De eerste signalen van een heropleving van de economie zijn merkbaar: er is weer wat groei, het optimisme onder consumenten en ondernemers neemt weer toe. Maar hoe staan we ervoor in vergelijking met 2007, toen de financiële crisis uitbrak? En waar staan we als we ons meten met onze buurlanden? Waarin blinken we uit? Wat zijn de grootste uitdagingen? Knack-redacteur Ewald Pironet trok met die vragen naar drie ex-toplui van de Nationale Bank om commentaar: Fons Verplaetse, Luc Coene en Norbert De Batselier. We vroegen hem om uitleg:
En hebben we de crisis al verteerd?
Je mag gerust spreken van een verloren decennium.
Ewald Pironet: We hebben de crisis beter doorstaan dan andere Europese landen, maar als we rekening houden met het aantal inwoners staat onze welvaart nog steeds niet op het niveau van 2007. Toen telde België 10,5 miljoen inwoners die samen goed waren voor een bbp van 378,7 miljard euro. Dat komt dus op 36.066 euro per hoofd. In 2014 hadden we 11,1 miljoen inwoners en kwam ons bbp uit op 389,3 miljard, of 35.072 euro per persoon. We zullen pas in 2016 opnieuw evenveel bbp per inwoner hebben als in 2007. We hebben door de crisis negen jaar verloren, dat is veel. Je mag gerust spreken van een verloren decennium.
Wat waren de andere opvallendste conclusies?
Pironet: Dat we qua werkgelegenheid de crisis goed zijn doorgekomen, want de werkloosheid nam amper toe van 7,5 procent tot 8,5 procent. Maar de regionale verschillen zijn zeer groot: in Vlaanderen bedraagt de werkloosheid 5,1 procent, in Wallonië 11,8, en in Brussel zelfs 18,3 procent. Coene wijst erop dat België een van de kleinste Europese landen is, en dat je toch nergens zulke grote verschillen in werkloosheidgraad tussen regio’s en provincies als in ons land.
De creatie van nieuwe banen gebeurde de laatste jaren vooral op kap van de schatkist.
En achter de cijfers zit nog een andere onheilspellende trend: er zijn vandaag wel 179.000 jobs meer dan in 2007, maar welke jobs zijn dat? In de industrie verdwenen 74.000 arbeidsplaatsen. In de marktdiensten, zoals handel, horeca en financiële instellingen, nam de werkgelegenheid toe met 16.000 banen. In de privésectoren verminderde de werkgelegenheid met 58.000 jobs. Die nieuwe banen zijn dus jobs die de overheid volledig of zwaar subsidieert: bij de overheid zelf, in het onderwijs, in de gezondheidszorg, en in de maatschappelijke dienstverlening. De dienstencheques alleen al zorgden voor 86.000 jobs, dat is de helft van het aantal nieuwe banen tussen 2007 en vandaag. Verplaetse was niet mals: ‘De creatie van nieuwe banen gebeurde de laatste jaren vooral op kap van de schatkist, en dat is moeilijk vol te houden. Nieuwe banen scheppen in de privé-industrie en -diensten is onze grootste uitdaging.’
Hebben jullie het ook gehad over de loonkosten en een taxshift?
Pironet: Zeker, en al zijn de drie heren he niet eens over hoe groot het loonhandicap nu precies is, ze zijn het er wel eens over dat er een taxshift moet komen van minstens 10 miljard euro. Coene noemt de taxshift ‘de grootste politieke uitdaging van de regering-Michel’ en vindt dat als we iets willen doen wat impact heeft, het moet gaan over een shift van minstens 10 miljard euro. Opvallend was dat Verplaetse en De Batselier het daar volmondig mee eens zijn: ’10 miljard is een minimum, anders is het niet meer dan wat gerommel in de marge’, zei De Batselier. En waar de overheid dan de gederfde inkomsten moet zoeken? Volgens Coene zal de overheid als het over zo’n groot bedrag gaat, moeten kijken naar de btw, naar de lasten op vervuiling, én naar vermogens.
Problemen worden hier vaak opgelost met gesjacher op z’n Belgisch. Mag ik het zeggen? We leven in een irrationeel land.
Maar ze twijfelen of er zo’n taxshift zal komen. Verplaetse heeft het daarbij over ‘de onmacht van de econoom tegenover de politici’. Hij verklaart dat als volgt: ‘Het is rationeel heel duidelijk wat er moet gebeuren, maar een politicus heeft altijd in zijn achterhoofd dat hij herkozen moet worden. Natuurlijk moet er een taxshift komen, maar wie zal die betalen? In België heeft dat al vaak geleid tot compromissen waarbij er alleen maar winnaars lijken te zijn. De staatshervormingen, bijvoorbeeld, zijn altijd voordelig voor Vlaanderen én voor Wallonië, maar wie betaalde de rekening? De federale overheid. Als er sociale akkoorden worden afgesloten tussen werkgevers en werknemers komen beiden als winnaars uit de bus, maar wie draait ervoor op? De overheid. Problemen worden hier vaak opgelost met gesjacher op z’n Belgisch. Mag ik het zeggen? We leven in een irrationeel land.’
Lees het volledige onderzoek ‘De stand van het land’ deze week in Knack
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier