In een tijd van grote historische gebeurtenissen ontpopte Jane Austen zich als een pionier in fictie. Met ironie en scherpzinnige humor fileerde ze de hypocrisie van haar tijd en legde ze de fundamenten voor de moderne roman. Wie was deze architecte van onze moderne romantische cultuur?
In 2025 vieren we ‘250 jaar Jane Austen’. Wereldwijd wordt deze invloedrijke schrijfster gevierd met evenementen en bijzondere tentoonstellingen, die haar werk en impact vieren.
Terwijl Frankrijk in opstand kwam en de Verenigde Staten hun onafhankelijkheid uitriepen, schreef een jonge Engelse vrouw verhalen die minstens even revolutionair waren. Jane Austen koos niet voor koningen of veldslagen, maar voor gesprekken in salons en het subtiele steekspel tussen gevoel en verstand.
Haar invloed blijft enorm. Heel wat blockbusters die we vandaag kennen – van Bridget Jones’s Diary tot Clueless – haalden hun mosterd bij de romans van Austen. Haar werk werd vertaald naar film, theater, series en musicals. De thema’s die deze vrouw beschreef, vol liefde, klasse en ironie, bleken tijdloos.
Jane Austen in vogelvlucht
Jane Austen zag het levenslicht op 16 december 1775 in Steventon (Engeland). Ze was de zevende in lijn in een gezin van acht kinderen. Met haar enige zus, Cassandra, zou ze een hele hechte band opbouwen.
Austen was een invloedrijke romanschrijfster van tijdloze klassiekers, zoals Pride and Prejudice. In haar boeken beschreef ze op ironische wijze het leven van de Engelse middenklasse.
Jane overleed op 18 juli 1817 in Winchester (Engeland) op 41-jarige leeftijd.
Het creatieve begin van Jane Austen
Jane Austen groeide op in een groot gezin in het kleine Steventon, een Engels dorp waar haar vader predikant was. Austen was zevende in een gezin van acht. Ze ging naar school, maar vond haar liefde voor boeken vooral in de bibliotheek van haar vader.
Austen groeide op in een creatief gezin, waar ruimte was voor toneelspelen, verhalen verzinnen en improvisatie. En zo begon ze in haar tienerjaren met het schrijven van haar eigen fictieve verhalen.
De bijzondere band tussen Jane en haar zus Cassandra
In het grote gezin van Cassandra Leigh en George Austen waren Jane en haar oudere zus Cassandra de enige dochters. Vanaf hun jeugd vormden de twee een onafscheidelijk duo, en ze hadden een vertrouwensband die hun hele leven bleef bestaan.
Uit de talloze brieven die bewaard zijn gebleven, spreekt niet alleen zusterliefde, maar ook humor, scherpzinnigheid en tederheid. Ze geven een zeldzame inkijk in het dagelijks leven van de Austen-zussen.
Het gelukkigst op het platteland
In 1801, toen Jane 25 jaar was, besloot haar vader George met pensioen te gaan. Hij verhuisde met zijn vrouw en twee dochters naar Bath, een bruisende stad die het hart vormde van de Engelse society. Dat bleek een hele omwenteling voor Jane, die tot dan alleen het rustige plattelandsleven gewend was.
Er wordt dan ook gespeculeerd dat deze plek invloed had op haar schrijven. Haar tijd in Bath was mogelijks niet de vruchtbaarste periode voor Austen, aangezien ze hier enkel aan The Watsons gewerkt zou hebben, een roman die ze nooit heeft afgewerkt.
Jane Austen en de zoektocht naar een thuisbasis
Een nieuwe omwenteling liet niet lang op zich wachten. Slechts enkele jaren na zijn pensioen overlijdt George Austen, waardoor de vrouwen in het gezin het ineens met veel minder inkomsten moesten doen. Daarop besloten ze opnieuw te verhuizen, dit keer naar Southampton. Maar ook dat was niet van lange duur.
Chawton: een vruchtbare periode voor Jane Austen
In juli 1809 verhuisden Jane, haar moeder en zus naar Chawton, samen met Martha Lloyd. Zij werd door Jane ooit omschreven als ‘een vriendin en een zus onder alle omstandigheden’. De Lloyds waren voormalige buren van de Austens, en via een huwelijk waren de families ook nauw met elkaar verbonden.
In Chawton vond Jane Austen opnieuw de rust en ruimte om te schrijven.
