Zoals Napoleon niet de bedenker maar wel verspreider van de ideeën van de Franse Revolutie was, zo was hij ook niet de uitvinder van de nieuwe militaire strategieën die in zijn tijd opgang maakten. Wel had hij als man van de praktijk het onmiskenbare talent om alle vernieuwende ideeën op het slagveld in klinkende overwinningen om te zetten.
Nog voor de Franse Revolutie uitbrak, trad in Frankrijk een ‘verlichte’ generatie militairen naar voren. In het leger was er, net zoals in de rest van de Franse maatschappij, een radicale modernisering aan de gang. De jonge garde gooide alles om, ondanks de verkalkte maarschalken aan het hof in Versailles. Jonge officieren gingen buiten de lijntjes kleuren, anders denken en nieuwe auteurs te bestuderen.
Een van hen was chevalier Jean du Teil, die over de artillerie het baanbrekende werk De l’usage de l’artillerie nouvelle schreef. Een andere vernieuwer, ingenieur de Gribeauval, lanceerde een complete revisie van de manier waarop met de artillerie werd omgegaan. Ze schreven vernieuwende meesterwerken.
Onder impuls van generaal Du Teil heeft Bonaparte de nieuwe militaire principes uiterst grondig bestudeerd. Wat Du Teil, Bourcet en Guibert hem leerden, was hoe snelle legerverplaatsingen een oorlog kunnen beslechten, hoe numerieke superioriteit op een specifiek punt in de slag de beslissing kan forceren, hoe verbindingen tussen de legeronderdelen een numeriek zwakkere strijdmacht toch de bovenhand kunnen doen krijgen.
Toen de generaals hun nieuwe militaire theorieën opstelden, beseften ze dat er iemand met heel bijzondere talenten nodig zou zijn om zoiets voor elkaar te krijgen
Theorie was één zaak, uitvoering iets heel anders. Toen de generaals Du Teil en Guibert hun nieuwe militaire theorieën opstelden, beseften ze dat er iemand met heel bijzondere talenten nodig zou zijn om zoiets voor elkaar te krijgen. Generaal Guibert had in zijn Essai général de tactique zelfs geschreven dat er ‘een man zou opstaan die faam zou verwerven niet dankzij woorden of boeken, een man die had nagedacht in stilte, die zich misschien niet bewust was geweest van zijn talent, en die daar pas achter kwam op het moment dat hij de kans had om ze toe te passen en die weinig had gestudeerd. Deze man zal een grote invloed uitoefenen, zal de omstandigheden weten te benutten en het momentum aanwenden.’
Strateeg Napoleon had onverdraaglijke methodes
Dat Napoleon een militair genie was, kwam voor het eerst onder de aandacht van Europa door zijn optreden in Noord-Italië in 1796. Op bevel van de republikeinse regering moest hij in de grensstreek met Piemonte een inval van Oostenrijk afslaan. Hij deed veel meer dan dat.
Elke tactische stap die Napoleon had gepland, bleek de juiste te zijn. Elk gevecht had hij beter voorbereid dan de tegenstander
Op 11 april 1796 trok hij met zijn leger de Povlakte in via de Cadibonapas, die precies tussen de Alpen en de Apennijnen ligt. Meteen kwam het tot zware gevechten. Hoewel Napoleons leger in aantal niet veel voorstelde, boekte hij drie overwinningen op rij: op 12 april in Montenotte, op 13 april in Millesimo en op 14 april in Dego.
De Sardijnse troepen raakten gescheiden van hun Oostenrijkse bondgenoten. Elke tactische stap die Napoleon had gepland, bleek de juiste te zijn. Elk gevecht had hij beter voorbereid dan de tegenstander. Niemand kon de troepen zo snel naar de juiste plekken laten marcheren. Op de stafkaarten wist hij hinderlagen en opportuniteiten te ontdekken, zowel voor zichzelf als voor de tegenstander.
‘We hebben te maken met een generaal die zich soms voor ons bevindt, soms achter ons, en dan weer op onze flank’
Nog eens twee weken later hadden de Fransen opnieuw zes gevechten gewonnen, vier Oostenrijkse forten ingenomen, 50.000 krijgsgevangenen gemaakt en bijna heel Piemonte veroverd. In Noord-Italië ontpopte Napoleon zich tot het militaire genie. ‘We begrijpen er helemaal niets meer van’, had een gevangengenomen Hongaarse officier gezegd. ‘We hebben te maken met een generaal die zich soms voor ons bevindt, soms achter ons, en dan weer op onze flank; men weet nooit hoe hij zich gaat opstellen. Dit soort oorlogvoering is onverdraaglijk en gaat tegen alle regels in.’
Hoe moeten we Napoleons strijdvoering voorstellen?
In Italië liet Napoleon alle grote principes zien die zijn latere grote veldslagen zouden kenmerken.
– De troepen werden oorspronkelijk in drie groepen of kampen verdeeld, elk op ongeveer dertig kilometer van elkaar.
– Die groepen hadden een snelle concentratie na een opmars die voor zonsopgang begon.
– De centrale positie werd veroverd om van daaruit de gescheiden delen van de vijand aan te vallen.
– Vijandelijke communicatielijnen werden aangetast.
– Divisies werden als een net uitgespreid om de flanken van de vijand in te sluiten; een frontale aanval werd gecombineerd met een verrassingsaanval op de flanken en rivieren werden gebruikt om de aanval op de achterhoede van de vijand te maskeren.
– Een numeriek overwicht werd geconcentreerd op één specifiek punt op het slagveld.
– De Franse troepen verplaatsten zich met een nooit eerder geziene snelheid en een ongeziene energie.
