Geweld op school

Vredeseducatie blijkt een grote onbekende te zijn voor veel leerkrachten.

Onlangs heeft de minister van Binnenlandse Zaken cijfers vrijgegeven in verband met geweld op school. Ik citeer: ‘In België worden elke schooldag gemiddeld 16 gewelddelicten in onderwijsinstellingen geregistreerd. In 14 van de 16 gewelddelicten gaat het om opzettelijke slagen en verwondingen. Gemiddeld wordt per schooldag ook meer dan 1 seksueel misdrijf gemeld. Dit is toch vrij veel. Van 2008 tot en met het eerste kwartaal van 2010 zijn 8 moorden en doodslagen geregistreerd. Vlaanderen is goed voor 41% van alle geregistreerde feiten. Wallonië en Brussel vertegenwoordigen respectievelijk 46% en 13% Hieruit blijkt dat de cijfers voor Vlaanderen vrij hoog liggen.’

In 2008 werden er in schoolverband 2916 gewelddelicten genoteerd; in 2009 waren dat er 2994 en gedurende het eerste kwartaal van 2010 noteerde men 1032 geweldplegingen. In het merendeel van de gevallen ging het om geweld tussen leerlingen onderling. In een veel kleiner aantal gevallen was er sprake van fysiek of psychisch geweld tussen leerlingen en leerkrachten. Deze cijfers klinken vrij alarmerend en nopen tot aangepaste acties in schoolverband, die in eerste instantie bedoeld moeten zijn om geweld op school zoveel mogelijk te voorkomen. Want voorkomen is nog altijd zoveel beter dan genezen!

Om geweld op school tegen te gaan wordt algemeen aangenomen dat het vredesonderwijs en de vredeseducatie een veel grotere plaats moeten toegewezen krijgen in het onderwijs en de lerarenopleidingen dan dat dit momenteel het geval is, want momenteel blijkt vredeseducatie een grote onbekende te zijn voor veel leerkrachten. ‘Hier kan worden aan verholpen door vredesopvoeding systematisch te introduceren in de lerarenopleiding. De implicatie hiervan is dat inhoud (informatie) en vaardigheden dienen te worden vertaald naar werkvormen en didactieken die in de specifieke lerarenopleiding kunnen worden geïntegreerd.’

Volgens minister Pascal Smet moeten de basiscompetenties de initiële lerarenopleidingen voldoende basis bieden o.m. aan conflicthantering te werken. Ik citeer: ‘We zullen de lerarenopleidingen evalueren. Het is de bedoeling met betrekking tot de inhoud van de lerarenopleidingen wat dwingender op te treden … Daarnaast is er ook de nascholing en de vorming van leerkrachten. Het thema herstelgerichte methodieken is dit schooljaar een van de thema’s van de prioritaire nascholing. Om de scholen nog meer bewust te maken van het belang van een herstelgerichte aanpak van incidenten, hebben we hier uitdrukkelijk om gevraagd … Tot slot bestaan er op de nascholingsmarkt heel wat nascholingsinitiatieven met betrekking tot geweld op school. De scholen kunnen hier uiteraard ook gebruik van maken.’

‘Extern ondersteunde projecten in het Vlaams onderwijs werken vaak rond het bevorderen van verdraagzaamheid en een democratische attitude. Projecten rond het bevorderen van geweldloosheid komen minder vaak voor. De vredesprojecten die door externe organisaties worden ondersteund, bestaan vaak uit een combinatie van meerdere werkvormen, bijvoorbeeld een uitstap gevolgd door een klasdiscussie en themadagen/weken … een opmerkelijk verschil tussen het basis- en het secundair onderwijs is de tijdsduur van de projecten. In het basisonderwijs duren de overgrote meerderheid van de projecten een week of langer, terwijl in het secundair onderwijs vooral kortlopende projecten worden georganiseerd. Hoewel de thema’s grotendeels dezelfde zijn, worden in basis- en secundair onderwijs duidelijk voor andere aanpakken gekozen om deze thema’s te behandelen … Initiatieven variëren van reizen, stadswandelingen en museumbezoeken, over film, verteltheater en getuigenissen, tot spellen, materialenkoffers en tentoonstellingen. Het kunnen eenmalige lesideeën zijn om een welbepaald probleem aan te pakken, opeenvolgende projecten die een leerlijn volgen, of didactische methodes die over meerdere jaren volgehouden worden.’

In samenwerking met en gehuisvest in het Vredescentrum van de Provincie en de stad Antwerpen heeft de Opleiding Vredeseducatie van conflicthantering en geweldpreventie haar ‘corebusiness’ gemaakt. Ze onderscheidt zich van alle organisaties die zich met conflicthantering en geweld bezig houden door het langdurig karakter van het vormingsaanbod, dat gespreid wordt over twee vormingsjaren. Bij de uitbouw van deze Opleiding Vredeseducatie hebben de initiatiefnemers zich sterk laten inspireren door de ‘Université de Paix’ in Wallonië. In Vlaanderen bestaat tot nog toe geen gelijksoortig initiatief als de Opleiding Vredeseducatie, waarin op een langdurige en systematische wijze sterke aandacht wordt besteed aan de dagdagelijkse problematiek van conflicten en van (al dan niet onbewust) psychisch geweld en andere vormen van gewelddadigheid. Het decennium van de ‘Cultuur van geweldloosheid en vrede’ van de UNO wil men met deze opleiding bestendigen.

Roger Boonen Ere-lector Opvoedkundige Wetenschappen – Karel de Grote-Hogeschool, Antwerpen Coördinator Opleiding Vredeseducatie