De Brusselse veilinghuizen The Romantic Agony en Librairie Henri Godts, allebei gespecialiseerd in zeldzame boeken, smelten samen. Ze maken zo een vuist tegen internationale tophuizen als Sotheby’s en Christie’s. Knack sprak met Johan Devroe en Henri Godts, de mannen met de hamer.
‘Waar ligt het manuscript met Gregoriaanse gezangen? Is dat al naar de koper vertrokken?’ Enkele weken geleden verkocht Johan Devroe, hoofdexpert van het Brusselse veilinghuis The Romantic Agony, het prachtige zogenoemde ‘graduale’ uit de vroege renaissance, met 12 miniaturen en meer dan 200 geschilderde initialen, voor 200.000 euro aan een Italiaanse stichting – inclusief kosten. Na even zoeken is het gevonden. Het unieke, in leer gebonden boek blijkt op een rekje in de verkoopzaal te liggen, nonchalant in een rode doek gewikkeld.
Het gezangenboek werd Johan Devroe aangeboden door een Belg die het van zijn vader had geërfd. ‘Ik vermoed dat hij nog meer waardevolle werken in huis heeft’, zegt Devroe. ‘Hij wilde zijn graduale eerst via een Parijs veilinghuis verkopen. Gelukkig heb ik hem op andere gedachten kunnen brengen. Hij zal tevreden zijn, want aanvankelijk werd de waarde van dat zeldzame boek “maar” op 60.000 euro geschat.’
Op dezelfde veiling werd ook een aanplakbrief afgehamerd die op 19 juni 1815, daags na de Slag bij Waterloo, de inwoners van Brussel opriep om de slachtoffers te komen helpen op het slagveld. Opbrengst: 1.400 euro.
Het is de jacht op zulke zeldzaamheden die Devroe aantrekt in zijn beroep. Zo ontdekte hij eerder toevallig de verzameling van een overleden hoogleraar maritiem verzekeringsrecht. De man had een passie voor Franse literatuur in originele edities én voor de Spaanse auteur Cervantes. Even later verkocht Devroe een van 1617 daterende editie van Cervantes’ meesterwerk Don Quichot voor 222.000 euro – wellicht het duurste gedrukte boek dat ooit in België geveild is. Devroe: ‘En in een Frans kasteel stootte ik eens op een bibliotheek vol erotische werken. Er zat onder andere een eerste druk bij van de werken van Markies de Sade. Ik kon het veilen voor 160.000 euro.’ Beide voorbeelden illustreren volgens Johan Devroe en zijn collega Henri Godts, hoofdexpert van Librairie Henri Godts, dat Belgische verzamelaars niet bij grote huizen zoals Christie’s, Sotheby’s en Bonhams in Londen of Parijs moeten aanbellen om een goede prijs te krijgen. Die internationale huizen komen vooral in het nieuws als ze weer een werk van pakweg de Iers-Britse schilder Francis Bacon voor 80 miljoen euro aan de man hebben gebracht, maar ze verkopen ook veel werken uit het Belgische kunstbezit.
Aan die laatste vaststelling is de fusie van The Romantic Agony en Librairie Henri Godts niet vreemd. ‘Samen staan we sterker tegen de buitenlandse concurrentie’, zegt Godts, ‘en hopen we waardevolle stukken langer België te houden. Pakweg Sotheby’s is zeker een concurrent, maar wij hebben minstens evenveel expertise, we werken goedkoper, en onze service is persoonlijker. Daarom hebben we zo’n goede reputatie in Nederland, Duitsland, Zwitserland en Frankrijk. Ook vanuit die landen krijgen we waardevolle stukken aangeboden.’
Devroe en Godts startten twintig jaar geleden met hun veilinghuizen. Ze specialiseerden zich elk in de verkoop van zeldzame boeken, prenten, manuscripten, brieven en kaarten, en draaiden een jaarlijkse omzet van ongeveer 2 miljoen euro. Bij gebrek aan familiale opvolgers hebben ze hun zaak nu bijna tegelijkertijd verkocht aan de Antwerpenaar Philippe Janssens. Die maakte fortuin in de vastgoedsector, maar is ook een van de belangrijkste boekenverzamelaars van het land. ‘Hij was een goede klant van ons’, klinkt het. Het gefuseerde huis, waarvoor Janssens nog een naam moet bedenken, wordt de belangrijkste boekenveiling van de Lage Landen. De grootste Belgische veilinghuizen, die zich ontfermen over kunst en antiek, zijn Horta in Brussel en Bernaerts in Antwerpen. Bernaerts boogde vorig jaar op een omzet van bijna 8 miljoen euro, onder meer dankzij de verkoop van een tekening van Pieter Paul Rubens: de kunststichting van havenbaas Fernand Huts telde daar liefst 670.000 euro voor neer.
