Factcheck: nee, de burgemeester van Londen heeft de alcoholreclame van Ricky Gervais niet verboden

Op sociale media wordt gesteld dat een advertentie voor een vodkamerk, gepromoot door komiek Ricky Gervais, zou zijn gecensureerd door de Londense burgemeester Sadiq Kahn. Dat klopt niet. De burgemeester beslist niet welke advertenties op het Londense openbaar vervoer te zien zijn, en de metro-uitbater liet weten dat de bewuste advertentie nooit is voorgelegd. Het gaat om een promotiestunt van Ricky Gervais.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 2 november deelt Vlaams Parlementslid Filip Dewinter (Vlaams Belang) op X  onderstaande advertentie voor het vodkamerk Dutch Barn, dat de voorbije jaren gepromoot werddoor de Britse acteur, scenarist en stand-upcomedian Ricky Gervais. We zien Gervais poseren met een glas op een levensgrote affiche tegen de wand van een Londens metrostation, te herkennen aan het logo rechts in beeld. ‘Welkom in Londen. Vergeet je steekvest niet’, valt te lezen op de advertentie.

‘Deze cynische affiche […] in de metro van Londen werd verboden door moslimburgemeester Sadiq Khan … op dezelfde dag toen tien mensen neergestoken werden met een mes door allochtonen’, luidt het bijschrift van Dewinter, die daarmee verwijst naar de recente mesaanval op een Engelse trein waarbij een man verschillende mensen verwondde. 

Het X-bericht van Dewinter werd 250 keer gedeeld en verzamelde meer dan 1000 likes. Maar uit de reacties blijkt dat heel wat mensen twijfelen aan het verhaal. Knack-journalist Rien Emmery nam contact op met Dewinter om hem naar zijn bronnen te vragen, maar kreeg geen antwoord. 

Het verhaal gaat ook rond op andere platformen, waaronder TikTok en Facebook.

Klopt het dat die affiche in de Londense metro te zien was en dat ze verboden werd door de burgemeester van Londen?

Het was Ricky Gervais zelf die op 31 oktober de bewuste affiche op sociale media plaatste, met het korte bijschrift ‘Ze zeiden nee’. Het gaat dus niet om een foto die daadwerkelijk in de metro genomen is, maar om een soort simulatie. Wie Gervais online volgt, merkt dat hij al sinds half oktober allerlei varianten van dezelfde afbeelding met grove slogans online heeft geplaatst. 

Gervais begon daarmee op 18 oktober, toen hij schreef dat een welbepaalde reclameboodschap voor zijn vodkamerk was afgekeurd vanwege de slogan ‘Op een dag zal je voor altijd ondergronds zijn’. Volgens Gervais was die tekst geweigerd vanwege de mogelijke insinuatie dat ‘omdat het leven kort is, men net zo goed kan drinken, mogelijk zelfs overmatig’.

Alcoholreclame is in het Verenigd Koninkrijk strikt gereguleerd, vanuit gezondheidsoverwegingen. Verwijzingen naar onverantwoord of buitensporig alcoholgebruik zijn er niet toegelaten. Volgens Gervais moest hij nu nieuwe slogans verzinnen voor affiches in de Londense metro. 

Op 21 oktober deelde hij een ander – naar eigen zeggen – afgewezen idee, dat zijn vodka ‘het favoriete ochtenddrankje van je metrobestuurder’ noemde. Op 24 oktober volgde er nog eentje: ‘Drugs zo lekker als deze zijn meestal illegaal.’ Op 28 oktober: ‘Geniet van het leven. Binnenkort ben je dood.’ Op 3 november kwam er een verwijzing naar zelfdoding bij: ‘Niet springen. Je gaat ervoor zorgen dat iedereen te laat op zijn werk komt, egoïstische lul.’ En tussendoor, op 31 oktober, de affiche met de tekst over een steekvest.

Zwarte humor

Fans van Gervais herkennen de typische zwarte, soms morbide humor van de komiek. Maar heeft de Londense burgemeester hier hoogstpersoonlijk ingegrepen, nota bene op de dag van een grote steekpartij op een trein die onderweg was naar de Britse hoofdstad? 

Nee. Om te beginnen klopt de timing niet. Gervais plaatste zijn bericht over de geweigerde steekvestaffiche op 31 oktober, de man die passagiers aanviel deed dat pas een dag later, op 1 november. Het ene kan dus alvast inhoudelijk onmogelijk iets met het andere te maken hebben.

Daarnaast beslist de Londense burgemeester sowieso niet persoonlijk welke advertenties op het Londense openbaar vervoer te zien zijn. Uitbater Transport for London verspreidde een persmededeling die het verhaal van Gervais weerlegt: ‘Deze advertenties zijn nooit ter overweging voorgelegd aan TfL of aan haar advertentiepartners.’ Ze wezen er ook op dat er wel degelijk verschillende andere reclameboodschappen voor het vodkamerk te zien waren in hun bussen, metro’s en stations.

Wat is er dan wél gebeurd? 

Zoals journalist Rien Emmery eerder al uitlegde in Knack, lijkt Ricky Gervais in de voetsporen te treden van Jeremy Clarkson, de voormalige presentator van autoprogramma Top Gear. Clarkson is momenteel te zien in een nieuwe realityserie op Amazon, Clarkson’s Farm, waarin hij een boerderij in de Cotswolds opkoopt en uitbaat. Sinds 2021 verkoopt de presentator ook bier, gebrouwen met graan dat op zijn velden is geoogst. Vier jaar geleden al verkondigde Clarkson dat de reclameregulatoren een advertentie voor zijn bier hadden geweigerd, waarin te zien was hoe hij ’s ochtends bij het ontbijt bier dronk.

Afgelopen zomer herhaalde Clarkson dat kunstje, met een reclamespotje waarin hij een koor van landbouwers een liedje over zijn biermerk liet zingen, gelardeerd met vloeken. Dat filmpje was ook ‘verbannen’, beweerde Clarkson, door ‘de pretpolitie in hun beige kantoren’. Maar alle relevante autoriteiten beweerden dat de bewuste advertentie nooit aan hen was voorgelegd. Een vrome leugen als promotiestunt, dus.