Georg Diez

‘De media zijn verantwoordelijk voor het succes van AfD’

Georg Diez Georg Diez is een Duits journalist en schrijver

‘Het AfD is groot gemaakt door de media’, zegt de Duitse journalist Georg Diez. ‘En daar moeten de media zich voor verantwoorden.’

Het rechts-populistische Alternative für Deutschland (AfD) heeft een plaats in het Duitse parlement veroverd. De stilte, ja zelfs de apathie, waarmee daarop gereageerd wordt, is deprimerend.Het AfD wil een ander Duitsland. De politici van die partij willen onze kijk op de geschiedenis, de misdaden en de schuld van Duitsland veranderen. Ze willen, zoals partijleider Alexander Gauland het stelde, dat we fier zijn op de ‘prestaties’ van de Duitse soldaten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op die manier willen ze een artificieel zelfbewustzijn scheppen en appelleren aan een ziekelijk nationalisme dat tot miljoenen doden heeft geleid en de moord op het Europese Jodendom heeft veroorzaakt.

Ze willen de woede die in de samenleving woekert richten op de zwaksten, op de vluchtelingen die om hulp vragen. Ze willen dankzij de haat een samenhorigheidsgevoel opwekken dat eigenlijk niet bestaat. En ze willen de vrije en tolerante samenleving bestrijden.

De media zijn verantwoordelijk voor het succes van AfD

De bedroevende triomf van het AfD doet in veel opzichten denken aan de politieke verschuivingen die overal in Europa en op veel andere plaatsen in de wereld plaatsvinden. De liberale democratie en het liberalisme staan onder druk en worden bedreigd, terwijl de autocraten het goed doen.

Toch zijn er verschillen tussen Duitsland en de rest van de wereld, namelijk de Naziperiode en de Holocaust. Lange tijd heerste er een maatschappelijke consensus dat Duitsland daarvoor verantwoordelijk was. Maar die consensus is de afgelopen jaren steeds minder vanzelfsprekend geworden.

Haat voor elites

Het racisme en het ressentiment dat nu aan de oppervlakte komt is altijd nieuw en angstaanjagend, des te meer omdat we aannamen dat de wereld alsmaar beter werd. Historisch gezien klopte dat vaak. Maar de verschrikkelijke tegenvoorbeelden – die ook deel uitmaken van de menselijke natuur – vergeten we al te gemakkelijk.

De haat voor de elites heeft zijn voorlopers in de Franse Revolutie, in de bloederige roes van de Cambodjaanse dictator Pol Pot en in de vernietiging van de schoonheid tussen 1933 en 1945. Het is een haat die zich altijd richt tegen complexiteit, nuance en verfijndheid. Het is een haat die gevaarlijk is omdat ze teert op veralgemeningen en vereenvoudigingen.

Radicale islamitische terroristen denken volgens dezelfde patronen. Maar hetzelfde geldt voor extreemrechts en zijn politieke manifestatie, het AfD. Als we willen begrijpen hoe die fenomenen tot stand komen, moeten we hun gemeenschappelijke basis begrijpen.

Helaas hebben de media vooral het gevaar van de islamitische terroristen beklemtoond. Dat leidde, bijna met opzet, tot een toename van de latente angst van mensen, wat extreemrechts heel wat extra munitie gaf.

De media bevonden zich in dezelfde vicieuze cirkel als in de VS

In de media bestaat veel onzekerheid over hoe met die destructieve krachten moet omgegaan worden. Tijdens de vluchtelingencrisis werd er gezegd dat we de ‘angsten en zorgen’ van mensen ernstig moesten nemen. Maar dat deden televisiemakers door vreemdelingenhaters in televisieprogramma’s uit te nodigen en vervolgens vonden redacties dat er over elk taboe gesproken moest kunnen worden.

Met de hulp van publieke zenders werden AfD-toppers als Gauland, Frauke Petry en Alice Weidel groot gemaakt. Waarna diezelfde redacties kloegen over het verkiezingsresultaat. Het was dezelfde vicieuze cirkel als in de Verenigde Staten. CNN werd hard aangepakt door presidentskandidaat Donald Trump, maar door die aanvallen trok de zender meer kijkers, en dus meer adverteerders.

Verkeerde prioriteiten

De Amerikaanse media hebben een groot aandeel gehad in de triomf van Trump. Ze stelden de verkeerde prioriteiten, lieten de verkeerde thema’s aan bod komen, waren bang om het kwaad bij naam te noemen en hadden een fout idee van wat objectiviteit is.

De rechterkant bepaalde welke thema’s belangrijk waren en dreef de media en andere partijen voor zich uit. Zowel in de VS als in Duitsland werden rechtse politici groot gemaakt door zwakke, in crisis verkerende media. En door het internet. Daar, op de sociale media, heersen filterbubbels waardoor je alleen hoort wat je wil horen en echokamers die je eigen mening eindeloos versterken.

De publieke zenders, die zich grote tegenstanders van de anti-establishment krachten noemen, hadden zich moeten verzetten. Ze hadden een manier moeten vinden om het spel niet mee te spelen. In plaats daarvan moeten ook zij zich verantwoorden voor het feit dat de AfD in het parlement is geraakt. Want zij hebben die reactionaire krachten te snel een podium gegeven.

We hebben de democratie verkeerd begrepen. Door dissidente stemmen van de rechterkant zoveel aandacht te schenken, hebben televisiezenders de indruk gewekt dat het normaal is dat de domheid en de haat een stem krijgen in het parlement.

We kunnen en mogen de dag na de verkiezingen niet gewoon doen alsof alles normaal is.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content