Op sociale media worden al maandenlang fotocollages gedeeld die zouden bewijzen dat de grootvaders van bekende Duitse en Poolse politici banden hadden met het nationaalsocialisme. In de meeste gevallen klopt daar niets van.
Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.
Op sociale media wordt een fotocollage gedeeld waarin telkens twee beelden naast elkaar zijn geplaatst: een foto van een bekende politicus of politica en een zwart-witfoto van een man in uniform uit de tijd van het nationaalsocialisme. Volgens de bijschriften gaat het om de grootvaders van de politici.
De collages circuleren al sinds januari 2024 in verschillende talen en zijn onder meer te vinden op X en Reddit.
Annalena Baerbock
In de linkerbovenhoek van de collage is een foto van Annalena Baerbock te zien. Baerbock was van 2021 tot 2025 minister van Buitenlandse Zaken in Duitsland voor Bündnis 90/Die Grünen. Op de foto daarnaast staat een man in uniform, die volgens de bijbehorende tekst haar grootvader zou zijn.
Een van de grootvaders van Annalena Baerbock diende tijdens de Tweede Wereldoorlog inderdaad in de Wehrmacht, bevestigen de Duitse factcheckers van Correctiv. Baerbock heeft zich daarover al meermaals publiek uitgesproken, onder meer in een toespraak op 9 mei 2022.
Maar op de foto in de collage staat niet haar grootvader, maar een onbekende soldaat. Er is bovendien geen bewijs dat de grootvader van Baerbock lid was van de NSDAP (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei) of betrokken was bij oorlogsmisdaden.
Ursula von der Leyen
Naast de foto van Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen staat een foto van ‘Joachim Adolf Otto Georg Diederich von der Leyen’. Maar die man kan onmogelijk haar grootvader zijn.
Voor een eerdere factcheck onderzocht Knack de stamboom van Ursula von der Leyen. Von der Leyens grootvader langs vaderskant is Karl Eduard Albrecht. Hij is geboren in 1902, was arts en psycholoog, overleed in 1965 en ligt begraven in Bremen. Nergens is er een connectie terug te vinden tussen Albrecht en de nazi’s .
Von der Leyens grootvader aan moederskant heet Gustav Julius Stromeyer, geboren in 1888. In online-archieven is ook zijn naam niet te linken aan de nazi’s.
Karl Lauterbach
Karl Lauterbach is arts, epidemioloog en gezondheidseconoom, en was van 2021 tot 2025 Duits minister van Volksgezondheid voor de SPD. Naast zijn foto staat die van Hartmann Lauterbacher, luitenant-generaal bij de Waffen-SS. De SS (Schutzstaffel) was een van oorsprong paramilitaire elite-eenheid van de Duitse nazipartij NSDAP, die verantwoordelijk was voor talloze misdaden tijdens de dictatuur van Adolf Hitler (1933-1945).
De achternaam van Hartmann is evenwel ‘Lauterbacher’ en niet ‘Lauterbach’, zoals de politicus. De luitenant-generaal is niet verwant aan Karl Lauterbach, zoals het Duitse ministerie van Volksgezondheid bevestigde aan de factcheckers van Correctiv. Die hebben al in 2022 in een factcheck de claim ontkracht dat Hartmann Lauterbacher de grootvader zou zijn van Karl Lauterbach, of überhaupt iets met zijn familie te maken zou hebben.
Olaf Scholz
De foto naast die van de voormalige Duitse bondskanselier Olaf Scholz (SPD) toont Fritz von Scholz, een Oostenrijkse generaal van de Waffen-SS die in 1944 is gesneuveld.
De berichten over de ‘grootvader’ van Scholz doken al op in 2022, nadat Olaf Scholz de beschuldigingen van de Russische president Vladimir Poetin over een vermeende genocide van het Oekraïense leger tegen de Russen in het oosten van Oekraïne ‘belachelijk’ had genoemd.
Knack wijdde toen al een factcheck aan de bewering, waaruit bleek dat de vermeende verwantschap door de Duitse regering formeel werd ontkend en dat er geen enkel bewijs voor te vinden was. Volgens archiefdocumenten had Fritz von Scholz geen kinderen.
Donald Tusk
Naast de foto van de Poolse premier Donald Tusk (Burgerplatform) staat een man in SS-uniform, die Josef Tusk zou heten.
De foto toont evenwel niet de echte grootvader van Donald Tusk. Volgens de Duitse Federale Archieven gaat het om een foto van naziofficieren die werkten voor de Sicherheitsdienst, de inlichtingendienst van de nazi’s.
De grootvader van Donald Tusk heette Józef Tusk en diende niet in de SS. Uit Poolse archieven blijkt dat de man in 1944 door de Gestapo werd gearresteerd en naar een concentratiekamp werd gestuurd. Later werd hij, net als andere Poolse mannen, opgeroepen voor de Duitse Wehrmacht. Volgens de persdienst van de Raad van de Europese Unie deserteerde hij in maart 1945, zoals blijkt uit factchecks van Correctiv en Full Fact.
Christian Lindner
De foto naast die van Christian Lindner, van 2021 tot 2025 Duits minister van Financiën (FDP), zou de SS-brigadeleider Gerhard Lindner tonen. Dat klopt niet: Gerhard Lindner diende als kolonel in de Wehrmacht, zo bleek uit eerdere factchecks van Correctiv en 20minutes.
Er zijn bovendien geen aanwijzingen dat de man verwant zou zijn aan Christian Lindner. De politicus stamt uit een burgerlijke familie zonder militair verleden. Ook het Duitse ministerie van Financiën bevestigde in 2022 dat de bewering onjuist was. Daarnaast is op het internet geen bewijs voor de vermeende verwantschap te vinden.
Wie verspreidt die beelden, en waarom?
De verspreiding van de collage kadert in een desinformatiecampagne die te maken heeft met de oorlog in Oekraïne. Het Duitse factcheckteam van Correctiv achterhaalde dat de campagne afkomstig is van pro-Russische socialemedia-accounts en trollenfabrieken.
Conclusie
– Op sociale media worden fotocollages gedeeld die zouden bewijzen dat de grootvaders van Duitse en Poolse politici, zoals Annalena Baerbock, Ursula von der Leyen en Donald Tusk, banden hadden met het nationaalsocialisme.
– Een van de politici (Baerbock) heeft een grootvader die in de Wehrmacht heeft gediend, maar er is geen bewijs dat hij lid zou zijn geweest van de NSDAP.
– Er is geen bewijs dat de grootvaders van de overige polici een naziverleden zouden hebben.
– We concluderen dat de claim eerder onwaar is.
Bronnen
In het artikel vindt u links naar alle gebruikte bronnen.
Alle bronnen werden het laatst geraadpleegd op 29 oktober 2025.
