De toon is gezet

De campagne voor de presidentsverkiezingen in Frankrijk kan na Toulouse niet meer dezelfde zijn.

De toekomst zal het uitwijzen. Maar de kans bestaat dat de moordende raids van Mohamed Merah, de killer op de scooter, Frankrijk hebben veranderd. Te beginnen met de campagne voor de presidentsverkiezingen, die over een kleine maand worden gehouden. Die gaat sinds vorige week niet meer over de staat van de economie en de werkloosheid, maar over veiligheid, criminaliteit en integratie. En dat zijn onderwerpen die de Fransen liever in de handen van Nicolas Sarkozy geven dan in die van zijn uitdager François Hollande.

Toen bleek dat Merah in een Joodse school in Toulouse drie kinderen en een leraar had omgebracht, plaatsten de kandidaten hun politieke activiteiten on hold. Maar zoals Christophe Barbier van het weekblad L’Express zei: ‘Je kunt een campagne wel stopzetten, de politiek draait toch verder.’ Vooral omdat kandidaat Sarkozy bij dit drama weer in de eerste plaats president Sarkozy werd. De kandidaat die verdeelt, werd de man die verenigt en die spreekt in naam van de hele natie. Zijn rivalen konden enkele cruciale dagen lang alleen knarsetandend toekijken vanaf de zijlijn.

Niemand mag zeggen dat de moorden de president goed uitkomen. Hij heeft ze natuurlijk ook niet gewild. Tegelijk draaide de campagne al enkele weken vooral om de forse zwaai naar rechts van Sarkozy en enkele puntige uitspraken over migranten. Volgens hem moet de helft van hen ‘naar huis’ worden gestuurd en schiet de Europese grenscontrole schromelijk tekort. Hij zei dat ook omdat het Franse kiessysteem met zijn twee stemronden uitnodigt tot een bepaald soort politieke acrobatie. Sarkozy moet zich in de eerste stemronde de extreemrechtse Marine Le Pen van het Front National van het lijf houden, waarna hij voor de tweede ronde een scherpe bocht naar links moet maken om kiezers uit het centrum aan te trekken.

Zijn rechtse verhaal werd hem niet overal in dank afgenomen. Medewerkers van Angela Merkel in Berlijn fluisteren dat de bondskanselier niet gelukkig is met het bochtenwerk van haar kompaan in Europese kwesties. Centrumkandidaat François Bayrou zei vorige week wat veel mensen denken maar niet durven te zeggen: dat Sarkozy met enkele van zijn uitspraken een klimaat van intolerantie schept en gif spuit in de samenleving. Dat hij letterlijk met vuur speelt door delen van de bevolking te stigmatiseren.

Het kwam Bayrou op een scheldtirade te staan van luitenanten van de president. Bayrou kan het natuurlijk niet helpen dat wordt herinnerd aan vorige campagnes van Sarkozy, toen hij ermee dreigde om de achterstandswijken met een hogedrukreiniger schoon te blazen. Het nieuwe discours past ook helemaal in het debat over identiteit, dat Sarkozy in het eerste deel van zijn mandaat probeerde te voeren.

Toch, zegt de politicoloog Dominique Reynié, is de toon van de verdere campagne gezet. De tegenstand kan proberen aan te tonen dat de resultaten die Sarkozy op het vlak van veiligheid kan voorleggen uiteindelijk niet zo geweldig zijn. Dat de aanslagen de aandacht trokken op het gedrag van extremistische moslims, maar tegelijk ook weer op de belabberde wijken waar veel migranten opgroeien, zonder veel uitzicht op een beter leven. Maar Frankrijk kan niet doen alsof er niets is gebeurd. En de kandidaten kunnen dat ook niet.

Hubert van Humbeeck