Factcheck: is warm kraanwater echt gevaarlijk?

In een filmpje dat viraal gaat op sociale media zegt een Franse ‘hygiënist’ dat warm kraanwater niet drinkbaar is en dat het zelfs levensgevaarlijk is om bij het koken warm kraanwater te gebruiken. Wanneer de temperatuur in de boiler niet hoog genoeg is, zouden zich bacteriën ontwikkelen. Experten nuanceren het risico. ‘Drinkwater moet aan strenge normen voldoen en wanneer het water wordt gekookt worden eventuele bacteriën gedood.’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Bij deCheckers, een Belgische vzw die de verspreiding van nepnieuws wil tegengaan en waarvan Knack een partner is, liep onlangs een vraag binnen over onderstaande Franstalige Instagrampost. ‘Klopt het dat warm water uit de kraan niet drinkbaar is?’’ vraagt de bezorgde burger zich af. 

Het gaat om een video op het Franstalige Instagramkanaal ABC Talk TV, dat 305.000 volgers heeft. Het filmpje circuleert ook op Facebook, waar het al 17.000 keer werd gedeeld.

We zien een interview met Christophe Mercier, die ‘microbiologist’ en ‘hygïenist’ wordt genoemd. De man heeft een groot bereik via de (online) media, schrijft boeken en werkt als adviseur, maar over zijn academische achtergrond vinden we niets terug. 

In het interview heeft Mercier het over ogenschijnlijk onschuldige gewoontes van veel mensen die de verspreiding van microben en bacteriën en dus ook de de ontwikkeling van ziektes zouden bevorderen. ‘Kraanwater is veilig om te drinken’, begint Mercier. ‘Maar warm kraanwater is niét drinkbaar. En dat is het nooit geweest.’ 

‘Dat wist ik helemaal niet’, reageert de interviewer. ‘Als je water wilt verwarmen, dan begin je, over het algemeen, met heet water uit de kraan dat je vervolgens gaat opwarmen.’ Mercier reageert: ‘Dat is wat u tot nu toe deed, maar voortaan niet meer zult doen. Want u wint daar nu tijd mee, maar u zult er misschien levensjaren door verliezen later.’

Factcheck: koolstofstokken om leidingwater te zuiveren zijn nutteloos

Mercier legt uit waarom warm kraanwater volgens hem niet drinkbaar is: ‘Warm kraanwater is technisch water. Het meeste water komt in onze huizen terecht via warmwaterboilers. Die zouden altijd minstens 70 graden Celsius warm moeten zijn. Maar het probleem is dat er oude boilers zijn die niet zo goed opwarmen en nauwelijks 50 of 55 graden halen’, aldus Mercier. ‘Bacteriën vermenigvuldigen zich in deze boilers. Hitte doodt de bacteriën, maar er zijn er een aantal die overleven, door zich te wikkelen in een dik omhulsel. Wanneer die bacteriën terugkeren naar kamertemperatuur of naar je lichaam, verlaten ze dit omhulsel en worden ze weer echte bacteriën die ziektes kunnen veroorzaken’, aldus nog Mercier. 

Mag je warm kraanwater gebruiken bij het koken?

Heel wat mensen hebben, net zoals de interviewer in de video, de gewoonte om warm kraanwater te gebruiken bij het koken. Is dat inderdaad gevaarlijk, zoals Mercier stelt? Wat zeggen drinkwatermaatschappijen daarover?

Op de website van De Watergroep, het grootste drinkwaterbedrijf in Vlaanderen, lezen we het volgende:

Bij VIVAQUA, een drinkwaterbedrijf dat actief is in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, lezen we ongeveer hetzelfde:

Het advies van de drinkwaterbedrijven ligt dus in lijn met dat van Mercier. 

Wat zeggen toxicologen en microbiologen hierover?

‘Er zijn inderdaad aanwijzingen dat warm water een andere chemische samenstelling heeft dan koud water’, reageert professor microbiologie Tom Coenye (UGent). ‘Het is daarvoor dat de watermaatschappijen waarschuwen.’

‘Maar ik moet toegeven dat ik zelf wat verbaasd ben over de stelligheid waarmee dit geponeerd wordt en ik begrijp ook niet waarom bijvoorbeeld een lager zuurstofgehalte in water een probleem zou vormen’, gaat Coenye verder. ‘Het klopt wel dat warm water meer stoffen afkomstig uit de leidingen zal oplossen – oplosbaarheid stijgt met de temperatuur. Dat dit de smaak van het water kan beïnvloeden, wil ik best geloven, maar het gezondheidsrisico lijkt me beperkt. Het spreekt voor zich dat we het hier niet hebben over water dat eerst weken of maanden in het afgesloten circuit voor een verwarmingssysteem gecirculeerd heeft. Dat is uiteraard niet geschikt voor consumptie.’

Volgens Coenye zijn er geen aanwijzingen dat het gebruik van warm water om te koken een microbiologisch risico met zich mee zou brengen. ‘Als ervaren microbioloog doe ik het zelf iedere dag, al is dat uiteraard niet meer dan anekdotisch bewijs.’ (lacht)

Flauwekul

‘Mijn eerste reactie op het filmpje is: flauwekul, want drinkbaar water moet voldoen aan de wettelijke vereisten. Dat water verwarmen om het daarna uit de kraan op te drinken mag in principe geen probleem opleveren’, zegt ook toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven).

‘Het drinkwater in Vlaanderen moet aan heel strenge microbiologische normen voldoen en is veilig, ook na verwarmen’, benadrukt ook Coenye. ‘In de praktijk wil dit zeggen dat er geen coliforme bacteriën of enterococcen in het water mogen zitten, dat zijn organismen die kunnen wijzen op mogelijke (faecale) contaminatie.’

Daarnaast wordt ook naar het totale aantal aanwezige bacteriën gekeken. ‘Drinkwater is niet steriel’, zegt Coenye. ‘Er is altijd een beperkt aantal organismen in aanwezig, maar het aantal wordt wel opgevolgd, met speciale aandacht voor ‘abnormale veranderingen’. Stel dat er op dinsdag honderd keer meer organismen in het water zitten dan op maandag, dan vraagt dat verder onderzoek. In Nederland is de regelgeving op dat vlak specifieker en is er een norm van maximaal 100 bacteriën per milliliter opgelegd.’

Technisch water

Wanneer Mercier zegt dat ‘warm kraanwater technisch water is’ en dat ‘het meeste water in onze huizen terechtkomt via warmwaterboilers waarin zich bacteriën ontwikkelen’, dan is dat volgens Coenye niet correct. ‘Het is natuurlijk niet zo dat warm drinkwater van buitenaf ons huis binnen komt: er komt koud water binnen en dat wordt opgewarmd in de thuisinstallatie. Een uitzondering daarop zijn de warmtenetten, maar die leveren in principe enkel warm water voor de verwarming.’

Risico

Is het nu echt een risico als mensen warm kraanwater gebruiken bij het bereiden van voeding? Als het risico effectief groot is, dan zou je verwachten dat burgers daarover worden geïnformeerd en gesensibiliseerd.

‘Als het gaat over de gezondheidsrisico’s dan denk ik dat de toxicologen het best geplaatst zijn om advies te geven’, reageert woordvoerder Kathleen De Schepper van De Watergroep. ‘Wij raden het gebruik van warm water vooral af omdat er heel veel variatie is in boilergrootte en watergebruik. In een grote boiler van 300 liter die maar door één persoon gebruikt wordt en die op 50 graden staat afgesteld, is er weinig verversing van het water en dus meer kans op bacteriegroei, vooral in die zones in de boiler die geen 50 graden halen. Met een boiler van 5 liter op 100 graden is er uiteraard geen probleem. Op bacteriologisch vlak is er ook geen probleem als je het warme water gebruikt voor bereidingen waarbij het water langere tijd wordt gekookt, soep maken of groenten koken bijvoorbeeld.’

Legionella

In hetzelfde filmpje stelt Mercier ook dat je bij het douchen een legionellabesmetting kunt oplopen. Dat blijkt inderdaad het geval wanneer de leidingen een tijd niet zijn gebruikt of wanneer de temperatuur in het watersysteem niet hoog genoeg is, zoals we uitlegden in een eerdere factcheck.