Zijn expats niet goed genoeg voor Vlaanderen?

Belgen in het buitenland mogen stemmen voor de Kamer maar niet voor het Vlaams Parlement, het Parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest of het Waals Parlement.

Met het einde van de vakantie neemt de Wetstraat een lange aanloop naar de moeder aller verkiezingen, maar voor de gewone man in de straat is het nog ettelijke maanden wachten vooraleer de oproepingsbrief in de bus valt.

Niet zo voor de Belgen in het buitenland. Die ontvangen vanaf deze week van hun ambassade of consulaat een “inschrijvingsformulier” zodat ze op 25 mei 2014 hun stemverplichting kunnen nakomen.

Want ook in het buitenland ontkomen de Belgische landgenoten niet aan de opkomstplicht. De lange procedure dient vooral om te weten waar en hoe iemand zijn of haar stem zal uitbrengen: op de ambassade of op het consulaat, in de voormalige woonplaats in België, per brief, bij volmacht…

Het is nog maar de vijfde keer dat Belgen in het buitenland aan de verkiezingen kunnen deelnemen. De invoering in 1999 was wegens de grote administratieve rompslomp geen succes (slechts 118 Belgen kleurden een bolletje rood).

Een vereenvoudigde procedure bracht evenwel soelaas want in 2003 en in 2007 namen meer dan 100 000 Belgen in het buitenland deel aan de verkiezingen. In 2010 waren dat er slechts 42 089 maar dat had vooral te maken met het vervroegde karakter van de verkiezingen.

Niets belet dat in 2014 de expats opnieuw massaal hun stem zullen uitbrengen. De cijfers zijn trouwens niet min. Zo’n 100 000 kiezers vormt al gauw het equivalent van een stad als Brugge.

Wat meteen opvalt aan de brief, is dat er alleen sprake is van “federale wetgevende verkiezingen”. Inderdaad, Belgen in het buitenland mogen stemmen voor de Kamer maar niet voor het Vlaams Parlement, het Parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest of het Waals Parlement.

Kwatongen zouden kunnen beweren dat “Belgen in het buitenland” in de eerste plaats Belgen zijn en weinig last hebben van communautaire kwesties. Vlamingen of Franstaligen, het maakt plots niet zo veel meer uit. Een beetje zoals op vakantie: buiten België voelt men zich plots Belg.

Maar de zaak is natuurlijk fundamenteler dan dat. Feitelijk wordt aan een niet onaanzienlijk deel van de kiesgerechtigden de boodschap gegeven dat hun stem op regionaal vlak niet meetelt, letterlijk en figuurlijk. Dat is principieel onaanvaardbaar voor een moderne democratie anno 2013, toch? En al zeker voor een land dat verregaand is gefederaliseerd.

De sterk uitgebouwde deelstaten met sinds 1995 rechtstreeks verkozen parlementen hebben een hele lijst bevoegdheden die ook voor de Belgen in het buitenland van belang zijn. Zo lijkt het wel alsof al die staatshervormingen aan de Belgen in het buitenland zijn voorbijgaan.

Maar ook niet-Belgische EU-burgers kunnen niet deelnemen aan de regionale verkiezingen, terwijl ze dat wel kunnen voor de lokale en de Europese verkiezingen. Een beetje eigenaardig toch, als je weet dat velen in ons land wonen, werken, hun kinderen naar het Nederlandstalig onderwijs sturen, belastingen betalen enz. Allemaal minstens gedeeltelijk regionale bevoegdheden.

Het zou België sieren indien ze niet alleen aan haar eigen onderdanen in het buitenland de rechten zou toekennen die alle Belgen “in het binnenland” genieten maar ook aan alle niet-Belgische EU-burgers de mogelijkheid zou geven zich democratisch uit te spreken over het federale en het regionale bestuur.

Benieuwd welke partijen die bijzondere blijk van gastvrijheid en inburgering zullen opnemen in hun kiesprogramma voor 2014.

Frederiek Vermeulen werkt in Parijs voor het Europees toezicht op de financiële markten. Hij schrijft deze bijdrage in eigen naam.