Een gesprek met Emily Lau, parlementslid in Hongkong, over de angst voor een toekomst onder de totale controle van China.
VALT HET DOEK, als per 1 juli 1997 de Britse kroonkolonie Hongkong wordt overgedragen aan de Chinese Volksrepubliek ? Valt het, meer speciaal, over het pas verkozen parlement de Legco en over de politieke en democratische vrijheden in Hongkong ? Een delegatie van Legcoleden was in Londen en heel even in Brussel om die problemen aan te kaarten en de Britten onder druk te zetten. Groot-Brittannië weigerde immers de bewoners van zijn kolonie een Brits paspoort te geven of anderszins vrije toegang tot het Verenigd Koninkrijk. Dat zette twee miljoen van de 3,5 miljoen Britse onderdanen van Hongkong in de kou bij de overname, en werd door veel Hongkongers als racisme beschouwd, en de schandelijkste van alle grofheden die Londen in dit dossier verweten worden. Een paar dagen later verklaarde de Britse premier John Major dat de bedreigde Hongkongers, Brits paspoort of geen, toch visa-vrije toegang tot het Verenigd Koninkrijk zullen krijgen. Als Londen woord houdt, is daarmee één van de neteligste menselijke problemen van de overgang van de baan.
Andere problemen blijven overeind. Emily Lau, onafhankelijk politica, is populair in Hongkong omdat ze scherp durft uitvallen tegen zowel de Chinese plannen voor Hongkong als het Britse defaitisme.
Er is bij de Chinezen geen sprake meer van het afgesproken ?Eén land twee systemen” ?
EMILY LAU : Ze spreken er nog wel van, maar ze menen het niet, in die zin dat Hongkong géén hoge graad van autonomie zal krijgen, wat ze toch beloofd hebben in 1984, toen ze samen met Groot-Brittannië de Joint Declaration ondertekenden. Wat we toén hoorden, was : we moesten ons geen zorgen maken, China zou zich niet bemoeien met onze zaken, China zou niemand zenden om Hongkong te besturen, we zouden die zelf kunnen verkiezen, en China zou slechts instaan voor buitenlandse aangelegenheden en de defensie van Hongkong. Op alle andere vlakken gingen we een hoge graad van autonomie hebben.
Maar nu lijkt het erop dat China zich bemoeit met ongeveer alles. Onlangs wou de Lutherse kerk in juli 1997 de maand van de overname een conferentie houden in Hongkong, en nu zegt die al dat ze er misschien nog eens over moet nadenken. Een religieuze bijeenkomst, hoe belangrijk is dàt nu ? Maar het lijkt er dus op dat ze ook dat niet willen. En dus is de religieuze gemeenschap nu heel bezorgd om de godsdienstvrijheid, en de mensen in het algemeen maken zich zorgen over alle mogelijke vrijheden die na 1997 serieus in het gedrang zouden kunnen komen. Zeker dingen als vrijheid van meningsuiting en persvrijheid ik spreek dan als oud-journaliste, al ben ik tegenwoordig een fulltime-politica. Ik weet perfect hoe reëel de angst is in de journalistieke wereld in Hongkong. Ze doen nu al aan zelfcensuur. Ze durven niet veel meer zeggen of schrijven. Dat is heel onrustwekkend.
Het is niet zozeer dat ze weggaan. Sommigen doen dat, maar over het algemeen geven ze gewoon geen controversiële berichtgeving meer. Sommigen zullen natuurlijk verhuizen of hun zaak sluiten. Maar de anderen, die blijven omdat er tenslotte geld te verdienen valt, zullen gewoon hun handen afhouden van onderwerpen die in China niet in de smaak vallen. Wat gaat het publiek dan te lezen krijgen ? Chinese propaganda dag in dag uit ? Ook op de tv is de zelfcensuur al heel frequent. En als je geen vrije pers meer hebt, staat al de rest ook op de helling. Als er geen verslaggeving meer is, kunnen de machthebbers zich al gelijk wàt permitteren. Mensen kunnen gearresteerd en opgesloten worden zonder dat iemand ervan hoort.
U is heel kwaad op de Britten. Heeft Groot-Brittannië Hongkong verraden ? Uitverkocht aan China ?
LAU : Ze hebben het wel verkocht aan de Chinezen, ja. Lang geleden al, in 1984, en wij vinden dat wij in het proces verraden zijn. Want er zijn 3,5 miljoen Britse burgers in Hongkong. Sommigen van hen willen misschien Chinese burgers worden, maar anderen ook niet. Wij zeggen niet dat Groot-Brittannië omwille van Hongkong ten oorlog moet trekken tegen China, zoals tegen Argentinië om de Falkland-eilanden. Dat vragen we niet. Wat we vragen, is dat ze wat meer zouden doen om onze belangen veilig te stellen. Meer speciaal : als dit Britse onderdanen zijn, moet men hen niet zomaar overleveren aan de macht van communistisch China. Maar, treurig genoeg, Groot-Brittannië heeft niéts gedaan om ons daarin te helpen, en terwijl de bewoners van de Falklands konden deelnemen aan de onderhandelingen over hun toekomst, mochten wij dat niet : tot de dag van vandaag zijn de onderhandelingen tussen China en Groot-Brittannië geheim. De mensen van Hongkong hebben daar geen inzage in. Dat is iets waar velen onder ons razend van worden, en waar we een diep gevoel van hulpeloosheid aan overhouden. Van onmacht. De mensen voelen zich zo machteloos…
Oppervlakkig gezien, lijkt het dat China een draai gemaakt heeft toen gouverneur Chris Patten een late democratisering wou invoeren in de Legco.
LAU : Ik geloof niet dat er een fundamentele verandering geweest is : de Chinese regering is van in het begin vastbesloten geweest Hongkong onder controle te krijgen, en wel op deze, strikte, manier, mét of zonder de medewerking van Groot-Brittannië. Met de manoeuvres van Chris Patten en zo, leek het erop dat ze die medewerking niet gingen krijgen, en nu zijn ze geïrriteerd, maar ze gaan daarvoor niet minder doen wat ze de hele tijd al van plan waren. Volgens mij hebben ze echt niet de bedoeling om Hongkong een hoge graad van autonomie toe te staan. Volgend jaar zullen sommigen van ons, in de Raad, uit hun ambt gezet worden. Ze zullen ons niet toelaten te zetelen, ook al zijn we daartoe verkozen. En als ze ons zo behandelen, wat voor signaal sturen ze dan de wereld in ? Sommige mensen zullen daar nog raar van opkijken.
S.V.E.
Emily Lau : verkozen voor vier jaar.
