Van de Verenigde Arabische Emiraten tot Zweden, wereldwijd leven steeds meer mensen alleen. Moeten we ons daar zorgen over maken?
De flirtgrage en vrijgezelle hoofdpersonages van de populaire reeks Sex and the City zijn volgens de autoriteiten van de Verenigde Arabische Emiraten een slecht voorbeeld. Zo slecht, dat de overheid opnames van de tweede film van de serie in Abu Dhabi liet stopzetten. Alles om te vermijden dat goede islamitische vrouwen op verkeerde ideeën zouden komen.
Maar zelfs in een bastion van traditionele waarden als de Golfstaten, worden jaar na jaar minder huwelijken geregistreerd. Volgens het Huwelijksfonds, een overheidsorgaan dat financiële steun biedt aan de brave burgers die wel verloofd zijn, is zo’n zestig procent van de vrouwen ouder dan dertig ongehuwd. In 1995 was dat nog maar twintig procent. ‘Bijzonder verontrustend’, volgens regeringswoordvoerder Said Al-Kitbi. Maar is de toename van alleenstaanden ook verontrustend als je het islamitische waardepatroon niet deelt?
Volgens marktonderzoeker Euromonitor is alleen-zijn wereldwijd de snelst groeiende samenlevingsvorm. (zie grafiek) Tegen 2020 zouden er nog eens 48 miljoen alleenstaanden bijkomen, een gigantische toename van twintig procent.
Niets nieuws voor het rijke Westen, waar de trend al een paar decennia aanhoudt. Neem nu België: in ons land werden in 2010 een derde minder huwelijken afgesloten dan in 1990. Ondertussen zette wel een derde méér koppels de echtscheidingsprocedure in. Er wonen ook steeds meer mensen alleen, goed voor zo’n vijftien procent van de bevolking.
Maar ook in ontwikkelingslanden zijn er steeds meer singles, en dat is nieuw. In landen als India of Brazilië verandert het groeiende leger einzelgängers zelfs de consumptiepatronen. In Brazilië is de verkoop van voorverpakte maaltijden voor één persoon in vijf jaar tijd verdubbeld.
De toename van singles mag dan universeel zijn, de drijfveren om alleen te blijven verschillen. In Japan weigeren steeds meer vrouwen hun blitzcarrière in te ruilen voor het beperkende moederschap. Zelfs in Iran laten vrouwen zich steeds minder aan de haard ketenen. Vrouwen halen er diploma’s, maken gretig gebruik van de pas ingevoerde echtscheidingswetten en zwaaien listig met valse trouwringen om op hun eentje een huurcontract te tekenen.
Maar niet alle loners hebben voor hun solitaire bestaan gekozen. Indiase meisjes kosten hun ouders handenvol geld aan bruidsschatten en leveren niets op. Dokters bekwamen zich dus in het aborteren van vrouwelijke embryo’s: de beste garantie op een generatie vol eeuwige vrijgezellen. Onder Afro-Amerikanen is er dan weer een overschot aan single vrouwen: van de negen begeerlijke zwarte vrijgezellen zit er één achter de tralies.
Toch zien sociologen meer algemene verklaringen voor de groeiende groep alleenstaanden. Vrouwen huwen later, omdat hun professionele mogelijkheden groter worden. Bovendien kunnen ze de traditionele voordelen van het huwelijk – financiële en emotionele stabiliteit en regelmatige seksuele contacten – nu ook buiten het huwelijksbed vinden. En daar komt nog bij dat de levensverwachting overal stijgt, waardoor mensen hun overleden partners vaak jaren overleven.
Levensonderhoud
Maar alleenstaande zijn heeft ook zo zijn nadelen en die zijn niet min: alleenwonenden hebben een veel grotere ecologische voetafdruk en hogere kosten van levensonderhoud. Singles planten zich minder voort en dragen in het Westen dus rechtstreeks bij aan de vergrijzing.
Bovendien tonen studies aan dat alleenstaanden zowel fysiek als emotioneel kwetsbaarder zijn, waardoor ze de gezondheidszorg op kosten jagen. Psychoanalyticus Paul Verhaeghe beaamt dat. ‘De mens is een sociaal dier: samenleven zit in ons biologische gedragspatroon. Een sociaal dier dat toch alleen leeft, is ziek of uitgestoten.’
Beleidsmakers houden weinig rekening met alleenstaanden. Ook België is wettelijk gezien geen walhalla voor singles. Patrick Derthoo, fiscalist bij Deloitte, licht toe: ‘De Belgische fiscus maakt een radicaal verschil tussen alleenstaanden en gezinnen met maar één kostwinner. Door de huwelijksquotiënt krijgen gehuwde kostwinners een enorm belastingvoordeel. Een voordeel dat alleen- staanden of officieel samenwonenden nooit krijgen. Dat is een fiscale aanmoediging voor het oude rolpatroon, waarbij de man de kost wint en de vrouw thuis voor de kinderen zorgt. Vrouwen die halftijds werken, blijven vaak beter thuis. Hun loon ligt toch lager dan het belastingvoordeel.’ En dan is er nog de zeer royale Belgische kinderbijslag. ‘Die maakt de kloof tussen gezinnen en alleenstaanden nog groter. Verouderde maatschappelijke patronen zijn bij ons wel heel hard vastgeroest in de wet.’
Alleenstaanden hebben het dus moeilijk, zowel financieel, als psychologisch. Maar enige nuancering is hier gepast: de term ‘alleenstaanden’ is problematisch. De statistiek perst alle ongehuwden in hetzelfde vakje, terwijl er een groot verschil is tussen echte eenzame zielen en mensen die een stabiele relatie hebben of samenwonen met vrienden en familie.
‘Alleen leven en eenzaam zijn, zijn niet synoniem’, verduidelijkt Eric Klinenberg, socioloog en auteur van het boek Going Solo. ‘Singles zijn net geneigd om méér tijd met vrienden door te brengen en vrijwilligerswerk te doen. Dat verklaart de grote groep singles waar zulke sociale netwerken sterk zijn: in centra van grote steden en in landen als Scandinavië.’
Paul Verhaeghe is het daar in zekere zin mee eens. ‘Een verzameling individuen maakt nog geen maatschappij. Wat de beste samenlevingsvorm is, daar kan nog over gediscussieerd worden. Maar het is een feit dat de mens niet is gemaakt om alleen te zijn.’
© The Economist, vertaald en bewerkt door Heleen Debruyne
Tegen 2020 zouden er nog eens 48 miljoen alleen-staanden bij komen.
