De extreemrechtse AFD heeft de Duitse regionale verkiezingen gewonnen. Daardoor zal Angela Merkel, en heel Europa, het moeilijker krijgen om te besturen.

Hoewel de overwinning van de rechts-populistische partij Alternative für Deutschland (AFD) was verwacht, kwam ze toch als een schok. In de Oost-Duitse deelstaat Saksen-Anhalt haalde de AFD bijna 25 procent van de stemmen. Maar ook in het zuidelijke Baden-Württemberg en in het westelijke Rijnland-Palts eindigde de partij met gemak boven de kiesdrempel. Dat ging ten koste van de christendemocratische CDU van Bondskanselier Angela Merkel en vooral van haar sociaaldemocratische coalitiepartner SPD. De partij van Willy Brandt en Helmut Schmidt haalt in twee deelstaten minder dan 15 procent.

Toch beweerden heel wat analisten dat vooral Angela Merkel – ‘Wir schaffen das!’ – was afgestraft. In het begin heeft de AFD zichzelf als een eurosceptische partij in de markt gezet. Nadat Frauke Petry vorig jaar de leiding van de partij overnam, werden de vluchtelingen al snel haar belangrijkste schietschijf. Dat mag gerust letterlijk geïnterpreteerd worden: Petry beweerde dat er met scherp mag worden geschoten op migranten die illegaal de grens oversteken – ook als dat vrouwen en kinderen zijn.

Naar het voorbeeld van Donald Trump in Amerika en Geert Wilders in Nederland schopt de AFD stevig tegen de schenen van de elite. De partij trekt daarom kiezers aan die zich door de pijnlijke besparingspolitiek van de traditionele centrumpartijen veronachtzaamd voelen. De Nederlandse historicus en auteur Geert Mak zegt in een gesprek in dit blad (zie blz. 8) dat je het niet eens moet zijn met populisten zoals de AFD, maar dat ze wel vaak de vinger op de zere wond leggen. Zo heeft de AFD gewoon gelijk als het zegt dat het een schande is dat twee miljoen Duitse kinderen onder de armoedegrens opgroeien.

De druk op Angela Merkel om haar beleid aan te passen, zal verder toenemen. Weldra zal de vraag rijzen of ze zichzelf volgend jaar zal opvolgen als bondskanselier. In haar eigen partij is er alvast niemand die het tegen haar kan of durft opnemen. Maar ze moet er rekening mee houden dat het fenomeen AFD niet snel zal verdwijnen. En dat besturen moeilijker wordt . Als christen- en sociaaldemocraten niet tot een samenwerking met elkaar veroordeeld willen zijn, zullen er soms ongebruikelijke coalities nodig zijn. Zo gaat Duitsland een politiek onzekere tijd tegemoet en dat kan het hele continent voelen.

Hubert van Humbeeck

De extreemrechtse populisten hebben soms gelijk.