Factcheck: nee, deze twee gestrande potvissen werden niet gedood door offshore windturbines

Op Twitter wordt een foto gedeeld van twee gestrande potvissen. Volgens socialemediagebruikers zouden de twee aan hun einde zijn gekomen door offshore windturbines. Dat klopt niet. De foto werd genomen in januari 2016, in de Engelse badplaats Skegness. Beide dieren overleden nadat ze de weg kwijt waren geraakt en door stress waren gestrand.  Er is geen bewijs dat offshore windturbines, of de installatie ervan, walvissen zouden doden.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 2 maart tweet een Engelstalige Twittergebruiker een foto van twee dode walvissen op een strand (hier gearchiveerd). ‘23 walvissen dood met enkel 2 windturbines geplaatst. Plannen voor duizenden windturbines kunnen walvissen voor altijd uitroeien’, lezen we in het bijschrift. 

De tweet wordt meer dan 7 miljoen keer gezien en wordt ook gedeeld door Nederlandstalige Twittergebruikers (hier en hier gearchiveerd). De afbeelding circuleert eveneens op Facebook (hier gearchiveerd). Daar vinden we ook andere posts met een licht afwijkende tekst en andere foto’s. 

Zijn windturbines inderdaad de doodsoorzaak van de twee walvissen op de foto? En kunnen walvissen überhaupt door offshore windturbines sterven?

In de tweet wordt niet vermeld waar en wanneer de walvissen zouden zijn gestrand. We nemen een screenshot van de foto, laden die op bij Tineye en zien zo dat de foto al sinds 2016 online circuleert.

We laden de foto ook op bij Google Afbeeldingen. Zo komen we terecht bij een artikel op de lokale nieuwssite Peterborough Telegraph, waarin we de foto terugvinden. In het artikel, dat op 26 januari 2016 werd gepubliceerd, lezen we dat er op zaterdag 23 januari twee potvissen werden gevonden op het strand van het Engelse badplaatsje Skegness. Een dag later, op zondag 24 januari, werd er een derde potvis gevonden. Na onderzoek werd geconcludeerd dat de groep potvissen verdwaald is geraakt en door stress zijn gestrand. De foto is dus niet recent, in tegenstelling tot wat de tweet doet uitschijnen.

Waarnaar verwijst de 23 in de tweet? We googelen ‘23 dead whales’ en komen zo terecht op een artikel van de Amerikaanse krant The New York Times, gepubliceerd op 28 februari. Daarin lezen we dat er sinds december 23 walvissen zijn aangespoeld aan de oostkust van de Verenigde Staten. 12 ervan spoelden aan langs de kustlijn van de staten New York en New Jersey. Het grootste deel van de overleden dieren waren bultruggen, een walvissoort.

Sommige critici zeggen dat de dood van de dieren het gevolg zou zijn van nieuwe offshore windparken, die geplaatst worden langs de kustlijn. De bedrijven die de windturbines plaatsen, zouden een sonar gebruiken om de oceaanbodem in kaart te brengen, en die sonar zou mee walvissterfte veroorzaken. In New Jersey leidde de controverse al tot protesten tegen de windturbines. Leden van de Republikeinse Partij en nieuwspresentator bij Fox News Tucker Carlson riepen op tot een moratorium op alle windturbineprojecten. Dat lezen we in een artikel van de Britse krant The Guardian. 

De stelling dat de windturbines walvissterfte veroorzaken, wordt tegengesproken door verschillende wetenschappers en Amerikaanse adviesorganen. Op de websites van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), die zich bezighoudt met oceanografie en meteorologie, en de Marine Mammal Commission, een overheidsorganisatie die beleid rond zeezoogdieren uitstippelt, lezen we dat er voor die bewering geen bewijs is.

Ook in een factsheet van het Bureau of Ocean Energy Management lezen we dezelfde boodschap. 

Wat is dan wel de oorzaak? Volgens wetenschappers waarmee de Amerikaanse krant The New York Times sprak, gaat het om een ongelukkige samenloop van factoren. Zo is het aantal bultruggen sterk toegenomen, mede door een verminderde vervuiling van de Hudsonrivier en de Atlantische Oceaan. Daarnaast migreren walvissen en hun prooien door de klimaatsverandering. Ze voeden zich steeds vaker in gebieden die dichtbij de kust liggen, wat risico’s op stranding inhoudt. Daarnaast is de toename in onlineshopping een bijkomende oorzaak voor de vele strandingen. Die toename veroorzaakt namelijk extra scheepsvrachtvervoer in New York en New Jersey. Door de drukte zien veel leveranciers zich genoodzaakt om hun scheepsroute aan te passen, waardoor ze meer in aanraking komen met walvissen. De dieren kunnen bij botsingen met vrachtschepen zwaargewond raken, wat tot hun dood kan leiden.