Henri Godts is ook bestuurslid van de Koninklijke Kamer van Veilingzalen. Die beroepsorganisatie telt 41 leden. ‘Niet alle veilinghuizen zijn aangesloten, ik schat het totale aantal op 55 à 60. 7 huizen specialiseren zich in kostbare boeken; samen hebben ze een omzet van 8 tot 10 miljoen euro per jaar.’ Daarmee doen boeken het beter dan bijvoorbeeld antiek, dat veel meer onderhevig is aan modeverschijnselen – in die sector is de concurrentie van bijvoorbeeld internetveilingen ook groter.
Kuifje, dure vogel
‘Hoe het profiel van een verkoper eruitziet? Vaak zijn het erfgenamen van verzamelaars’, zegt Johan Devroe. ‘Plots zitten ze met een bibliotheek opgezadeld waar ze geen verstand van hebben. De boeken zijn het eerste wat ze willen verkopen, daarna volgt het meubilair en uiteindelijk het huis.’ Volgens Henri Godts kloppen veel weduwen bij veilinghuizen aan. ‘Hun man heeft jarenlang veel geld en tijd in een verzameling gestoken, waardoor zijzelf die boeken hartsgrondig zijn gaan haten, als waren het stille minnaressen. Overlijdt manlief, dan móéten ze de deur uit.’
Johan Devroe: ‘Het gebrek aan kennis bij verkopers doet nogal wat zeldzame boeken bij het oud papier belanden. Enkele jaren geleden kwam ik nét te laat om een waardevolle brievencorrespondentie met de Antwerpse dichter Paul van Ostaijen te redden uit iemands huisvuil. (zucht) Onherroepelijk verloren.’
Verder tellen Devroe en Godts vooral privéverzamelaars onder hun kopers, maar bijvoorbeeld ook de vijf Vlaamse erfgoedbibliotheken, stedelijke bibliotheken of het Museum Plantin-Moretus in Antwerpen, die allemaal lacunes in hun collecties proberen te vullen.
Volgens beide experts is de voorbije jaren een verschuiving ingezet van fysieke handel naar onlineverkoop. Op dit ogenblik gebeurt ongeveer tien procent van de verkoop online, zeggen ze. Johan Devroe: ‘Dat percentage zal de komende jaren snel groeien. Onze veilingen worden nu al live gevolgd via het internet. Grote kopers komen zelfs niet meer naar de veilingzaal om hun potentiële aankoop in de hand te nemen. De Italiaanse stichting die het graduale kocht, bijvoorbeeld, heeft dat boek zelfs nooit onder ogen gehad. Zulke kopers baseren zich op de uitgebreide technische beschrijvingen die de veilinghuizen van elk werk maken. Daar kruipt de meeste tijd in, want ze zijn cruciaal: het vertrouwen van de verkoper én dat van de koper is op die beschrijvingen gebaseerd. Wij dienen letterlijk twee heren.’
Kopers betalen in België meestal 25 procent commissie op hun aankoop. Een werk dat afgehamerd wordt op 100 euro kost je dus 125 euro. De verkoper krijgt 85 procent van de aankoopprijs, de rest gaat naar veilinghuis. Dat is geen geringe marge, maar Devroe en Godts wijzen op de hoge vaste kosten, zoals die van de veilingzaal, het personeel, de deurwaarder en het cataloguswerk.
Is een graduale of een incunabel een goede investering, nu de spaarboekjes niets meer opbrengen? Johan Devroe: ‘Dat is meestal niet de eerste beweegreden van een verzamelaar. Verzamelen is een passie, los van de gedachte aan geld. Maar ik denk wel dat de tijd rijp is om zaken te doen. De prijzen van sommige stukken zijn de voorbije jaren flink gedaald, waardoor de bodem bereikt is. Tegenwoordig kun je het in 1554 gepubliceerde Cruydt-Boeck van de Brabantse plantenkundige Rembert Dodoens op de kop tikken voor 2000 à 3000 euro. Twintig jaar geleden kostte je dat algauw het dubbele.’
Die vaststelling zegt volgens Devroe ook iets over de scheefgetrokken veilingprijzen. ‘Het kan toch niet dat een originele tekening van Hergé of Willy Vandersteen een veelvoud kost van de Flandria Illustrata van Antonius Sanderus uit de zeventiende eeuw? Dat is een verzameling van rijkelijk geïllustreerde beschrijvingen van de Vlaamse gemeenten. Om zulke boeken benijdt de wereld ons. Daar kan toch geen Kuifje tegen op?’
Door MICHEL VANDERSMISSEN, foto’s JOHAN JACOBS
‘Enkele jaren geleden kwam ik net te laat om een waardevolle correspondentie met de Antwerpse dichter Paul van Ostaijen te redden uit iemands huisvuil.’
