Zelfs Thomas Vanderveken, die ik een uitstekend Klara-presentator vind, bezondigt er zich soms aan. Die drang om net iets te veel uitleg te willen geven, om net iets te duidelijk te willen bewijzen dat hij zijn zaakjes kent. Hoe kleiner en gespecialiseerder je publiek, hoe belangrijker die vakkennis ook wel is, maar als je niet uitkijkt, begin je onbewust barrières te creëren en het kringetje te sluiten. Maakt u zich geen zorgen, ik ben nog net bescheiden genoeg om in te zien dat ik er mij als recensent zelf ook weleens aan bezondig. Maar het is hoe dan ook in de culturele sector, en zeker als het om klassieke muziek gaat, een permanent gevaar.
Een programma met muziek en poëzie tijdens de avondspits: ik ben er zeker van dat het zijn fans heeft, maar moet er toch ook niet eens gekeken worden hoeveel luisteraars, ook liefhebbers van de betere muziek, geërgerd van post veranderen als Bart Stouten weer iets moois declameert? Ik mag de concertanalyses van Kurt Van Eeghem best smaken, maar de toon waarop hij ze brengt, kan me op een mindere dag weleens storen. Het klinkt allemaal wat pedant en niet erg spontaan. Op Klara vind je dat toontje helaas wel vaker terug.
Nu is spontaneïteit ook wel een overroepen kwaliteit: wie het alleen daarvan moet hebben, zoekt maar een realityprogramma op. Keuze genoeg. En ook dat pedante is in de meeste gevallen een misverstand, want het is bijna altijd een uiting van enthousiasme, van de drang om wat je ervaart en weet mee te delen aan de hele wereld. Alleen moet je als radiomaker, of als recensent, blijven onthouden dat jouw ervaringen allerminst alledaags zijn. De cd’s die je toegestuurd krijgt, de binnen- en buitenlandse concerten die je gratis en vanaf de beste plaatsen bijwoont, zouden de modale luisteraar duizenden euro’s per jaar kosten, en hij (of zij) krijgt zelden de kans om vijf versies van dezelfde opera met elkaar te vergelijken. Ik bedoel niet dat de objectiviteit daaronder zou lijden – dat heb ik in elk geval zelden meegemaakt – maar wel dat je soms te gemakkelijk vergeet hoe bevoorrecht je wel bent. En dus een beetje gaat zweven.
Enthousiasme, dus. Dat moet er zijn, want je wilt toch altijd een vonk overbrengen op je publiek – daarin verschilt een goede recensent of presentator in niets van een artiest. Maar dat vereist telkens weer een vertaalslag: je moet vanuit je ervaring in de belevingswereld van je lezer of luisteraar stappen, en dat vraagt nu net dat je afstand neemt van jezelf. ‘ Kill your darlings’, luidde Hitchcocks advies: wat je te sterk meesleept, kan bij je publiek soms de ultieme afknapper zijn. Wat dan ook weer niet betekent dat je boven of buiten je onderwerp moet gaan staan. Het is allemaal niet zo simpel.
Muziek maken is een vak dat een grote perfectie vereist, maar het grote publiek er warm voor maken ook. Hoog tijd om af te sluiten, voor dit pure navelstaarderij wordt en ook hier dat toontje gaat binnensluipen.
door Peter Vandeweerdt
Je moet vanuit je ervaring in de belevingswereld van je lezer of luisteraar stappen, en dat vraagt nu net dat je afstand neemt van jezelf.
