De bekende Amerikaanse filosoof Daniel Dennett ziet de positieve kanten van het geloof, maar toch is religie volgens hem ten dode opgeschreven. Knack sprak uitgebreid met hem. Een fragment.
U zegt dat religie op de terugweg is. Waarop baseert u die overtuiging?
Dennett: De hele wereld is doorzichtig geworden. Dankzij de elektronische media. Honderd jaar geleden kenden miljoenen mensen wel een katholieke priester die een kind had misbruikt. Maar er was niemand die wist dat miljoenen mensen dat wisten. Vandaag beschikken we over gezamenlijke kennis. Dat verandert alles. Alle instellingen op deze planeet, of het nu banken zijn of kerken of geheime diensten, moeten overleven in een transparante zee van informatie.
Maar de grote godsdiensten hebben daar toch nog niet onder te lijden?
Dennett: Toch wel. Vandaar al dat lawaai, al dat misbaar. Elke religie op deze planeet worstelt momenteel, moet zich verzetten tegen die explosie aan informatie. De strategie van de wanhoop is: in je schelp kruipen, kinderen opsluiten zodat ze geen wetenschappelijke kennis kunnen verwerven, een sekte worden.
Zoals de taliban, bedoelt u?
Dennett: Bijvoorbeeld. Die proberen alle in- en uitgangen te sluiten. Maar dat kan niet blijven werken, op termijn is het geen goede strategie. Omdat het te harteloos is, en mensen dat niet blijven pikken. Hoe meer mensen weten, hoe minder ze die beperkingen zullen aanvaarden.
Bioloog Richard Dawkins noemt religie een ziekte, een virus waarvan we kunnen genezen. U bent minder agressief.
Dennett: Ik wil altijd oog blijven houden voor de positieve effecten die religie kan hebben. Die zou ik op een of andere manier willen bewaren. Ik heb religie weleens viagra voor het geweten genoemd. Omdat ze onze morele capaciteiten kan versterken. Als we dat kunnen behouden, zonder al dat bijgeloof en die irrationaliteit en die xenofobie, dan ben ik daar niet tegen.
Voor veel mensen is het geloof ook een houvast.
Dennett: Ook daar moeten we rekening mee houden. Niet iedereen heeft een even opwindend of intellectueel uitdagend leven. Voor sommige mensen geeft dat geloof hun leven zin. Het moet bijzonder traumatiserend zijn als je kinderen jouw traditie niet meer volgen. Hoe zouden wij ons voelen als buitenaardse wezens hier zouden landen en onze kinderen zouden verleiden met allerlei nieuwe spelletjes, waardoor onze kinderen geen voetbal of gitaar meer zouden willen spelen? We moeten ons realiseren dat religieuze mensen iets vergelijkbaars voelen als hun kinderen met wetenschap in aanraking komen.
Het volledige interview met Daniel Dennett leest u in het kerstnummer van Knack.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier