Niet iedereen draagt de lasten van de besparingen

Dagenlang al beweren de onderhandelaars-politici van alle betrokken partijen met klem dat ‘iedereen’ in deze uitzondelijke crisisperiode zal bijdragen om het budget van de staat op orde te krijgen.

Met het principe is uiteraard niets mis. Maar met wat er nu in het akkoord staat, wordt wel één groep in de samenleving quasi volledig gespaard: de politieke klasse. Bovendien zijn de lasten onvoldoende evenredig verdeeld. Het principe poneren lijkt dus makkelijker, dan het rigoureus toe te passen.

Wie de maatregelen oppervlakkig leest, krijgt de indruk dat alle klassen in de samenleving hun steentje bijdragen. Er zijn ook duidelijke maatregelen voor de middenklasse (bedrijfswagens), voor de hogere klasse (roerende voorheffing hoge intresten), voor de bedrijven (lichte beperking notionele intrestaftrek) of de werklozen (uitkering beperkt in de tijd).

Maar bekijk je sommige maatregelen met een vergrootglas of schat je de gevolgen in, dan kan je de vakbonden en de oppositiepartij Groen! geen ongelijk geven: de rijkere burgers en de ondernemingen komen dankzij de liberale voormannen Alexander De Croo en Charles Michel beter weg dan oorspronkelijk voorzien. Ze dragen wel bij – eindelijk zou ik zeggen – maar van een ernstige vermogensbelasting bijvoorbeeld, is geen sprake. Ik bedoel dan eentje zoals voorgesteld door 150 rijken (met een vermogen van meer dan 1 miljoen dollar) in de VS. Zij zijn bereid veel meer dan 30% vermogensbelasting te betalen!

Ik pik er twee maatregelen uit. Electrabel zal bovenop de reeds afgesproken 250 miljoen euro nucleaire rente drie jaar na elkaar 300 miljoen euro moeten bijbetalen. Over het bedrag kan overloos gediscussieerd worden, maar niet over wie dat uiteindelijk zal betalen: de consument. Als Electrabel niet via de rechter gelijk krijgt, zal ze die rente de komende jaren als een kost doorrekenen in de electriciteitsprijzen.

Nochtans roept iedereen dat die moeten dalen. Maar ze zullen door deze maatregel dus stijgen. Hier komt ook het probleem van de notionele intrestaftrek – aftrek van een fictieve rente door het gebruik van winst (eigen vermogen) bij investeringen – om de hoek kijken. Schaf dit onrechtvaardig systeem volledig af en introduceer een belastingsysteem op winsten en vermogens met om te beginnen 25%. Tegen zo’n maatregel is geen juridische procedure mogelijk.
Een tweede maatregel met een verkeerd effect is de meerinkomst van btw op betaaltelevisie. Ook dat moet door iedereen mee worden opgehoest, zowel door de armen die dat eigenlijk niet meer kunnen betalen (15% van de Belgische bevolking is kansarm en niet 5% zoals Leopold Lippens beweert) als door de middenklasse en de rijken.

Koppeling lonen – index
Alle noodzakelijke structurele maatregelen op ‘lange termijn’ hebben weerslag op de werkende klasse: tijdskrediet, vervroegd pensioen, brugpensioen, werkelijk pensioen, werkloosheidsuitkeringen en wachtuitkeringen. Voor alle duidelijkheid. Ik ben als burger zeker bereid om langer te gaan werken. Maar waarom moeten werklozen zo zwaar worden aangepakt? Slechts een kleine minderheid profiteert van ons sociale zekerheidssysteem. Misbruiken moeten door een sluitend systeem onmogelijk worden gemaakt.

En wat de pensioenleeftijd voor de werknemers betreft: laat die op 65 jaar, maar schaf de verplichte pensionering eindelijk radicaal af. Er zijn zeker heel wat 60-plussers die langer willen werken, zelfs tegen een lager inkomen. Laat hen dat doen, maar dan moeten de bedrijven én de overheden bereid zijn om hen aan te werven of aan de slag te laten. Want op dat vlak blazen de werkgeversorganisaties warm en koud tegelijk. In televisiestudio’s roepen ze dat we langer moeten werken, maar bij saneringen wordt kwistig met brugpensioen als eerste uitstapregeling gezwaaid.
Waarom mogen zelfstandigen en de zeventigers Jean-Luc Dehaene en Herman De Croo – om hen als treffend voorbeeld voor de politieke klasse te nemen – verder werken zonder inkomensgrens en mag mijn gepensioneerde vader (journalist) slechts beperkt bijverdienen naast zijn mager pensioentje? De Croo zal men zelfs van zijn kamerzetel met hamer en bijtel moet afkappen. Dit is allerminst rechtvaardig. En wat gaat men doen met de pensioenleeftijd in het leger? Wordt dat ook 65 jaar met minstens 40 jaar dienst?

Wat met de koppeling van de inkomens aan de index dan? Daar wordt niet aan geraakt, aldus het akkoord. Maar de discussie is niet van tafel. Wouter Beke en Alexander De Croo hebben met zoveel typische, politieke, wollige woorden verklaard dat de discussie eigenlijk nog open is. Wat SPa en PS ook mogen beweren. Je voelt met je ellebogen aan dat dit systeem op de helling komt te staan, als blijkt dat nog 500 miljoen euro extra moet worden bespaard. Tenminste een indexsprong ligt in het verschiet. Het is wachten op het tijdstip van aankondiging. Nog een tijdelijke of in het slechtste geval structurele maatregel op de kap van de werkende klasse.

Politieke klasse en koningshuis gespaard Zo komen we bij de politieke klasse die de dans volledig ontspringt. Met uitzondering van de ministers (inkomensverlies van een belachelijke 5%) en misschien de staatssecretarissen (geen aanstellen) zal geen enkele politicus moeten inleveren. Voor alle duidelijkheid: dit is geen populisme. Als praten over het inkomen van de gewone mensen een serieuze zaak is, is praten over het inkomen van de politieke klasse dat ook.

Waarom moeten de burgemeesters, schepenen, bestendig afgevaardigden, gouverneurs, federale en regionale parlementsleden en ministers in tijden van crisis niet inleveren en dus niet substantieel bijdragen aan het budget van de staat? Waarom is er voor de verloning van de politici – met uitzondering van gemeente – en provincieraadsleden – geen structurele maatregel op lange termijn, met de bedoeling stevig te besparen?
Politici zijn eigenlijk werknemers van de staat. Is het dan niet billijk dat hun verloning via een baremaregeling volgens anciënniteit is georganiseerd? Zo kan je bijvoorbeeld voor een parlementslid een netto startinkomen voorzien van 2.500 euro, een bedrag dat ik als bachelor in het onderwijs op het einde van mijn carrière (40 jaar dienst!), zelfs met spilindexsprongen, nooit op mijn bankrekening zal zien. Je bent bijvoorbeeld 25 en pas verkozen. Dan is 2.500 euro netto toch een mooi inkomen. Na 25 jaar dienst in het parlement is het bedrag door een tweejaarlijkse verhoging opgelopen tot 4.000 euro. Dat bedrag is het plafond.

Wat kan er tegen zo’n systeem zijn? Dezelfde loonsystemen zijn mogelijk voor alle politici. In afwachting van een dergelijke ingrijpende structurele hervorming besparen alle politieke mandaten met 5%. Verder is het duidelijk dat de Senaat echt moet worden afgeschaft. Nu blijft het een vehikel dat geld blijft kosten en eigenlijk alleen nog dient om enkele dure postjes te kunnen uitdelen. De federale Kamer is toch al een ontmoetingsplaats van de gemeenschappen?!

Ik zie ook dat er bespaard wordt inzake de subsidies voor vakbonden. Terecht allicht, maar politieke partijen ontsnappen wonderwel aan het knipmes. Nochtans zijn hun dotaties niet van de poes. Een afgeslankte regering zonder staatssecretarissen en met maximaal 14 ministers dan? Men komt er al op terug. En de kabinetten? Wanneer komt het Nederlandse systeem? Enkele medewerkers en verder samenwerken met de administratie. Weg dus met die geldverslindende kabinetten van 30 à 40 mensen. Wat ook nog te denken van het koningshuis? Dat levert op 3 jaar zo’n 500.000 euro in. Daar is maar één woord voor: schandalig. Daar zijn nochtans miljoenen euro’s te rapen. Ook populisme zeker om dat te eisen.

Ten slotte nog iets over Europa, hét argument om stevig te besparen. Ik denk dat de lidstaten eens hard moeten terugroepen richting Europese Commissie en stellen dat ook op EU-niveau flink kan worden bespaard. Ik denk aan de ruimschoots overbetaalde parlementsleden, ambtenaren en commissarissen. Op dat niveau zijn ingrijpende structurele maatregelen mogelijk, zodat de nationale overheden kunnen besparen in de dotatie van hun lidmaatschap. Maar,… Juist ja, het woord populisme is daar weer.

Nochtans, dat ik merkelijk langer zal moeten werken, meer belasting zal betalen op de intrest van mijn kasbons, geen steun meer krijg voor de hybride wagen die ik wilde kopen en meer btw zal moeten betalen om naar televisie te kijken, is geen populisme. Ik begrijp zelfs dat dit noodzakelijk is. Maar dat de politieke klasse op alle niveaus van alle besparingen ‘bespaard’ blijft, is onrechtvaardig. Ja, het gezegde is bekend: de regel geldt voor de anderen (de burgers, les citoyens) en niet voor zichzelf (de politici).
En waarom heeft de Vlaamse Wetstraatjournalistiek die onrechtvaardigheid de afgelopen weken en dagen nog niet voor de voeten van de politici gegooid?

Johan De Donder

Leraar economie Maria-Boodschaplyceum, Brussel