Zal de eerste vrouwelijke professionele schrijfster van de moderne Japanse literatuur, Ichiyo Higuchi (1872-1896), de ‘grootste Japanner aller tijden’ worden? En zou ze dat nog belangrijk hebben gevonden als ze had geweten dat ze nu als ‘eerste’ vrouw op de nieuwe bankbiljetten van 5000 yen te zien is? En had Aletta Jacobs liever op de Nederlandse eurobiljetten geprijkt dan als 11e gerangschikt te staan in de lijst van 100 grootste Nederlanders? En Marleen Temmerman, wat zou zij verkiezen? Op haar kunnen we in het voorjaar nog niet stemmen als ‘grootste Belg aller tijden’ want daarvoor moet je dood zijn: gelukkig – en hopelijk nog lang – blinkt ze uit in ‘lifestyle’ (zie preselectie ‘Mensen van het Jaar’ Weekend Knack).
Aletta Jacobs (1854-1929) was de eerste vrouw in Nederland die een middelbare school bezocht, de eerste vrouw die universitair onderwijs volgde, de eerste vrouw die arts werd en de eerste vrouw die promoveerde. Maar vooral: ze was een politiek bewuste huisarts. Ze ijverde voor geboortebeperking en deelde condooms uit aan de fabriekspoorten – honderd jaar vóór de condomobiel heisa zou veroorzaken op de festivalweides.
Aletta zorgde ervoor dat winkeljuffrouwen het recht kregen om te zitten tussen 8 uur ’s morgens en 11 uur ’s avonds, waardoor ze minder last hadden van rugklachten en spataders. Een kwarteeuw lang stond zij in Nederland aan het hoofd van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht en ijverde ze voor wereldvrede. Ze was ervan overtuigd dat vrouwen medezeggenschap geven in alle parlementen van de wereld ‘het enige geneesmiddel was voor de kwaal van oorlog’.
Net geen honderd jaar later werd Marleen Temmerman geboren (1953). In deze eeuw kun je niet in alles meer de eerste zijn. Vrouwelijke gynaecologen gingen haar voor. Erna Vercautere bijvoorbeeld, die in 1960 als eerste de anticonceptiepil bezorgde in het speciaal daartoe opgerichte Centrum voor Seksuele Voorlichting in de Zwarte Zusterstraat te Gent (13 jaar vóór anticonceptie wettelijk toegestaan werd). Maar Temmerman is wel de eerste vrouwelijke professor gynaecologie in Gent. Als medestichtster van het International Centre for Reproductive Health zorgt ze voor de verspreiding van condooms in het Afrikaanse continent en strijdt ze tegen vrouwelijke genitale verminking.
Gezond verstand, tolerantie, mededogen en respect voor de vrouw, ook in andere culturen, dat zijn de waarden die als een rode draad door haar werk lopen. ‘Want wie ben ik om te oordelen over vrouwen die mij om hulp vragen?’ (ook als ze een thuisbevalling kiezen?)
Aletta en Marleen, ze hebben veel gemeen in de nog steeds durende ontvoogdingsstrijd van de vrouw. En toch, Aletta noch Marleen komt voor in de top-100 van de voornamen in 2003.
Maar willen vrouwen die top-100 wel, willen zij wel de grootste zijn? De grootste hebben alleszins niet. Dat is alleen de hunker van de bescheiden mannen die Raymond van het Groenewoud als grootste aller tijden willen. Allen veertigers die de medische lifestylemiddelen nodig hebben om zich recht te houden (en dat terwijl het leven bij de vrouw pas begint op die leeftijd).
Ik stem voor Temmerman in de categorie ‘human intrest’ én voor Aletta als voorbeeld van de maatschappelijk geëngageerde huisarts én voor Ichiyo én voor de alfa-verhalen die historisch niet correct zijn maar die ik toch zo graag wil blijven lezen.
INFO: De auteur is huisarts en staflid van de werkgroep huisartsgeneeskunde UZ Gent.
Mark Cosyns
