‘De N-VA mag een politieke agenda hebben, de RTBF niet’

Onderzoekers Magda Michielsens en Walter Angioletti pareren de scherpe kritiek op hun onderzoek naar de beeldvorming van de RTBF over Vlaanderen, Bart De Wever en de N-VA.

We kunnen niet ontkennen dat we verbaasd waren, zowel door het aantal als door de intensiteit van de reacties. Gedurende de dag van de lancering van www.vlaanderenscherpgesteld.be, 18 januari 2012, hadden we gemiddeld 10 hits per seconde. We hadden een gevoelige snaar geraakt. De geschreven reacties, in de pers en op de fora, waren vaak emotioneel, zowel de positieve als de negatieve. Eerlijk gezegd hadden we meer hatelijke reacties verwacht dan we gekregen hebben.

We stelden vast dat bij de positieve reacties de commentatoren vaak uitgingen van hun eigen beleving, zowel bij het zelf volgen van de uitzendingen van Mise au Point (MauP) tijdens het seizoen van de regeringsonderhandelingen en ook tijdens voorgaande seizoenen, als bij het bekijken van deze website. Ze bevestigden het overweldigende van de herhaling die ze zelf ondervonden hadden.

De negatieve reacties gebruikten meestal, op enkele uitzonderingen na, precies dezelfde mechanismen die we aanklagen in verband met MauP : het tot in den treure spelen op de man (of in dit geval op de vrouw) in plaats van op de boodschap. Ook op enkele uitzonderingen na (Marc Reynebeau, Marcel Sel) was het duidelijk dat de negatieve commentatoren niet de moeite hadden gedaan om zorgvuldig naar tekst en beeld te kijken van onze website. De kleine titel van het eerste artikel in Knack,’De RTBF verspreidt haat‘, was voldoende om als grote rode lap te dienen en de boodschapper te willen afschieten. Om de lezer zelf te laten oordelen over deze beweringen publiceren we hieronder de lijst van de reacties en de fora die nog online toegankelijk zijn.

In zijn negatief commentaar in dS-Weekblad (21-01) beweert Marc Reynebeau onze website zorgvuldig te hebben bestudeerd (hij had er ten minste wel enkele dagen de tijd voor gehad). Het valt op dat hij slechts één element uit de website en uit de massa fragmenten aanhaalt, een citaat van zichzelf. De rest van zijn stuk is een opeenvolging van denigrerende en irrelevante opmerkingen en aantijgingen. Van zijn eigen citaat (“Bart De Wever is een democraat”) zegt hij dat het correct is weergegeven.

Nu mag hij eens vertellen waarom hij, in die welbepaalde uitzending, de noodzaak gevoeld had om een (schuchtere) verdediging van een Bart De Wever op die manier op zich te moeten nemen, nochtans niet zijn beste vriend. En, ten tweede, of Reynebeau zich kan voorstellen dat de sfeer bij gelijk welk programma op de VRT zo zou zijn dat een Franstalige gast de noodzaak zou voelen om een Elio Di Rupo een democraat te noemen, alsof er iemand bij de VRT of zijn gasten zou zijn die dat zou betwisten (aangenomen dat er ooit een Franstalige gast een live debat met Vlaamse gasten in het Nederlands zou aandurven).

Op de dag van de lancering van de website ging Terzake (VRT) een weerwoord zoeken bij professor David Sinardet en Luc Van der Kelen (Het Laatste Nieuws). Het is duidelijk dat beiden fysiek niet de tijd hadden kunnen hebben om www.vlaanderenscherpgesteld.be zorgvuldig te bestuderen. Nochtans waren ze er met hun kritiek snel bij, als ervaringsdeskundigen en graag geziene Vlaamse gasten van MauP.

Wat een maandenlang monnikenwerk was geweest werd door Luc Van der Kelen binnen de minuut een schandalig nattevingerwerk genoemd. Zich houdende aan eigen journalistieke deontologische regels informeerde zijn krant zijn lezers niet dat diezelfde dag de RTBF in rep en roer was geweest omwille van een Vlaams onderzoek. Even snel beoordeelde Sinardet een unieke vorm van inhoudsanalyse (zoals wij ons eigen werk graag noemen) als niet wetenschappelijk en zonder referentiekader. En dat hij een student zou buizen die met zo een thesis zou komen.

Uiteraard, want nooit hebben we beweerd dat onze website een thesis was. Een thesis moet inderdaad aantonen dat de student in staat is een referentiekader weer te geven. Maar onder grote mensen weten we wat een ideologiekritiek is, een discoursanalyse, oorlogstaal, (constructie van) vijandbeelden en framing. Indien Sinardet daar niet mee vertrouwd is aanvaarden we elke uitnodiging om hem dat te komen uitleggen.

De kritiek van Sinardet is des te merkwaardiger omwille van twee redenen. Ten eerste, omdat we juist wel de mechanismen beschrijven die in een constructie van een vijandbeeld gebruikt worden. En ten tweede, omdat we menen bloot te leggen dat Mise au Point en velen van zijn deelnemers (bij de Franstaligen is er unanimiteit) precies die mechanismen gebruiken. Wat we doen is dus het referentiekader beschrijven dat door en in MauP gebruikt wordt. Het probleem is hoe je zo een blootlegging aanpakt, in “de aanpak” hebben we beschreven hoe we dat gedaan hebben.

Je kan zo een aanpak niet uitvoeren zonder je te distanciëren van de groep die zulk een referentiekader gebruikt. Om twee redenen. Als onderzoeker distanciëer je jezelf automatisch van het studieobject. En vervolgens, als je meent dat de onderzochte groep (MauP) aan een “Zij-Wij” denken doet, neem je afstand door dat “Zij-Wij” denken aan te klagen. En dan krijg je snel (we hebben het mogen ondervinden) de beschuldiging van precies hetzelfde te doen. We zouden ons schuldig gemaakt hebben aan hetzelfde soort “Zij-Wij” denken.

Volgens deze critici is het onmogelijk om gelijk welke groep van een “Zij-Wij” denken te beschuldigen, want door dat te doen maak je er jezelf schuldig aan, en ben je dus niet meer geloofwaardig. Zo komen we bij het fundamentele aspect in deze kwestie. Onze critici ontkennen ons het recht om een groep, die volgens ons het “Zij-Wij” denken beoefent, daarvan te beschuldigen, want dan bezondigen we onszelf er volgens hen ook aan. Op deze cirkelredenering zijn we ook ingegaan in onze correspondentie met Marcel Sel (zie de lijst hieronder).

Deze manier van denken kennen we goed. We noemen dat het Orwelliaanse denken. In mei 1945, wanhopig op zoek naar de diepere oorzaken van de Wereldoorlog, had George Orwell het essay “Notes on Nationalism” geschreven. Hierin wijt hij al het kwade van de wereld aan het nationalisme, alle -ismen noemt hij een speciale vorm van het nationalisme. Elke gesloten ideologie en elk geheel van verkeerde redeneringen herleidt hij tot het nationalisme. Meer dan 60 jaar later zouden we Orwell ook kunnen beschuldigen van nationalisme, zijn eigen Orwelliaans recept gebruikend.

Merkwaardig is echter dat met de jaren ook het tegenovergestelde waar is geworden (althans volgens de volgelingen van Orwell). Wie zichzelf nationalist durft noemen, onder welke vorm ook, heeft per definitie een gesloten ideologie en gebruikt per definitie een geheel van verkeerde redeneringen. En, nog merkwaardiger, het volstaat jezelf geen nationalist te noemen, of beter nog antinationalist, of nationalisten te bestrijden, om zelf verzekerd te zijn van een open ideologie en van een geheel van samenhangende, coherente redeneringen. Het is dit absurde, van Orwell afkomstige, soort denken dat we in Mise au Point tegenkomen. En aan de kaak stellen.

Wij pleiten voor openheid. Daarom hebben we gekozen om alle relevante fragmenten (meer dan 500) publiek te maken. Daarom plaatsen we hieronder alle online reacties, ook (en vooral) de negatieve (spijtig is dat enkele Franstalige kranten die bij hun artikels een forum hadden, dat forum verwijderden wanneer ze het artikel archiveerden). Dat is volgens ons het eerste punt bij een aanpak met een open geest : maak je data zoveel mogelijk publiek, maak het de lezer of collega mogelijk zelf te oordelen, en eventueel de studie na te doen.

Dit brengt ons tot enkele punten die vaak in de kritiek gebruikt worden, en waarop we soms al in onze conclusies geanticipeerd hadden (echt waar, lees ze maar na).

We hadden vergelijkbare programma’s ook moeten bestuderen, om daarna te vergelijken. Dan zou onze stelling aan kracht gewonnen hebben. Het is waar, we hadden nog zoveel andere zaken kunnen onderzoeken, hadden we oneindig veel tijd en een leger aan onderzoekers ter beschikking gehad. Maar, stel dan dat we bijvoorbeeld bij Controverse (RTL) of De Zevende Dag (VRT) hetzelfde soort Orwelliaans denken hadden gevonden : zou dat iets afdoen aan onze aanklacht tegen Mise au Point ?

Ten tweede, we beletten aan niemand om hetzelfde soort onderzoek te herhalen, in alle richtingen.

En, ten derde, ondanks alle verdachtmakingen van onze critici hebben we deze studie volledig op eigen krachten uitgevoerd, zonder enige inbreng (financiëel of anders) van gelijk wie. Als iemand ons vraagt om hetzelfde monnikenwerk nog eens uit te voeren zullen we dat graag doen. Maar dan niet alleen maar voor hun mooie ogen.

Er wordt ons kwalijk genomen dat we over “haat” zouden spreken. In onze teksten spreken we van “de constructie van een vijandbeeld”, en in Knack zeggen we “Als je wilt weten hoe een haatcampagne werkt, dit is een goed voorbeeld'”. Deze begrippen (constructie van een vijandbeeld, haatcampagne) zijn vertrouwde begrippen in de politicologie. Het zijn beschuldigende begrippen die graag gebruikt worden in progressieve milieus tegen hun tegenstanders, de begrippen zijn goed gekend.

Het woord “haat” is in de titel van het eerste Knack-artikel gebruikt, en dat suggereert een idee dat wij niet delen, het idee van haatgevoelens. Wij spreken ons niet uit over eventuele haatgevoelens van de deelnemers in een MauP debat, we kunnen niet in de hoofden (of harten) kijken van die mensen. Als de RTBF zich verweert dat zij geen haat of haatgevoelens hebben of propageren, dan nemen wij dat gerust aan. Evenwel, “de constructie van een vijandbeeld” alsook de deelname aan een “haatcampagne” zijn geen gevoelskwesties maar wel beredeneerde keuzes (laat ons hopen).

Er wordt ons kwalijk genomen dat wij geen onderscheid maken tussen de aanvallen op Bart De Wever en de N-VA enerzijds, en op de Vlamingen en Vlaanderen anderzijds. Ons punt is echter juist het tegenovergestelde. Wij menen dat MauP hun afkeer tegen de N-VA en Bart De Wever laten uitstralen op geheel Vlaanderen, en dat hun “Zij-Wij” denken slaat op Vlaanderen. Steeds opnieuw betrappen we de centrale deelnemers daarop, en we tonen in de fragmenten hoe sterk het “Zij-Wij” denken is, waarbij die “Zij” niet de N-VA betreft, maar “de” Vlamingen. Een van de actiefste deelnemers, de huistekenaar Kroll, die zich zo verzet tegen “het” nationalisme, zegt letterlijk “mijn land is het francofone België”.

Er wordt ons verweten dat, vermits de aanvallen tegen Bart de Wever en de N-VA gerechtvaardigd zijn, we door hun tegenstanders “aan te vallen” in de kaart van de N-VA spelen. Dit soort denken is precies waar we ons tegen verzetten. Dit is precies het soort vijandsdenken waar we niet aan mee wensen te doen. En de critici die dit bezwaar gebruiken, dat zijn precies de gebruikers van het absurde en steriele Orwelliaanse vijandsdenken.

Of ook, MauP doet niet anders dan wat de N-VA hen voorgedaan heeft (dikwijls wordt dat ook zo geformuleerd : “de N-VA oogst wat ze zaait”). Deze kritiek verliest uit het oog dat de ene (N-VA) een partij is die haar eigen actievormen kiest, en de andere (RTBF) een publieke zender die als taak heeft objectief te informeren, en niet zich ten dienste te stellen van een politieke agenda. Dit soort critici heeft duidelijk onze teksten niet gelezen, want hierop komen we op de website vaak terug.

Soms wordt ons kwalijk genomen dat een bepaald fragment in onze collages niet hatelijk is, of zelfs onschuldig, waarmee we onszelf zouden weerleggen. Het klopt dat niet elke uitspraak “vijandig” is. We hebben getracht de complexiteit van een seizoen van MauP weer te geven in hun relatie met Vlaanderen, hoe het samenspel in elkaar zit en welke elementen nuttig zijn om het geheel te begrijpen. Het gaat minder over particuliere uitspraken dan over de totale aanpak van het programma Mise au Point, het gaat over de massaliteit van de herhaling (zoals we tot vervelens toe blijven herhalen).

Als laatste een opmerking over de titulatuur : Magda Michielsens wordt in de pers “emeritus hoogleraar” genoemd, een titel die ze zelf nooit gebruikt. Ze verkiest voormalig professor of ex-professor genoemd te worden. Dit om duidelijk te maken dat ze geen enkele band heeft met haar vroegere universiteiten.

Magda Michielsens Walter Angioletti

Hieronder de lijst van artikels, opinies en fora die online toegankelijk zijn. Let er op dat de artikels na een tijd soms gearchiveerd worden, en dat de links dus kunnen verschuiven.

De reguliere online pers 18?01 Knack‘De RTBF verspreidt haat’260 reacties Naar aanleiding van de lancering van de website werd Magda Michielsens geïnterviewd door Han Renard. 18?01De OchtendVerspreidt de RTBF haat? 10 reacties Een interview met Magda Michielsens op de ochtend van de lancering van de website door Radio1 van de VRT. 18?01De Standaard‘Mise au point (RTBF) verspreidt haat’ 18?01Het Nieuwsblad‘Mise au point (RTBF) verspreidt haat’ 75 reacties Hetzelfde artikel als in de Standaard. 18?01Gazet van AntwerpenWeyts wil dat CGKR optreedt tegen Vlamingenhaat van RTBf 18?01Terzake (VRT)Modder gooien naar Vlaanderen – Vlaanderen, de vijand.22 reacties Terzake maakt er dit van :

“Hoogleraar Magda Michielsens heeft het niet begrepen op de Franstalige zender RTBF.

Met name de politieke talkshow ‘Mise au point’ moet het ontgelden.

Boordevol vergif over alles wat Vlaams is, luidt de conclusie van haar studie.

Een harde waarheid of opgeklopte feiten?

Stefaan Meerbergen vraagt het aan Michielsens zelf en gaat langs bij politoloog [sic] Dave Sinardet.”

De beelden zelf staan hier. 18?01Het Nieuwsblad‘Mise au point overschreed geen deontologische lijnen’ 17 reacties Thomas Gadisseux, Mise au Point, reageert in Terzake. 18?01RTBF“Non, la RTBF ne sème pas la haine entre communautés” 8 reacties Merkwaardig. De RTBF citeert De Standaard :

“Magda Michielsens estime d’ailleurs que l’émission de la VRT “De Zevende Dag” ne donne pas non plus une image fidèle du cadre francophone semaine après semaine”.

Terwijl het citaat in De Standaard luidt : “Michielsens zegt wel

dat de VRT in De Zevende Dag niet week na week een gelijkaardig beeld van de Franstaligen schetst [als het beeld dat Mise au Point schetst van de Vlamingen]”.

Kwade wil of gewoon Nederlandsonkundig ?

