‘Voor verdere staatshervorming vertrekken we niet vanuit taboes, maar ook niet van een wit blad’

CD&V-voorzitter Wouter Beke verduidelijkt het positief confederalisme van zijn partij, nu op het jongste congres beslist is dat ze zowel over verdere regionalisering als over herfederalisering gepraat kan worden. ‘Christendemocraten zijn hervormers maar geen beeldenbestormers. Wij kiezen voor evolutie, niet revolutie.’

Ons land kent reeds sinds de jaren ’60 een evolutie waarbij bevoegdheden verschuiven van de Belgische staat naar de deelstaten. Cultuur, onderwijs, welzijn, openbare werken, … Zaken die een heel direct gevolg hebben voor mensen, en vandaag door Vlaanderen worden uitgetekend.Die evolutie is onomkeerbaar. We komen uit een periode waarin bruggen, havens en tramstations werden aangelegd waar geen auto’s, schepen of trams passeerden. De befaamde wafelijzerpolitiek. Alles moest op een weegschaalje worden afgewogen. Elke euro voor het ene landsdeel moest gecompenseerd worden met een euro voor het andere landsdeel. Met een exploderende staatsschuld als gevolg.

Voor CD&V is een staatshervorming geen doel op zich, maar een instrument voor meer welvaart en welzijn en voor efficiënt bestuur. Het Nieuwe WIJ-congres van afgelopen weekend heeft het uitgangspunt van het Congres van Kortrijk in 2001 ondubbelzinnig bevestigd. We gaan uit van een positief confederaal model dat het zwaartepunt bij de deelstaten legt, en dat zich onderscheidt van de onafhankelijkheid. Subsidiariteit is onze basis: de overheid die het best geplaatst is om te handelen en het dichtst bij de mensen staat, moet dat ook doen. Staatsstructuren zijn nooit in steen gebeiteld. Ze zijn in permanente evolutie. Onze staatsordening moet zich aanpassen aan de maatschappelijke en economische omstandigheden.

Volgende stappen in de staatshervorming zullen dan ook volgen. Ze kunnen een middel zijn om onze staatsordening te verbeteren, met respect voor het subsidiariteitsbeginsel. Daarbij kunnen bijkomende bevoegdheden worden toegekend aan de gemeenschappen en de gewesten. Sommige uitdagingen kunnen maar op Europees of zelfs mondiaal vlak worden aangepakt. De Europese Unie blijft hier onze voornaamste hefboom.

Federatie met confederale kenmerken

Het positieve confederale model is hierbij geen utopie maar reeds een gedeeltelijke realiteit. België is vandaag al een federatie met confederale kenmerken. Het is een federatie sui generis en zal ook een confederatie sui generis zijn. Alleen al het vertrekpunt is redelijk uniek in de wereld: in plaats van een samenwerking van onderuit te organiseren (van deelstaten naar een federatie) is onze regionalisering er een geweest in omgekeerde richting. Dit wil zeggen dat je steeds zal moet vertrekken van een akkoord dat op federaal niveau moet afgesloten worden.

De pariteit in de ministerraad is zo een confederaal kenmerk. Ook kunnen in een confederaal systeem deelstaten verhinderen dat er beslissingen genomen worden die ingaan tegen hun wil. In ons land beschikken de deelstaten hiervoor over een heel arsenaal aan directe en indirecte instrumenten om een beslissing die fundamenteel tegen hun wil ingaat te blokkeren. Denk maar aan de alarmbelsystemen, belangenconflicten, maar ook aan de dubbele meerderheden die er voor tal van onderwerpen gevormd moeten worden.

Daarnaast is ook de afwezigheid van een hiërarchie der normen zo een kenmerk. Een federale wet staat niet boven een deelstatelijk decreet.

Stappen in de goede richting

De hervorming van de senaat is een verdere stap in die confederale richting. De rechtstreeks verkozen senatoren zijn afgeschaft. Voor het eerst in de geschiedenis doet ons land het met minder nationale parlementsleden. Vandaag zijn er op het federale niveau 20 procent minder verkozenen. De senaat bestaat, buiten de 10 gecoöpteerden, enkel nog uit parlementsleden uit de deelstaatparlementen. Via de nieuwe senaat zullen de deelstaatparlementen via hun rechtstreekse vertegenwoordigers direct kunnen deelnemen aan toekomstige staatshervormingen.

Precies vijf jaar geleden heeft CD&V dan ook vanuit bovenstaande uitgangspunten de zesde staatshervorming goedgekeurd: ruim 20 miljard euro aan middelen ging over naar gemeenschappen en gewesten. De Vlaamse begroting werd groter dan de federale. Door de zesde staatshervorming kunnen we in Vlaanderen een beleid voeren op maat van de Vlamingen, van de wieg tot de oude dag. Met de overheveling van de kinderbijslag heeft Vlaanderen kunnen zorgen voor een hervorming waarbij elk kind gelijk is in een toekomstgericht groeipakket.

