‘Der Spiegel’ vol lof over Van Reybroucks ‘Kongo’

Meer dan 2 pagina’s wijdt het Duitse magazine ‘Der Spiegel’ deze week aan de vertaling van David Van Reybroucks epos ‘Kongo. Eine Geschichte’, dat zopas bij uitgeverij Suhrkamp verscheen.

Recensente Elke Schmitter prijst de krachtige literaire adem van Van Reybrouck, die erin slaagt een Centraal-Afrikaans land in woorden te vatten, ‘en gros’ en ‘en detail’, en de Europese blik te vervolledigen, te corrigeren en ook ad absurdum te voeren krachtens de stemmen van de Congolezen zelf.

Het is niet mogelijk een boek over Congo te schrijven dat niet letterlijk door bloed waadt, een land waarvan de naam zelf een ‘code van de verschrikking’ is, aldus de recensente, die herinnert aan de afgehakte handen van de zwarte onderdanen die het ongeluk hadden op het privéterrein van Leopold II te wonen.

Maar behalve de bekende onderwerpen behandelt de historicus en archeoloog Van Reybrouck heel wat zaken die helemaal nieuw voor de (Duitse) lezer zijn, aldus Schmitter: ‘Hij is er niet alleen in geslaagd het vlechtwerk van alledaagse cultuur en economie, van internationale politiek en etnische spanningen, van traumatisch verleden en onstuimig heden begrijpelijk en soeverein te beschrijven. Hij heeft vooral een panorama ontplooid dat de natuur, de sociale structuren en de biografieën van enkelingen levendig met elkaar verbindt.’

Uiteraard vermeldt ‘Der Spiegel’ de anekdote over de Duitse firma Giesecke & Devrient, wellicht de befaamdste en beruchtste banknotendrukker ter wereld. De Münchense firma (die geld drukte voor Hitler en Mugabe) leverde in 1995 830 miljoen nieuwe geldbiljetten voor de Congolese machthebbers. De helft daarvan moest zo snel mogelijk in dollars worden omgezet om de Duitse firma voor deze opdracht te kunnen betalen: de tragikomische kant van de economie.

Elke Schmitter heeft allen maar lof voor Van Reybrouck, die zich laat leiden door wat hij met oog en zintuigen waarneemt en die zich door verwondering laat overrompelen. Eerder terloops bevestigt zich volgens de recensente tijdens de lectuur de overtuiging dat de morele fundamentalisten van het Westen gelijk hebben als ze voor compromissen waarschuwen: ‘De spontane weerzin zou in Congo een betere raadgever zijn geweest dan de berekening.’

Schmitters prijst ook de vertaling van Waltraud Hüsmert, die in 2004 de Martinus Nijhoffprijs voor haar vertalingen uit het Nederlands naar het Duits kreeg: ‘”Congo’ brengt de beste tradities van geschiedschrijving en journalistiek samen, sprankelend van ideeën en meeslepend en door vertaalster Waltraud Hüsmert in een taal van lucide schoonheid gepresenteerd.’

Piet de Moor