Miljoenen cd’s worden gekopieerd en gedownload van internet. MP3 schudt de muziekindustrie flink door elkaar.
MP3, een technologie waarmee geluidsfragmenten – meestal liedjes – makkelijk over internet kunnen worden verstuurd, maakt extreme reacties los. Gebruikers spreken van een revolutie en zien in de nabije toekomst een totaal anders gestructureerde muziekbusiness ontstaan. De grote platenfirma’s vrezen voor hun voortbestaan en stellen alles in het werk om de technologie tegen te houden.
MP3 (voluit Motion Picture Experts Group audio layer 3) is een bestandformaat dat geluidsfiles in samengeperste vorm in de pc opslaat. Liedjes worden gecomprimeerd tot een tiende van hun oorspronkelijke formaat, zonder dat de superieure cd-kwaliteit wordt aangetast. Er is een klein verlies, niet waarneembaar voor het menselijk gehoor. Dankzij het compacte formaat kunnen liedjes en zelfs volledige cd’s snel en simpel worden binnengehaald op de pc en/of weggeschreven op een cd-schrijver.
Wat heb je ervoor nodig? Een modem en een telefoonlijn. Een degelijke processor (een Pentium volstaat) in de pc, een geluidskaart en een stel speakers erbij. Die dingen vind je op zowat elke multimedia-pc, dus extra kosten heb je niet. De software om MP3-muziekbestanden af te spelen, is gratis beschikbaar op internet. Wie MP3-files niet alleen wil binnenhalen maar ze ook zelf wil maken, heeft bijkomende software nodig. Ook die kun je zo van internet plukken. Waarom zelffiles maken? Om je eigen muzikale avonturen kenbaar te maken. Of om cd’s uit je eigen collectie te “promoten”.
Onschuldig is het allemaal niet. Want wie zijn favoriete cd’s omzet in MP3-formaat, kan ze beschikbaar stellen op internet, waar ze zomaar kunnen worden opgeladen. Zonder auteursrechten of wat dan ook te betalen. Het verschil met een kopietje maken voor je beste vriend, is dat je de cd’s in feite aan de hele wereld schenkt. En dat is strafbaar. Het aantal illegale websites stijgt trouwens met de dag, zodat je nu al bijna de hele popcatalogus gratis kunt kopiëren. Dagelijks worden met MP3 zo’n drie miljoen liedjes gedownload.
TWINTIG MILJOEN FRANK BOETE
De muziekindustrie panikeert. Producenten van computersoftware hebben geen verhaal tegen piraterij op internet, platenfirma’s weten evenmin hoe ze het probleem moeten aanpakken. Is bestrijding eigenlijk wel mogelijk? Er zijn immers geen gedragsregels of wetten voor internet. De International Federation of Phonographic Industries, kortweg IFPI, grijpt in waar ze kan. Zo kreeg een student van de Vrije Universiteit Brussel onlangs een schadeclaim van twintig miljoen frank aan zijn broek omdat hij zich schuldig had gemaakt aan illegale MP3-praktijken. De jongeman had in twee maanden tijd 400.000 frank verdiend met de verkoop van liedjes via internet. Ook aan de KU Leuven wordt vlijtig ge-MP3’d, reden waarom de universiteit een absoluut verbod heeft opgelegd aan studenten om muziek on line te verspreiden op een onzuivere manier. De voorbije maanden werden meer dan twintig illegale Belgische MP3-sites tot sluiting gedwongen. Het strenge optreden van deIFPI kan evenwel niet beletten dat een illegale website die vandaag wordt gesloten, morgen onder een andere naam en op een andere plek weer wordt opgestart. Internet leent zich nu eenmaal heel goed tot zulke “creatieve” bedrijfsvoering.
Een aantal on-linewinkels, onder andere de bekende en honderd procent legale MP3.com, wil een poging tot regelgeving ondernemen door muziek die via internet wordt verspreid van een soort digitaal watermerk te voorzien. Op die manier kan de herkomst van de muziekbestanden worden nagetrokken, redeneren de initiatiefnemers van de Genuine Music Coalition. En zo verdwijnt ook de scepsis van de traditionele muziekbusiness. Bonafide winkels als MP3.com hebben er natuurlijk alle belang bij om het vertrouwen van de industrie te winnen, want dat zou betekenen dat ze ook het werk van wereldsterren als R.E.M. en Céline Dion in hun virtuele rekken kunnen zetten. Nu moeten ze het vaak doen met bands die in de echte winkels niet terug te vinden zijn wegens te obscuur. Als kopers maar duidelijk het onderscheid merken tussen piratenwerk en legitieme MP3, zegt men bij Genuine Music Coalition, kiezen ze wel voor de eerlijke handel. Of er echt zoveel rechtschapenheid in de mens zit, valt echter te betwijfelen. Het illegaal kopiëren van cd’s is ook zonder internet en MP3 al een hardnekkige plaag. Aan een nepshirt van Tommy Hilfiger of Nike voel of zie je dat het nep is, waardoor je als kritische consument misschien toch liever duizend frank neertelt voor een echt shirt. Maar als de laatste dEUS-plaat zonder kwaliteitsverlies wordt nagemaakt, heb je gewoon opnieuw de laatste dEUS-plaat. Voor minder dan de helft van de prijs.