Deze uitspraak van de RTBF, die ons het omgekeerde in de mond legt van wat we zeggen,

is een eigen leven gaan leiden in de Franstalige pers :

“wij doen het niet, en zij doen het ook“. 18?01Sudpresse“La RTBF propage de la haine, envers De Wever et les Flamands, avec Mise au Point” 18?01Le SoirLa RTBF accusée de ” propager la haine ” 163 reacties

(61 verwijderd) 18?017sur7“La RTBF propage de la haine” 37 reacties 18?01Le Vif“Non, la RTBF ne propage pas la haine”, répond Jean-Pierre Jacqmin 43 reacties Zelfs Jacqmin gebruikt het argument dat je zo vaak leest in Franstalige fora :

“wij doen het niet, en zij doen het ook“. 19?01KnackRTBF-directeur: ‘De RTBF zaait geen haat tussen de gemeenschappen’147 reacties De RTBF ontkent.

Mise au Point van de eerstvolgende zondag, drie dagen na dit artikel,

zegt dat Knack “overigens” deze ontkenning van de RTBF niet geplaatst heeft.

Bij Knack “ils se foutent de nous”. 19?017sur7“Non, la RTBF ne propage pas de haine envers la Flandre”9 reacties 19?01De StandaardIs zondag haatdag? 19?01SudpresseUne émission qui ” sème la haine “… Merkwaardig is de laatste zin,

“Reconnaissons cependant que la chercheuse dit aussi que ” De Zevende Dag “,

l’équivalent VRT de Mise au Point ne donne pas non plus une image équitable des francophones… “.

Let op die “pas non plus” (ook niet) : Mise au Point geeft dus inderdaad geen fair beeld van de Vlamingen, geeft de schrijver hiermee toe.

Maar, even erg, dit is een verzinsel, want nergens wordt dit door ons over De Zevende Dag gezegd.

Een fantasie die moet dienen om de zoveelste versie te kunnen maken van “wij doen het niet, en zij doen het ook”. 22?01Mise au PointMise au Point reageert zelf. (vanaf 19’30” tot 25’30”)

Beter gezegd, ze sturen de humoristen voorop om te reageren, alsof de bevindingen van “Vlaanderen Scherp Gesteld”

vooral over de karikaturen zouden gaan.

Let ook op de tussenkomst van Bert Kruismans die, om het voor de Franstaligen begrijpelijk te maken,

de vergelijking maakt tussen blanken en zwarten die grappen over mekaar niet zouden aanvaarden.

“Le fossé est grand à ce point ?”, vraagt een verbaasde Olivier Maroy.

Is de kloof tussen Vlamingen en Franstaligen even groot als die tussen blanken (Franstaligen) en zwarten (Vlamingen) ?

Ook vermeldenswaard is de valse bewering van Olivier Maroy (24’40”) dat Knack (die de studie als eerste onder de aandacht bracht)

“overigens het antwoord van de RTBF niet heeft gebracht”,

antwoord dat op het ogenblik van deze uitzending van MauP al 3 dagen in de Knack te lezen was. (zie hierboven) 24?01Gazet van AntwerpenCGKR vervolgt ‘haatcampagne’ tegen Vlamingen op RTBf niet 18 reacties

(over verdwijnen

van reacties) 30?01De MorgenPlan R 15 reacties Jan Goossens, artistiek directeur KVS, geeft ook zijn terloopse opinie, bijna 2 weken na de feiten :

“Kortom, zo kun je eigenlijk gelijk wie van gelijk wat betichten”.

Meer hoef je als De Morgen-lezer niet te weten over de kwestie. De opiniestukken 20?01Jean-Pierre Rondas‘De N-VA is een parasiet’ 245 reacties Ook verschenen in Doorbraak (“Scherp op ongedierte“, met voetnota’s)

Ook verschenen in Nieuw Pierke (“Scherp op ongedierte“, met 1 reactie) 22?01Evert van WijkDoet de RTBF nu wel of niet aan haatzaaien?50 reacties Commentaar van een Nederbelg.

