We leven altijd maar langer

Wie vandaag in Vlaanderen geboren wordt, heeft een levensverwachting van meer dan 80 jaar.

De levensverwachting in Vlaanderen stijgt. Dat blijkt uit de sterftecijfers voor 2009 die door Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, werden voorgesteld. Pasgeborenen hebben meer dan 80 jaar voor de boeg en het verschil tussen jongens en meisjes neemt af.

De levensverwachting blijft stijgen, zowel voor mannen als voor vrouwen. Ook de tendens dat mannen vrouwen op het vlak van levensverwachting langzaam bijbenen zet door. De levensverwachting van een pasgeboren jongetje was in 2000 75,7 jaar. In 2009 was dat 78,3 jaar. Dit betekent een stijging met 3,1 maand per jaar. De stijging van de levensverwachting voor een pasgeboren meisje ging in dezelfde periode van 81,5 jaar naar 83,2 jaar of een stijging met 2 maanden per jaar.

Long en borst

Kankers, hart- en vaatziekten en zelfdoding blijven de belangrijkste doodsoorzaken. In 2009 waren er in Vlaanderen 57.853 overlijdens. Longkanker is bij mannen van 50 tot en met 79 jaar de voornaamste doodsoorzaak, wel is de sterfte door longkanker de voorbije 10 jaren aanzienlijk gedaald. Bij vrouwen doet zich een omgekeerde tendens voor. Toch blijven de sterftecijfers voor longkanker bij mannen ongeveer 4 keer hoger dan die voor vrouwen. Vlaanderen zit daarmee boven het Europese gemiddelde. Borstkanker blijft voor vrouwen van 40 tot 69 jaar de voornaamste doodsoorzaak. In Europa haalt Vlaanderen hiermee, net zoals vorig jaar, de op één na slechtste score. Alleen Denemarken scoort slechter.

Hart en bloedvaten

Ischemische hartziekten blijven globaal de belangrijkste doodsoorzaak, maar er is de voorbije jaren een aanzienlijke daling vast te stellen. In Europa scoren we beter dan het gemiddelde en nemen we na Frankrijk, Spanje en Nederland de vierde plaats in.

Zelfdoding

De Vlaamse suïcidecijfers blijven hoger dan het EU-gemiddelde. Slechts zeven EU-landen doen het slechter. Bij vrouwen van 20 tot en met 39 en bij mannen van 25 tot en met 49 jaar is zelfdoding zelfs de voornaamste doodsoorzaak.

Kanker, hart- en vaatziekten en zelfdoding zijn samen verantwoordelijk voor 75% tot 80% van de verloren potentiële levensjaren. Met ‘verloren levensjaren’ bedoelen we het totale aantal jaren dat in de bevolking is verloren gegaan door voortijdige sterfte, d.w.z. sterfte vóór een bepaalde leeftijd.

Preventie en gezondheidszorg Een aantal doodsoorzaken kan door primaire preventie worden vermeden. Primaire preventie betekent dat je voorkomt dat mensen ziek worden of een aandoening ontwikkelen. Dat gebeurt vooral door mensen te informeren over ongezond (vb. tabak, alcohol) en gezond leven (vb. gezond eten en bewegen) en door hen te sensibiliseren gezond te leven. Primaire preventie geldt vooral voor longkanker, ischemische hartziekten, huidkanker, levercirrose en verkeersongevallen.

Daarnaast zijn er doodsoorzaken die zich amper zouden voordoen als de gezondheidszorg perfect georganiseerd en optimaal doeltreffend zou zijn. De belangrijkste doodsoorzaken in deze categorie zijn borstkanker bij vrouwen, cerebrovasculaire aandoeningen en colorectale kanker bij zowel mannen als vrouwen. Het gaat daarbij om sterfgevallen die men had kunnen vermijden door medische interventies zoals vaccinatie, vroegtijdige opsporing en/of gepaste behandeling.

Voeding en beweging maken het verschil Het verband tussen gezonde voeding, voldoende lichaamsbeweging en de preventie van ziektebeelden zoals cardiovasculaire aandoeningen en diabetes is bekend. Het is nadrukkelijk groot. Hart- en vaatlijden is in de overgrote meerderheid van de gevallen het resultaat van vele jaren ongezond leven.

Uit de gezondheidsenquête 2008 bleek dat Vlaanderen voor gezonde voeding op de goede weg is. Voor beweging en overgewicht is er nog werk aan de winkel. Volgens de jongste gezondheidsenquête (2008) steeg de gemiddelde BMI t.o.v. 2004. Ook het percentage overgewicht (van 43% in 2004 naar 47% in 2008) en obesitas (van 12% in 2004 naar 14% in 2008) steeg. In 2008 deed 45% van de Vlaamse bevolking minstens 30 minuten per dag aan lichaamsbeweging, t.o.v. 41% in 2004.

Vlaams Actieplan Met de uitvoering van het Vlaamse Actieplan voeding en beweging 2009-2015 wil Jo Vandeurzen er mee voor zorgen dat we de Vlaamse gezondheidsdoelstelling voor voeding en beweging halen. Het plan bevat 6 strategieën voor verschillende doelgroepen en settings. Er zijn strategieën voor gezond bewegen en evenwichtig eten in de lokale gemeenschap, bij kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar, op school en bij de actieve bevolking. Voorts zijn er strategieën voor zorgverstrekkers en voor informatie en communicatie.

Roken: niet beginnen of stoppen Tabaksgebruik blijft de belangrijkste oorzaak van longkanker en is een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten en chronisch longlijden. Longkanker is in de overgrote meerderheid van de gevallen het resultaat van vele jaren roken. De gezondheidsenquête 2008 geeft aan dat het aantal rokers in de Vlaamse bevolking daalt van 15 jaar af. Dat geldt voor het aantal dagelijkse rokers (van 22,6% in 2004 naar 18,6% in 2008), het aantal zware rokers (van 9,1% in 2004 naar 6,6% in 2008) en voor mannen die afhankelijk zijn van tabak (van 15,2% in 2004 naar 10,1% in 2008), maar niet voor vrouwen die afhankelijk zijn van tabak (van 9,9% in 2004 naar 10,8% in 2008).

Tijdens het schooljaar 2008-2009 rookte 13,7% van de schoolgaande jeugd jonger dan 16 jaar regelmatig. Dit cijfer geeft geen betekenisvolle evolutie aan sinds 2004-2005 (14,2%, informatie uit de VAD leerlingenbevraging). De uitvoering van het Vlaamse actieplan tabak, alcohol en drugs 2009-2015 moet blijvende resultaten opleveren.

Borstkanker vroegtijdig opsporen Borstkanker is in Vlaanderen de meest voorkomende kanker bij vrouwen. Ongeveer 1 op de negen vrouwen krijgt in haar leven te maken met borstkanker. In 2009 overleden in Vlaanderen 1.377 vrouwen aan borstkanker. Toch overleeft de meerderheid van vrouwen borstkanker. Die kans is groter als borstkanker vroegtijdig wordt ontdekt. Het bevolkingsonderzoek naar borstkanker bij vrouwen van 50 tot en met 69 jaar moet daartoe bijdragen. In 2009-2010 nam 48,6 % van deze groep deel. In dezelfde periode werden met dit onderzoek 1.820 borstkankers gevonden bij ruim 366.000 gescreende vrouwen.

Naast een hoge participatiegraad is de kwaliteit van het onderzoek van groot belang. Bij screening wordt gewerkt met een populatie die in principe gezond is. Er moet worden voorkomen dat gezonde personen bijkomend onderzoek of zelfs behandeling moeten ondergaan. De grootte van de borsttumoren op het moment van opsporing is dan weer van groot belang voor het behandelplan (meer of minder ingrijpend voor de patiënte) en de kans op genezing. Vlaanderen scoort op dit vlak binnen de Europese normen.

Vaccinatie baarmoederhalskanker HPV-vaccinatie is sinds het schooljaar 2009-2010 gratis voor meisjes uit het eerste jaar secundair onderwijs. Het HPV-vaccin beschermt tegen twee types van het Humaan Papillomavirus (HPV) die verantwoordelijk zijn voor ongeveer 70% van alle gevallen van baarmoederhalskanker. Na 1 jaar vaccineren bleek dat ongeveer 83% van de 35.000 meisjes die in aanmerking kwamen volledig gevaccineerd (3 inspuitingen) waren. In vergelijking met andere Europese landen doet Vlaanderen beter of evengoed.

Uitstrijkje niet vergeten Het is daarnaast belangrijk dat elke vrouw van 25 tot en met 64 jaar om de 3 jaar een uitstrijkje laat nemen. Die aanbeveling is conform de richtlijnen van de Europese Unie en de Wereldgezondheidsorganisatie. In afwachting dat er een Vlaams bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker komt blijft de Vlaamse overheid de provinciebesturen ondersteunen. Die sporen de vrouwen aan om een uitstrijkje te laten nemen door informatiecampagnes of door uitnodigingen te sturen en de deelname te registreren.

Actieplan suïcidepreventie In de jaren na 2000 daalden de suïcidecijfers maar deze trend wordt sinds 2007 gebroken. Sinds 2007 stijgen de cijfers opnieuw, vooral bij de economisch actieve bevolking. De trend tekent zich ook af in andere Europese landen en deed zich ook voor bij vorige economische crisissen. Op 17 december 2011 worden tijdens de ‘gezondheidsconferentie suïcidepreventie’ de nieuwe gezondheidsdoelstelling en het daarbij horend actieplan voorgesteld. (MF)