Eigen accenten

Met de overheveling van de controle op de werklozen en de hervorming van de doelgroepkortingen kan Vlaanderen beter focussen op de mensen die moeilijk werk vinden. Mensen die op zoek zijn naar een woning zal Vlaanderen in de toekomst nog meer kunnen versterken met een eigen huurwet. Het ondersteunen van gezinnen organiseert Vlaanderen zelf door de dienstencheques. Het economisch instrumentarium voor Vlaanderen wordt uitgebreid door o.a. de overheveling van de vergunningen voor winkels. We zullen in Vlaanderen zelf beter onze eerstelijnsgezondheidszorg kunnen organiseren. De kwaliteitsnormen voor de ziekenhuizen zal Vlaanderen zelf kunnen bepalen, net zoals de hoogte van de ziekenhuisfactuur. En wie in een rusthuis terechtkomt, zal in de toekomst aan Vlaamse prijsbepalingen en kwaliteitsnormen onderhevig zijn.

Ook heeft Vlaanderen dankzij de zesde staatshervorming een grotere belastingsautonomie: van elke vier euro aan personenbelasting gaat één euro naar de gewestelijke overheden. Bovendien kan Vlaanderen zelf beslissen over belastingvoordelen voor wonen en bouwen, energiebesparing, monumenten, enz.

En de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde werd gesplitst. De gevolgen zijn zichtbaar. In 2006 gingen er bij de gemeenteraadsverkiezingen in de 13 randgemeenten rond Brussel in totaal 26.235 stemmen naar Franstalige partijen. In 2012 waren dit 23.578 stemmen. Ruim 10 procent minder stemmen voor Franstalige lijsten dus. In 2009 haalde het UF 47.319 stemmen in Vlaanderen. In 2014 haalde het UF nog 34.741 stemmen. Dit is 27 % minder. In Halle-Vilvoorde daalde het aantal Franstalige stemmen van 80 498 in 2010 naar 36 619 in 2014 of minder dan de helft! Alles duidt erop dat het akkoord pacificerend werkt in de regio en dat de Franstalige kiezers zich neergelegd hebben bij het feit dat dit akkoord de grenzen verder zuiver stelt.

We hechten groot belang aan goede samenwerking tussen beleidsniveaus. Samenwerking die leidt tot oplossingen en de bevoegdheidsverdeling respecteert. Ons positief confederalisme vertrekt vanuit meerlagig bestuur, dat functioneel ingevuld wordt en waar afstemming tussen de verschillende beleidsniveaus op basis van exclusieve bevoegdheden een toegevoegde waarde heeft. Het federale niveau ondersteunt het beleid van de deelstaten waar mogelijk en nodig.

Streven naar vereenvoudiging

De deelstaten nemen, voor hun eigen bevoegdheden, rechtstreeks deel aan Europese besluitvorming en werken mee aan de verwezenlijking van de Europese doelstellingen. Vlaanderen blijft onverkort haar gemeenschapsbevoegdheden in Brussel uitoefenen en moet deze bevoegdheden zelfs versterken in Brussel. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dient zijn grondwettelijke en wettelijke functies van hoofdstedelijkheid en tweetaligheid voluntaristisch en onverkort te vervullen.

Slotsom: op communautair vlak streeft CD&V naar een efficiënt werkende overheid, waarbij los van ideologische dogma’s bevoegdheden worden ondergebracht op dat niveau waarop zij volgens onderzoek en praktijkervaring het best tot hun recht komen. Het Nieuwe WIJ-congres heeft beslist dat noch verdere regionalisering, noch herfederalisering van bepaalde bevoegdheden hierbij een taboe mag zijn. Het streven naar homogene bevoegdheidspakketten en vereenvoudiging is hierbij steeds de leidraad.

We vertrekken niet vanuit taboes maar ook niet vanuit een wit blad. Wel vanuit een concrete en bestaande voorgeschiedenis. Christendemocraten zijn hervormers maar geen beeldenbestormers. Kiezen voor evolutie, niet revolutie. Starten van een concrete realiteit, niet van een abstract gegeven. Vlaanderen heeft steeds op een offensieve manier van de verworven autonomie en de verkregen bevoegdheden gebruik gemaakt om Vlaanderen uit te bouwen tot een topregio in Europa en de economische motor van het land.

Vlaanderen heeft dankzij haar eigen bevoegdheden schitterend onderwijs. Een armoede die de helft is van die in Wallonië. Een economische groei in Vlaanderen die tussen 2009 en 2015 het dubbele was van die in Wallonië en het driedubbele van Brussel. Een werkgelegenheidsgraad die 10 % hoger is dan in Wallonië. Als Vlaanderen vandaag die resultaten kan voorleggen dan is het dankzij de voorbije staatshervormingen die Vlaanderen de kans geboden hebben om met haar bevoegdheden het goede te doen voor de Vlamingen.