In Vlaanderen bloeide de literaire non-fictie als nooit tevoren maar wie echt wil scoren in de letteren heeft de tv nodig, de Eerste Wereldoorlog of een georchestreerde hype. En op een podium staan helpt sowieso.
Op de valreep van Nieuwjaar kijkt de boekensite nog even achterom. Na dé 10 Nederlandstalige boeken van 2015 en een lijstje van 15 Nederlandstalige schrijvers die in 2015 definitief de pen aan de wilgen hingen, worden de literaire trends van afgelopen jaar afgestoft onder het motto ‘leve de literaire non-fictie’.
1. De literaire non-fictie boomt dankzij het ‘Orgelman’-effect
Het werd hier al gesignaleerd naar aanleiding van 5 jaar boekensite in augustus 2014: de literair angehauchte reportagejournalistiek boomt in Vlaanderen sinds het immense succes van ‘Congo’ (2009) van David Van Reybrouck.
Dit jaar toonde Mark Schaevers hoe het levensverhaal van een vergeten joodse schilder als Felix Nussbaum de stof kan zijn waaruit prachtige literair vertelde documentaireverhalen kunnen worden gesmeed. ‘Orgelman’ van Schaevers haalde de Gouden Boekenuil binnen én was bij de laatste 6 voor de ECI Literatuurprijs (de opvolger van de vroegere AKO).
‘Dit is mijn hof’ van Chris De Stoop was ook zo’n beklijvend non-fictieboek dat heel wat reacties losmaakte in Vlaanderen én Nederland en dan vergeten we nog de nieuwe Pascal Verbeken (‘Duistere wegen’) en de Napoleon-boeken van Bart Van Loo en Johan Op de Beeck.
Hoog tijd dus dat minister van Cultuur Sven Gatz (Open VLD) eindelijk aankondigde dat vanaf volgend jaar de non-fictie auteur ook recht heeft op manna uit de subsidiepot van het Vlaams Fonds voor de Letteren.
2. Vlaamse uitgeverijen reorganiseren en fuseren naar hartenlust
Precies om op de markt van de non-fictie sterk te staan, kwam er dit jaar heel wat beweging in de wereld van de Vlaamse uitgeverijen. Het begon met het opdoeken van de Bezige Bij Antwerpen waardoor Harold Polis – die een neus heeft voor spraakmakende politieke en literaire geschiedschrijving – naar nieuw emplooi zocht. Uitgeverij Pelckmans trok hem aan en gaf hem een eigen boekenwinkel: uitgeverij Polis was geboren. Maar ook Van Halewyck – dat de laatste jaren vooral scoorde met de kookboeken van Jeroen Meus maar dat een lange staat van verdienste heeft op het gebied van non-fictie – werd ingelijfd door Pelckmans.
Dat kon WPG, het moederhuis van De Bezige Bij, niet zomaar laten gebeuren. Davidsfonds Uitgeverij, eveneens vooral bekend voor zijn culturele en historische non-fictieboeken, werd het hof gemaakt want haar adressenbestand – via de ledenlijst van het Davidsfonds – is goud waard voor wie via big data boeken wil slijten. Pelckmans was dit jaar dus verreweg de grootste slokop.
Maar ook de ‘kleintjes’ roerden zich. Uitgeverij Vrijdag lijfde Karl Drabbe – ex-uitgever bij Pelckmans en vooral bezig met politieke non-fictie – in terwijl uitgeverij Horizon het licht zag dat zich bij zijn eerste uitgegeven boeken vooral profileerde met – jawel – politieke en historische non-fictie over onder andere de jihad en over de manier waarop België en Nederland uit elkaar gingen in 1830 (Johan Op de Beeck).
3. Eerste Wereldoorlog-effect is nog altijd niet uitgewerkt
De herdenking van 100 jaar WO I zal nog tot ent met 2018 hoog op de actualiteitsagenda staan. In het zog daarvan lopen WO I-romans in de kijker. Stefan Hertmans is met ‘Oorlog en terpentijn’ het bekendste voorbeeld van een everseller naar aanleiding van dit historische eeuwfeest. Dat Hertmans’ roman door de luisteraars van Radio 1 en de lezers van Knack als beste Nederlandstalige roman van de afgelopen 25 jaar werd uitgeroepen helpt natuurlijk mee om je boek tot een verkoopskanon te doen uitgroeien.
Ook ‘Woesten’ van Kris van Steenberge – waarin WO I eveneens een rol speelt – blijft 2 jaar na het winnen van de Debuutprijs als zoete broodjes over de toonbank gaan.
4. Zomerhypes werpen hun schaduw tot ver in het najaar
Traditioneel is de zomer de tijd voor de – al dan niet literair verantwoorde – thriller. Pieter Aspe heeft tegen dan steeds een spannend boek uit om de vakantiegangers op hun wenken te bedienen.
Dit jaar was Paula Hawkins de grote winnaar van het zomerhypespel. Met ‘Het meisje in de trein’ scoorde ze als romandebutante die op 1 jaar tijd zomaar eventjes 3 miljoen exemplaren verkocht de grootste hit ever. Ook ‘Wat ons niet zal doden’ van David Lagercrantz, die in de sporen van Stieg Larssons ‘Millennium’-trilogie verder schrijft, deed het bijzonder goed. Daar moest E.L.James met ‘Grey’, haar ‘Vijftig tinten grijs’- sequel voor mannen, voor passen.
Ondertussen staan Hawkins, Aspe, Lagercrantz – en ook James – in deze kerstperiode nog altijd te pronken met hun zomerhits.
5. Schrijvers hebben een podium nodig
Vroeger was dat podium een plaatsje in een literaire bijlage van een kwaliteitskrant of -magazine of een gelegenheidscolumn maar tegenwoordig kan een gesmaakt optreden op televisie wonderen doen voor de verkoop. Vraag dat maar aan Dimitri Verhulst bijvoorbeeld die met een heel middelmatig babbelboek (‘Bloedboek’) toch goed verkoopt omdat hij zijn spontane en gevatte zelf op de buis is.
Sinds Griet Op de Beecks emodebuut ‘Vele hemels boven de zevende’ twee jaar geleden door het tv-panel van ‘De wereld draait door’ tot boek van de maand werd verkozen, is ze niet meer weg te slaan uit de wekelijkse top 10-hitparade van best verkochte romans. Ook ‘Kom hier dat ik u kus’, haar tweede roman, profiteerde van die eerdere tv-hype.
Vandaar dat schrijvers meer en meer het podium opzoeken. Slamdichters hadden dat al vroeg door. ‘Das Magazin’ – eerst een literair blad en nu een heuse uitgeverij – zette zichzelf op de kaart door zijn auteurs via een originele leesclubformule én afterparty tot bij het hippe leespubliek te brengen.
De tijden van de eenzame dichter of romanschrijver op een zolderkamertje lijken definitief voorbij. Goede wijn behoeft tegenwoordig wel degelijk een krans.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier