De vergissing van de vergiffenis

Na zonde hoort boete. Met vergiffenis als voorwaarde raken we er nooit uit.

Hoe we met misdaad en straf omgaan, lijkt dezer dagen wel een aanpak uit de biechtstoel: na zonde hoort boete. Tussendoor komt berouw, en zo verdien je vergiffenis. Tot zover de filosofie. Dat is dan zonder praktijk van de biechtvaders gerekend, want die hanteerden nog maar een generatie geleden ook erg verschillende boetetarieven. En wie waren zij, om vergiffenis te schenken ?

In justitie worden die tarieven nu letterlijk vertaald in NL/F, als we een ex-minister van Justitie moeten geloven. Volgens Marc Verwilghen in Le Soir (14 augustus) zou Michelle Martin in een Vlaamse strafuitvoeringsrechtbank (SURB) nooit vrijgekomen zijn. Maar zoek aan de andere kant eens uit door welk parket in Vlaanderen bisschop Vangheluwe tijdig vervolgd werd. De roede van de bestraffing, de mantel der liefde, of de blindheid van justitie: probeer het maar te regionaliseren.

Dat sausje van de taalstrijd is maar een politiek akkefietje. Fundamenteel verontrustend is het binnensmokkelen van ‘vergiffenis’ in het debat van de voorwaardelijke invrijheidstelling. Er is geen giftiger pad in de korf van de wereldse justitie gelegd, dan die semi-religieuze aanpak.

Mieke Van Hecke (Directeur-Generaal van de katholieke onderwijskoepel) nam op 1 augustus niet alleen de verdediging van de inderdaad moedige, consequente Arme Klaren van Malonne waar. Ook voor Michelle Martin zelf gold volgens Van Hecke vergiffenis door een “warme samenleving”. Het lijkt een berekend bisnummer van haar vroegere oproep tot vergiffenis voor Vangheluwe.

Daags daarop startte Hans Ghybels, vroeger woordvoerder van kardinaal Danneels, zijn Opinie (De Standaard 2 augustus) iets genuanceerder: nu over vergeving spreken was “te vroeg” en zou “zelfs misplaatst zijn”. Maar in ruil ging hij dan veel verder dan Van Hecke. Ghybels eindigde namelijk met een veroordeling van de wereldse justitie zelf: “de strafmaat is veel te gering”, met als argument “dat voelt iedereen”.

Zo volstaan drie woorden om zowel de volksjury van Aarlen naar huis te sturen (want die scheerde Martin niet over dezelfde kam als de psychopaat Dutroux), alsook de SURB van Mons, want die liet haar nu al twee keer voorwaardelijk vrij.

Het eerste probleem met vergiffenis is de onmogelijke vergelijking van Vangheluwe met Martin.

De bisschop werd nog nooit vervolgd, laat staan bestraft. Hij kon een journalist van VTM driftig de juridische les spellen dat die zich “op privéterrein” bevond, en best kon ophoepelen. Het uitgestoken vingertje van de kerkvorst volstond. Geen politieversterking nodig. Waarna Monseigneur zich verder in het verborgene kon terugtrekken, met titel en wedde. Michelle Martin daarentegen zat een wettelijk voorzien gedeelte van haar straf uit, maar de Belgische Staat lijkt haar lijfelijke veiligheid niet minimaal te kunnen beschermen: de rechtstaat in z’n blootje dus.

Het tweede verschil is de aanpak. Dat brevieren en vergeven pedofilie geneest is nog geen psychiatrische denkpiste. Het resultaat is er bij Vangheluwe naar: we kennen ondertussen allemaal wel zijn verkleinwoord voor ‘relatie’. Vangheluwe heeft zichzelf vergiffenis geschonken. Bij Michelle Martin heeft het gevangeniswezen voor en na het assisenarrest wél wat werk verzet. Vooral de communicatie haperde hier jammerlijk: hoe vertaal je overtuigend die jarenlange opvolging, en de diverse rapporten waarop de SURB zich nu al twee keer baseerde.

Vergiffenis kan een slachtoffer vooreerst moeilijk schenken als geen recht is geschied. Dat is het geval Vangheluwe. Maar zelfs daarna is vergiffenis geen criterium meer. Sabine Dardenne heeft geen vergiffenis geschonken, maar gaat vooruit met haar leven.

Alsof de vergiffenis van slachtoffers zou volstaan om voor een veroordeelde de poorten van de gevangenis te laten opendraaien. Alsof verkrachting, laat staan moord een soort privaat klachtmisdrijf zou zijn, voor vervolging en strafuitvoering afhankelijk van het slachtoffer, de familie, of nabestaanden. Alsof dat bijvoorbeeld zou werken met het Stockholmsyndroom, waar een slachtoffer zich aan de dader hecht, die daarom voor de samenleving niet minder gevaarlijk is. Of alsof wraak voor een vaak toevallig slachtoffer zou volstaan om onze hele samenleving te beveiligen.

Pittig overigens, hoe de extreem-rechtse organisatoren in Malonne afgeven op de Sharia, maar een keihard publiek bijna tot steniging oproept. Zelfs Paul Marchal laat tot op vandaag al 11 jaar en 27 weken twee anonieme reacties op zijn website ‘Huis van An’ staan die oproepen om Dutroux de plaats te laten innemen van medische proefdieren. En in een persoonlijke blog van 22 januari 2001 op zijn site vond vader Marchal kogelvrije vesten voor de verdachten tijdens het strafonderzoek overbodig.

Noorwegen spelde ons al maandenlang de justitieles over snel en sereen omgaan met het proces van een “monster”. De krantenkop van de Zweedse ‘Svenska Dagbladet’ verwonderde zich eergisteren over onze fixatie op ‘frigivning’.

Met vergiffenis als voorwaarde raken we er inderdaad nooit uit.