Iran: Wie heeft de touwtjes in handen?

© Reuters
Annelies Van Erp
Annelies Van Erp Medewerker van ngo Memisa

Iran kiest een nieuwe president. Maar voor wezenlijke veranderingen zal deze nieuwe leider niet zorgen. De Iranese president is namelijk geen staatshoofd, maar de rechterhand van de Hoogste Leider, de plaatsvervanger van God op aarde.

De staatsinrichting van de Islamitische Republiek Iran is uniek in de wereld. Het land heeft een theocratische en een democratische regering. Iran wordt eigenlijk bestuurd door vier machten: de Hoogste Leider, Raad der Hoeders, president en parlement.

Volgens artikel 2 van de grondwet regeert God het land. De Hoogste Leider, Ayatollah Ali Khamenei, wordt beschouwd als zijn plaatsvervanger op aarde. De sjiitische geestelijke kwam op 4 juni 1989 aan de macht. Hij heeft het laatste woord in alle dossiers die voor het Westen van belang zijn. Hij is bovendien omringd met een indrukwekkend veiligheidsapparaat.

De Raad der Hoeders telt twaalf leden, zes religieuze en ze rechters in het geestelijk recht, de sharia. Khamenei duidt persoonlijk de zes geestelijken van de Raad der Hoeders aan. De zes juristen van de raad worden gekozen door het hoofd van justitie, die op zijn beurt ook aangeduid wordt door Khamenei. Zo kan de geestelijke leider over elke tak zijn invloed laten gelden. De Raad selecteert onder meer zeer nauwkeurig welke politici aan de verkiezingen mogen meedoen. Van de 686 gegadigden liet de raad slecht 8 mannen aan de start verschijnen.

De door het volk gekozen president geldt als adviseur van de Ayatollah. Hij is eigenlijk geen staatshoofd, maar de voorzitter van de uitvoerende macht. De drie verschillende politieke machten zorgen voor constante spanningen. Beslissingen van de president kunnen met een veto tegengehouden worden door de Hoogste Leider en/of door de Raad der Hoeders. “Doordat er allerlei machten naast elkaar bestaan, zit concurrentie ingebakken in het DNA van de politieke structuur van het land”, bevestigt Irakkenner Peyman Jafari. Toch is de macht van de Hoogste Leider niet absoluut. Hij wordt gecontroleerd door de religieuze toezichthoudende instituties zoals de Raad van Experten. De gemiddelde leeftijd van de leden ligt op dit moment boven de zestig jaar.

Het parlement tot slot, wordt eveneens gekozen door het volk, maar de kandidaten moeten opnieuw goedgekeurd worden door de Raad der Hoeders. Veertien van de 290 zetels zijn voorbehouden voor minderheden zoals christenen, joden en Armenen.

Bij onenigheid tussen het parlement en de Raad der Hoeders wordt de Raad van Geschiktheid en Oordeel er bijgehaald om het conflict op te lossen. Bij een conflict is er meestal sprake van een wetsvoorstel dat door het parlement is aangenomen, maar volgens de Raad der Hoeders in strijd zou zijn met de islam of de constitutie van Iran. En ook hier: de Hoogste Leider benoemt de leden van de Raad van Geschiktheid en Oordeel.

Acht jaar Ahmadinejad: Gedaan met hervormen

Deze staatsstructuur is pas in voege geraakt na de Islamitische revolutie in 1979. Plots keerde de samenleving terug naar de islam en de wetten van de zevende eeuw. Na de dood van Ayatollah Khomeini in 1990 ging Iran geleidelijk een andere koers varen. Onder Khatami, die in 1997 president werd, veranderde Iran tijdelijk in een ietwat tolerantere maatschappij. De rechtszekerheid gold voor de ganse bevolking en de opbouw van een civiele maatschappij werd op gang getrokken.

De verkiezing van Mahmud Ahmadinejad tot president in juli 2005, betekende het einde van acht jaar regeringsverantwoordelijkheid van de hervormingsgezinden. De relatie met het buitenland vertroebelde.

‘Bevolking moet zich bezighouden met vullen van magen’

De Verenigde Naties, vooral westerse landen waaronder Israël, verdenken Iran ervan bezig te zijn met de bouw van een atoomwapen. Iran zelf ontkent dat en zegt dat het alleen uranium verrijkt voor vreedzame doeleinden. Sinds eind 2006 gelden economische sancties van de Verenigde Naties en de Europese Unie, die herhaaldelijk verstrengd werden.

De Iraanse bevolking lijdt erg onder deze boycot. Het resultaat is enorme armoede. Het gebrek aan medicijnen zorgt zelfs voor doden die er met de juiste behandeling niet zouden zijn. “Ironisch genoeg, zijn het de autoriteiten die daar de vruchten van plukken. Een volk dat zich bezig moet houden met het vullen van magen, heeft weinig behoefte aan vrijheid en democratie”, schrijft de Nederlandse-Iranese publiciste Ferdows Kazemi.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content