Factcheck: nee, deze grafiek bewijst niet dat klimaatverandering koraalriffen niet kan laten verdwijnen

Volgens socialemediagebruikers zou een grafiek bewijzen dat koraalriffen niet zullen ‘uitsterven’ door klimaatverandering. Dat klopt niet volledig. Koraalriffen blijken inderdaad beter bestand tegen klimaatverandering dan gedacht, maar hebben nog steeds te lijden onder mariene hittegolven. Zo was 2024 het jaar waarin het Groot Barrièrerif de hoogste blootstelling aan hittestress heeft gehad en een recordoppervlakte is verbleekt. Wetenschappers schatten dat koraalriffen zullen blijven degraderen als de uitstoot van CO₂ niet beperkt wordt.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens socialemediagebruikers klopt het niet dat koraalriffen kunnen uitsterven door klimaatverandering. Als bewijs halen ze een grafiek aan die zou moeten aantonen dat een deel van de Australische koraalriffen de voorbije jaren terug volledig hersteld zijn.

‘Klimaatalarmwetenschappers voorspelden dat koraalriffen gingen uitsterven door “bleaching” effect door klimaatverandering. Klopt niks van. Koraalriffen zijn volledig hersteld en kennen recordgroei’, meent iemand bijvoorbeeld op X. Zijn post werd ondertussen al meer dan 300 keer gedeeld en ruim 11.000 keer bekeken.

Koraalriffen zijn ecosystemen die zich vormen op onder water gelegen rotsen in tropische, ondiepe zeeën. Volgens het Wereld Natuur Fonds (WWF) zijn het belangrijke schuilplekken en kraamkamers voor zeedieren. Volgens het WWF is in de afgelopen dertig jaar bijna de helft van het koraal verdwenen. Koralen worden naast klimaatverandering ook bedreigd door overbevissing, sleepnetten en vervuiling.

Maar klopt het dat de koraalriffen zich de voorbije jaren volledig hersteld hebben? En bewijst dat dat klimaatverandering geen gevaar betekent voor die koraalriffen?

Waar komt de grafiek vandaan?

We gaan op zoek naar de oorsprong van de gedeelde grafiek. Die blijkt opgesteld te zijn door het Australisch Instituut voor Marinewetenschappen (AIMS), in opdracht van de Australische overheid. AIMS publiceert jaarlijks een rapport over de staat van de Australische koraalriffen.

De grafiek komt uit de laatste versie van dat rapport, dat op 7 augustus 2024 gepubliceerd werd. Op de grafiek is het percentage koraalbedekking te zien in het meest noordelijke deel van het Groot Barrièrerif, aan de oostkust van Australië, dat bedekt wordt door koraaldieren. Dat percentage daalde tussen 2010 en 2020 dramatisch, maar lijkt zich ondertussen hersteld te hebben. Voor het centrale en zuidelijke deel van het Groot Barrièrerif lijken zich soortgelijke trends voor te doen.

De grafiek is opgesteld op basis van surveydata. Zo werden in 2014 25 riffen onderzocht. AIMS voegt een waarschuwing toe aan de grafiek dat veel van die riffen onderzocht werden voor de stresspiek die in maart 2024 plaatsvond. In het rapport lezen we dat in de zomer van 2023-2024 een groot deel van het Groot Barrièrerif leed onder hittestress die voor een grootschalige verbleking van het koraalrif heeft gezorgd. ‘Dit was de vijfde grootschalige verbleking sinds 2016 en deel van het vierde globale massaverblekingsmoment’, gaat het rapport verder. In 2024 zou het Groot Barrièrerif de hoogste graad van blootstelling aan hittestress hebben gehad, en een recordoppervlakte aan verbleking.

Het rapport besluit dat er de voorbije jaren een toename is van harde koraalbedekking op het Groot Barrièrerif. ‘Maar de toegenomen frequentie en grootte van de verblekingsmomenten sinds 2016 blijven verontrustend’, vervolgt het rapport. ‘Een groot deel van de toename aan harde bedekking komt van de toename van snelgroeiende Acropora-koralen. (…) Die snelgroeiende koralen zijn gevoelig aan de golven die door sterke winden worden gegenereerd, en aan tropische cyclonen. Ze zijn ook enorm gevoelig aan hittestress en zijn de geprefereerde prooi van de Doornenkroon – een zeester.’

Het rapport waagt zich ook aan een prognose over de toekomst van de riffen: ‘De prognose voor verstoringen door klimaatverandering is er een van steeds frequentere en langdurigere  marinehittegolven. De gevolgen van klimaatverandering zijn duidelijk te zien in de massaverblekingsmomenten sinds 2016. (…) Om koraalriffen toe te laten die stressvolle omstandigheden te overleven is een combinatie nodig van broeikasgasreductie, het uitwisselen van lokale best practices en de ontwikkeling van manieren om riffen te helpen aanpassen en herstellen van de effecten van klimaatverandering.’

Wat is het effect van klimaatverandering op koraalriffen?

Het is geen groot geheim dat koraalriffen beter bestand blijken tegen klimaatopwarming dan voorheen gedacht. In 2023 werd bijvoorbeeld in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications een studie naar de impact van klimaatverandering op koraalriffen gepubliceerd. Marien bioloog Gudrun De Boeck (UAntwerpen) vertelde daarover aan Knack dat de resultaten hoopgevend zijn, maar alleen als we de CO₂-uitstoot verder beperken. ‘Als we in dit tempo blijven vervuilen, vrezen zowel de onderzoekers van die studie als ik dat dit uitstel maar geen afstel is.’

Het verblekingsmoment van 2024 is daar het beste voorbeeld van. Volgens de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) – de Amerikaanse instantie die zich bezighoudt met meteorologie en oceanografie – bevindt de planeet zich momenteel midden in de ergste periode van verbleking die ooit is geregistreerd. ‘Tussen 1 januari 2023 en 10 oktober 2024 heeft ongeveer 77 procent van alle koraalriffen ter wereld hittestress ervaren die tot verbleking leidt. En dat percentage neemt nog altijd toe’, vertelde Derek Manzello van NOAA daarover aan het Franse persagentschap AFP.

‘Eerdere voorspellingen over de toekomst van koraalriffen hielden geen rekening met het feit dat koraalriffen zich zouden kunnen aanpassen, maar die voorspellingen zijnwel grotendeels accuraat gebleken’, gaat De Boeck verder. ‘De voorspelling dat bijna alle koraalriffen zullen degraderen bij een globale temperatuurstijging van twee graden Celsius, blijft overeind.’

Die mening wordt ook gedeeld door de milieuorganisatie van de Verenigde Naties (UNEP): ‘Koraalriffen hebben een indrukwekkende weerbaarheid getoond om te herstellen van koraalverbleking als ze beschermd worden tegen andere menselijke stressoren. Maar wetenschappers voorspellen wel dat, zelfs als de klimaatverandering beperkt blijft tot 1,5 °C, 90 procent van de koraalriffen tegen 2050 kunnen verdwijnen door aanhoudende mariene hittegolven.’