EEN DUEL TUSSEN IBM EN MICROSOFT
Michael Robertson, oprichter van MP3.com, geeft grif toe dat Genuine Music Coalition nog maar een kleine stap in de goede richting is. Informaticareuzen IBM en Microsoft werken elk apart aan een technologie die illegaal kopiëren onmogelijk moet maken. Wie uiteindelijk de standaard zal mogen leveren, is nog hoogst onduidelijk. De platenindustrie – met voorop Universal, EMI en BMG – is erg te spreken over het Electronic Music Management System van IBM. Microsoft kan echter de markt inpalmen door haar MS Audio 4.0. in het eigen Windows-besturingssysteem te stoppen. Beide systemen zijn vergelijkbaar: ze garanderen elektronische veiligheid via een digitaal watermerk en controle op het aantal keer dat een muziekbestand kan worden gekopieerd.
Rykodisc, dat Frank Zappa en Richard Thompson onder dak heeft, is het eerste traditionele platenhuis dat inspeelt op de nieuwe ontwikkelingen. In plaats van MP3 te boycotten, gebruikt de firma de technologie om de verkoop-per-song via internet aan te moedigen. MP3 zal niet verdwijnen, redeneert Rykodisc, de technologie negeren zou dan ook dom zijn. De actie zorgt er misschien voor dat platenfirma’s voor een stuk verlost raken van hun kwalijke imago bij MP3-adepten. Want in discussies over MP3 wordt steeds opnieuw gewezen op het feit dat artiesten na het tekenen van een platencontract door hun uitgever in een financiële wurggreep worden gehouden. Internet schakelt die tussenpost uit en geeft de artiest de kans om zijn zaakjes zelf te regelen. Voor jonge artiesten zonder platencontract zijn internet en de MP3-technologie alvast een uitstekend middel om zich voor te stellen aan de wereld. Maar of een nobele onbekende op die manier beroemd zal worden? Feit is dat je met je eigen muziekboetiekje verdrinkt in de miljoenen andere internetadressen. Dus kom je toch terecht bij de grote verzamelsites. En die moeten selecteren, willen ze hun klanten een houvast bieden in het monsteraanbod. Maar volgens MP3.com-oprichter Robertson blijft het uitgangspunt dat niet zij maar wel de consumenten selecteren. Robertson tekent dagelijks honderd bands op zijn DAM-label, en daar zit een hoop rommel tussen, weet hij zelf ook. Via een hitparade, gebaseerd op het aantal downloads per groep of artiest, komt de kwaliteit echter vanzelf bovendrijven.
DE BOMEN DOOR HET BOS
De opbrengsten worden netjes verdeeld: vijftig procent voor Robertson, vijftig procent voor de artiest. Een veel eerlijker verhouding dan bij de platenfirma’s. Audiodiner, een andere on-linewinkel annex platenlabel, betaalt artiesten vijf dollarcent per download en stelt alle muziek gratis ter beschikking van het publiek. Zo’n honderdduizend mensen bezoeken maandelijks de site. Inkomsten haalt het bedrijf uit reclame.
Nu artiesten en ondernemers de mogelijkheden van MP3 ontdekken, stijgt het aanbod pijlsnel. Waardoor je onvermijdelijk door de bomen het bos niet meer ziet. En dan wordt marketing opnieuw belangrijk. Een stiel waarin vooral de traditionele platenfirma’s bedreven zijn. Internet hoeft niet de nachtmerrie van de platenbonzen te zijn. Ondanks het chronische gevaar van piraterij, bezit het immers een ongekend potentieel. De klant kan cd’s kopen zonder het huis uit te gaan. De schijfjes worden bovendien goedkoper, want in de Fnac of Free Record Shop betaal je natuurlijk ook voor de huur van het winkelpand en voor het personeel. In een digitale winkel is het aanbod – in principe – bovendien veel groter. De winkelier hoeft geen selectie te maken van plaatjes die hij in de etalage of vooraan in de rekken zet, hij kan ze allemaal netjes in grote magazijnen opslaan. De potentiële markt voor e-muziekhandel wordt geschat op 1500 miljard dollar per jaar, een veelvoud van de “traditionele” omzet. Universal en BMG, twee van de grootste platenfirma’s ter wereld, zijn trouwens gestart met een verkoopdienst op het net. GetMusic.com moet de grootste virtuele muziekwinkel worden, aldus de platenreuzen. Op dit moment voert Amazon.com de on-linemarkt aan met acht miljoen klanten.
Kunnen kleinhandelaars binnenkort hun deuren sluiten? Dat staat nog te bezien. Want het gezellige geroezemoes van een echte winkel, waarin je kunt rondkuieren en de doosjes betasten, blijft natuurlijk een heel eigen charme hebben. Misschien wordt het folklore, misschien kunnen we niet zonder.
Bart Vandormael
