Factcheck: roken kan leiden tot snellere celveroudering bij nageslacht

‘Vaders die als tieners waren begonnen met roken, kunnen de levensverwachting van hun kinderen met jaren verkorten’, zo lazen we op de website Metronieuws. Bij jongens die als puber roken, verouderen de cellen van hun latere kinderen mogelijk sneller, al leidt dat niet vanzelf tot een lagere levensverwachting. We beoordelen de stelling als eerder waar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op de website Metronieuws lazen we over een Noorse studie met de ‘schokkende conclusie’: ‘Vaders die als tieners waren begonnen met roken, kunnen de levensverwachting van hun kinderen met jaren verkorten.’ De onderzoekers bepaalden op basis van bloedstalen van bijna 900 mensen hun biologische leeftijd. Die bleek hoger te liggen bij proefpersonen van wie de vader had gerookt. Dat effect bleek het sterkst wanneer de vader vóór zijn zestiende begon te roken.

Volgens professor omgeving en gezondheid Lode Godderis (KU Leuven) is het een interessant onderzoek. ‘Al is het wel belangrijk om te benadrukken dat de tests die gebruikt werden – GrimAge, bijvoorbeeld – sporen naar epigenetische markers. Op basis daarvan kun je zien hoe snel bloedcellen verouderen, en zo de “biologische leeftijd” van die cellen bepalen. Er is geen een-op-eenverband tussen hoe snel je cellen verouderen en je levensduur. Al zijn in ander onderzoek wel al correlaties gevonden tussen snellere celveroudering en bepaalde ziektes, zoals kanker en hart- en vaatziekten.’

‘Er is dus wel een link, maar het is nogal kort door de bocht om te stellen dat je levensverwachting wordt ingeperkt omdat je vader als puber rookte. Al blijkt ook uit ander onderzoek dat we bij mannen die tijdens hun jeugd rookten een verhoogd risico zien op onder meer obesitas, kanker, astma en verminderde longfunctie bij hun latere kinderen. Daaruit blijkt dus dat epigenetische veranderingen die ontstaan door roken wel degelijk kunnen worden doorgegeven aan het nageslacht.’

Ook professor geneeskunde en kankerspecialist Filip Lardon (UAntwerpen) vindt dit interessant onderzoek. ‘Al gaat het voorlopig om een abstract, nog geen volwaardige wetenschappelijke publicatie. Er is zeker meer onderzoek nodig om dit te bevestigen. We weten dat roken genetische veranderingen teweeg kan brengen: er ontstaan dan foutjes in het DNA, die onder meer kunnen leiden tot longkanker. Zulke veranderingen worden niet doorgegeven aan het nageslacht. Maar voor epigenetische veranderingen geldt dat waarschijnlijk wel. Daarbij wordt niet het DNA zelf gewijzigd, maar wel de genexpressie: steunmoleculen of “schakelaars” die bepaalde genen aan- of uitzetten. Het lijkt me zeer plausibel dat roken kan leiden tot zulke veranderingen. Al moet dit zeker verder onderzocht worden.’

‘Zo is het bijzonder dat er bij vrouwen die tijdens de puberteit rookten, geen effect lijkt te zijn op de biologische leeftijd van hun kinderen. De onderzoekers vermoeden dat dit komt omdat de epigenetische veranderingen plaatsvinden in de spermacellen. Daarnaast kunnen ze nog niet verklaren waarom roken voor of tijdens de puberteit meer epigenetische veranderingen zou aanrichten dan na de puberteit. Mogelijk is dat omdat de jonge cellen van prepuberale kinderen nog in volle ontwikkeling zijn. Dat alles vraagt om meer onderzoek, maar het maakt alweer duidelijk hoe schadelijk roken is: niet alleen voor de rokende jongeren zelf, maar mogelijk ook voor hun latere nageslacht.’