte armen zitten. Maar omdat het probleem van de bedelaars zichtbaar is, krijgen zij meer aandacht. In ieder geval wil ik ook iets voor die andere mensen doen. Bij de bedelaars zelf gaat het erom die mensen te helpen, die het echt willen. “

Ongeveer een jaar geleden werd in Gent een gelijkaardig politiereglement van kracht. Zijn de bedelaars daar inmiddels uit het straatbeeld verdwenen ? Adjunkt-kommissaris van de Gentse politie José Deblaere : “Ik denk dat er nu minder zijn, maar eigenlijk verschilt het politie-optreden niet veel van dat van vroeger. Er werd geen heksenjacht ontketend. Wanneer een patrouille een bedelaar ziet, wordt de persoon gevraagd weg te gaan. Het reglement biedt ons een juridische grond om op te treden in geval van ostentatieve weigering. Het is meer een stok achter de deur. Voor zover ik weet, is er nog geen enkele keer geverbalizeerd. Er werd geprobeerd om die mensen sociaal te begeleiden, maar die inspanningen bleken vruchteloos. Die mensen willen gewoon geen hulp. “

Jo Blommaert

Bedelende vrouw met kind. “Het is bekend dat die kinderen medikatie krijgen om een hele dag kalm te blijven. “

Een weduwe van Sarajevo aan de bedelstaf. Waar of niet waar ?