Het huis in Chawton was eigenlijk een huis van haar broer Edward, die hen de nieuwe woonst aanbood als onderdak. Het was geen statige villa, wel een bescheiden woning die ooit dienst had gedaan als boerderijtje. Voor Jane betekende het een wereld van verschil. Tot dan hadden de vrouwen in het gezin jaren van onzekerheid gekend. Ze leefden grotendeels van de steun van vrienden en familie, maar hier vond Jane opnieuw de rust en ruimte om te schrijven.
Austen herschreef de briefroman Elinor and Marianne tot wat later Sense and Sensibility zou worden – uitgegeven in 1810 dankzij de steun van haar broer.
Het laatste werk van Jane
In 1815 begon Jane Austen aan wat haar laatste roman zou worden: Persuasion. Haar gezondheid ging intussen langzaam achteruit, maar ze bleef schrijven.
In de zomer van 1817 overleed Jane Austen, op amper 41-jarige leeftijd. De oorzaak van haar dood blijft tot vandaag onduidelijk.
Het was haar broer Henry die na het overlijden van Jane Austen ervoor zorgde dat haar werken Northanger Abbey en Persuasion nog gepubliceerd werden. Hij voegde er een korte biografie van zijn zus aan toe, wat de eerste stap was richting literair nalatenschap.
Beyonce heeft haar Beyhive, Taylor Swift haar Swifties, maar wist je dat fans van Jane Austen ook al een bijnaam kregen? De bewonderaars van haar werk werden Janeites genoemd.
De 6 romans van Jane Austen
Van deze romans werden talloze herbewerkingen gemaakt. We kennen ze vandaag in de vorm van allerlei blockbusters, series en theaterstukken. Historische drama’s en romantische komedies zoals Bridgerton, Bridget Jones’s Diary en Clueless hebben duidelijke overeenkomsten met haar romans.
In 1811 verscheen Jane Austens eerste gepubliceerde roman, al had ze de basis ervan al in 1795 geschreven, tijdens haar jaren in Steventon. Toen was het nog een briefroman getiteld Elinor and Marianne, naar de twee zussen die de kern van het boek vormen.
Janes broer Henry vond een uitgever, Thomas Egerton, die het werk anoniem uitbracht. Op de titelpagina stond simpelweg ‘by a lady’. De eerste druk was binnen twee jaar uitverkocht en leverde Jane zo’n 140 pond winst op.
In 1813 verscheen Pride and Prejudice, al was Jane Austen er al in 1796 aan begonnen onder de werktitel First Impressions. In de tussentijd herwerkte en breidde ze het manuscript uit. Het werd een verhaal dat de reputatie van en sociale verwachtingen voor vrouwen en de onzekerheden rond verkering observeert binnen de Engelse landadel. Hoofdpersonage Elizabeth Bennet benadrukt dat een huwelijk moet draaien om wederzijdse liefde en respect, niet om rijkdom of status. Op de titelpagina prijkte dit keer niet langer ‘by a lady’, maar ‘author of Sense and Sensibility’.
De klassieker van Jane Austen kreeg talloze herbewerkingen. Ook de film Bridget Jones’s Diary werd erop gebaseerd. Mark Darcy, die Bridget Jones beschreef in haar dagboek, vertoont trouwens treffende gelijkenissen met Mr. Darcy uit Pride and Prejudice.
In 1814 publiceerde Jane Austen Mansfield Park, met Fanny Price als jong en arm hoofdpersonage dat wordt ondergebracht bij een welgestelde tante. Ook hier botst de heldin op kwesties van liefde, jaloezie en sociale rivaliteit. Austens naam verscheen opnieuw niet op de titelpagina, maar dat stond het succes niet in de weg: de eerste druk was binnen zes maanden uitverkocht. Een tweede editie, dit keer bij uitgever John Murray, verkocht echter merkelijk minder goed.
In 1815 verscheen Emma, de laatste roman die Jane Austen tijdens haar leven gepubliceerd zag. Het verhaal draait rond Emma Woodhouse, een slimme maar zelfingenomen jonge vrouw die zich graag bemoeit met het liefdesleven van haar vrienden. De film Clueless is een losse herbewerking van dit verhaal.
In 1818 verscheen Northanger Abbey. Hoewel Jane Austen het manuscript al in 1794 had geschreven, werd de roman pas na haar dood gepubliceerd. Hoofdpersonage Catherine Morland verkent op nieuwsgierige en vaak ironische wijze thema’s als romantiek, vriendschap en ambitie. Tegelijk neemt Austen de traditie van de gotische roman speels op de korrel.
In 1817 verscheen Persuasion, Austens laatste volledig afgewerkte roman. Het verhaal volgt Anne Elliot, een ongehuwde vrouw die jaren na een verbroken verloving opnieuw geconfronteerd wordt met haar vroegere geliefde.
