Taal zal altijd onderscheiden, maar mag nooit discrimineren

‘Als je 18 jaar bent, is het belangrijker om aanvaard te worden dan om begrepen te worden’, schrijven Khadija Aznag en Ilke Verhelle. ‘We moeten waakzaam zijn dat taalbevordering niet verglijdt naar taaldiscriminatie.’

‘Fikry El Azzouzi’s nieuwe boek is uit’, kondigt een vriendin aan tijdens de lunch. ‘Het heet: ‘Drarrie in de nacht”. Ik vang de blik van Redouane aan de overkant van de tafel. We glimlachen veelbetekenend naar elkaar. In die glimlach schuilen herinneringen aan het woord ‘drarrie’. Iemand die niet in het Marokkaans is opgevoed, die op straat nooit op deze manier werd aangesproken of die nooit zelf naar iemand ‘Ewa! Drarrie!’ heeft geroepen, kan dat woord nooit helemaal naar waarde schatten.

– ‘Ze3ma Ghataar!’

– ‘WTF, bro?!’

– ‘Ewa! Da’s ni skwonne weh!’

– ‘Wooooojaaaa!’

Zo wordt vandaag gesproken. Tenminste onder Vlaamse jongeren met een Marokkaanse achtergrond, in de straten van Kortrijk, … bijvoorbeeld. Begrijp me niet verkeerd als ik zeg, zo wordt ‘gesproken’. Het is niet alleen een spreektaal. In de virtuele ruimte, die meer en meer de rol van de straat heeft overgenomen, schrijft men deze gesprekken nauwkeurig fonetisch. Het is de manier bij uitstek waarop jongeren in het algemeen communiceren. De schrijftaal staat dichter dan ooit bij de spreektaal.

En daar hoor je de taalpuristen weer huilen: ‘Verloedering!’, ‘Bederf!’, ‘Verarming!’

En de politieke wereld huilt mee: ‘Taalachterstand!’, ‘Taalbarrière!’, ‘Taalbad!’

Het zal deze jongeren worst wezen. De taal spreken die de leerkracht op school van hen verwacht, betekent uitgelachen worden door je vrienden. En als je tussen 8 en 18 jaar bent zijn vrienden belangrijker dan schoolresultaten. Aanvaard worden is dan belangrijker dan begrepen worden. Hoe gaan we daar mee om?

Taalonderscheid

Elk vakgebied heeft zijn jargon. Iemand uit Antwerpen is makkelijk te herkennen en heeft een ander dialect dan iemand uit Limburg. Een boerke op zijn veld klinkt anders dan een minister in zijn kabinet. Ook dat zijn verschillen op talige basis. Maar deze verschillen worden, door de band, aanvaard.

Hoe anders is het wanneer taal afwijkt van de ‘norm’ omwille van de migratieachtergrond van haar spreker. Dan wordt het ’taalverschil’ benoemd als ’taalachterstand’, wordt het ‘problematisch’ en moeten er ‘oplossingen’ worden gezocht. Ja, taal is een wapen.

Hiermee willen we niet in het minst de problemen van vele jongeren met een migratieachtergrond ontkennen of onderschatten. Denken we maar aan schoolverlaten, kansarmoede, werkloosheid en vele andere hinderpalen om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving. Een taalachterstand, die wordt opgebouwd doorheen de schoolcarrière, kan mede aan de oorzaak liggen van deze problemen. Maar discriminatie van deze jongeren is hier minstens in gelijke mate verantwoordelijk voor. De jongen die zich bij een mondeling examen verontschuldigde omwille van zijn West-Vlaams accent, een verhaal dat ik onlangs van zijn leraar hoorde, zou hij later geen job vinden?

Discriminatie

We moeten immer waakzaam zijn dat taalbevordering niet verglijdt naar taaldiscriminatie. Verbieden en verplichten zijn de voorstellen die nu op tafel liggen. Zo wordt thuistaal verboden op scholen. Terwijl wetenschappelijk onderzoek meermaals en terdege heeft aangetoond dat een meertalige opvoeding een voordeel kan zijn tijdens de schoolcarrière. ‘Taalbadklassen’ – een voor de gelegenheid uitgevonden woord- worden verplicht wanneer men niet slaagt voor de – uit het Engels ontleende- ’taalscreening’, en ga zo maar verder. Deze voorstellen lijken ons noch de ene oorzaak (taalachterstand) noch de andere (discriminatie) te willen aanpakken. Integendeel, ze zijn op zichzelf discriminerend.

Een positieve, creatieve en pluralistische benadering van taal

Geef toe, in de loop van de geschiedenis heeft men altijd bekakt over taal gedaan. Maar men heeft altijd, creatief, daartegen gereageerd. Denk aan de generatie Vlaamse schrijvers à la Tom Lanoye en Herman Brusselmans. Zij spreken de jeugd aan met titels als ‘Zeik’, ‘Kaloemmerkes in de zep’ en ‘gespleten en bescheten’. Dankbaar vieren we het dertigjarige bestaan van ‘Behoud de Begeerte’. Wel, Fikry El Azzouzi heeft dit goed begrepen! En we hopen dat meer auteurs, meer kunstenaars, maar ook overheid en onderwijs dergelijke creatieve en positieve benadering van taalonderscheid gaan hanteren. ‘Onze jeugd heeft recht op een eigen lectuur’, zo vond destijds de redactie van de ‘Vlaamse filmpjes’. Wel, onze jeugd is misschien veranderd, rechten hebben ze nog even veel.

Het heeft iets van een samenzwering, de blik en de glimlach die Redouane en ik over tafel uitwisselen. Hoewel we met ouder worden maar al te goed zijn gaan beseffen dat het beter is om aansluiting te vinden bij de grote groep weet ik dat we hetzelfde denken: houden jullie je nozems maar! Wij gaan met de drarries op pad!

Khadija Aznag en Ilke Verhelle (VZW Caleidoscopia)