Ook verschenen bij Luc van Brakel (“Zaait de RTBF haat?“, met eigen forum) 22?01Leo NeelsDesperadojournalistiek 32 reacties Terloops commentaar van Neels, terwijl hij voor een “journalistieke controleplicht” pleit.

Alleen maakt hij niet duidelijk waarom hij zelf meent vrijgesteld te zijn van die plicht.

Of waarom de autoriteiten op wie hij zich beroept van een controleplicht zouden vrijgesteld zijn. Agora, bloggers en tweeters 18?01

24?01Pierre KrollActualités (in de archieven kies je ‘janvier 2012’)

Op 18-01 reageert Kroll, huistekenaar van MauP, op de lancering van de website.

Op 24-01 geeft Kroll commentaar op het opiniestuk van Rondas.

In beide gevallen, evenals in Mise au Point van 22-01, doet Kroll alsof onze kritiek gecentreerd is op zijn tekeningen,

en, sterker nog, alsof iemand hem kwalijk neemt van überhaupt karikaturen te maken.

Terwijl hij natuurlijk maar een radertje is dat vlekkeloos meedraait in het geheel.

Van de 12 collages gaat er 1 over karikaturen,

en daarin gaan de fragmenten dan nog niet allemaal over zijn tekeningen.

De muis die de olifant speelt.

Daarnaast speelt Kroll weldegelijk een rol in MauP qua straffe uitspraken

die niets met zijn tekeningen te maken hebben, maar dat aspect vergeet hij gemakshalve. 18?01Politics.be‘Mise au point (RTBF) verspreidt haat’ 18 pagina’s 18?01ClintFranstalig programma demoniseert de Vlaming 15 reacties 18?01Brussel Nieuws‘RTBF verspreidt haat’ 17 reacties 18?01SeniorenNetDe RTBF verspreidt haat33 reacties 18?01AchterHetNieuwsMichielsen: RTBF-programma hangt vijandbeeld van Vlamingen op 19?01Manu de TremerieRTBF ‘scherp gesteld’ (Vlamingen in de Wereld) 20?01Christophe LeroyL’étude sur “Mise au Point” vire au pur réquisitoire5 reacties 21?01Michael de VoldereLa bête noire Beschouwingen i.v.m. een thesis politicologie (KUL) omtrent de representatie van Bart De Wever in de Franstalige media,

gebaseerd op élk artikel dat tussen oktober 2004 en april 2011 over De Wever verschenen is in La Libre Belgique, Le Soir en Le Vif/L’Express. 25?01Un blog de SelRadio Mille Collinnekes 227 reacties Marcel Sel is waarschijnlijk de enige Franstalige die de moeite heeft gedaan de teksten in onze website grondig te lezen (zij het niet volledig),

en, nog beter, een poging heeft gedaan inhoudelijk te antwoorden.

Daarnaast neemt hij in zijn analyse ongeveer alle niet-terzake doende tegenwerpingen van Franstaligen (en anderen) over

die we op het net gevonden hebben. Alleen daarom al is zijn analyse het lezen waard.

En ook daarom dat we het de moeite vonden hem te vereren met een antwoord (zie hieronder). 01?02Un blog de Sel“Magda Michielsens me répond”.89 reacties We antwoorden op de terzake en ook op de niet-terzake doende argumenten van Marcel Sel.

Marcel Sel heeft ons antwoord als een Recht op Antwoord geplaatst op zijn blog,

ondanks dat hij de eerste regel van een Recht op Antwoord overtreedt : de integriteit van de tekst moet gerespecteerd worden.

Marcel Sel heeft tussen bijna al onze alinea’s weer zijn commentaar gevoegd.

Op zijn vraag om daar weer op te reageren zijn we niet ingegaan. 10?02Paul de Ridder“Mise au Point” en de kloof tussen de VRT en de RTBF N-VA Volksvertegenwoordiger in het Brussels Hoofdstedelijk Parlement tweets De partijen 18?01N-VARTBF verspreidt haat 19?01Vlaams BelangRTBF is haatzender 18?01Belgische Unie – Union BelgeLA HAINE DE LA RTBF – DE HAAT VAN DE RTBF