De Belgische democratie lijkt robuust, maar is op drijfzand gebouwd

Of je nu van België houdt of niet, de pijnlijke vaststelling is dat het Belgische bestuursniveau hoe langer hoe meer een schijndemocratie wordt.

Nochtans worden we door internationale waarnemers tot één van de meest democratische landen ter wereld gerekend. Er geldt vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vereniging. We hebben onafhankelijke media en fatsoenlijke politici. Iedereen heeft de vrijheid om te stemmen en onze verkiezingen zijn vrij van gesjoemel en fraude. Dus waar loop het fout?

Het venijn zit hem in de staart. 194 dagen onderhandelen in 2007, 541 (!) dagen in 2010 en 2011. En zelfs als het in 2014 sneller gaat, zijn er heel erg grote vraagtekens te stellen bij het schouwspel van de voorbije weken. Er wordt een coalitie gevormd in Wallonië zonder rekening te houden met de federale ontwikkelingen. Een dag later wordt een Vlaamse coalitie aangekondigd ‘als reactie op’ de Waalse coalitie. Een Waalse partijvoorzitter stelde dat hij niet wilde samenwerken met de grootste Vlaamse partij. Inhoudelijke bezwaren waren duidelijk van tweede orde, de belangrijkste reden was dat hij die partij gewoonweg niet vertrouwde.

Het contrast tussen de stroeve federale regeringsvorming en de gezwinde spoed die aan de dag gelegd wordt bij de vorming van deelstaatregeringen, is bijzonder groot. Aan Vlaamse zijde hebben CD&V en N-VA elkaar vrij snel gevonden, aan Franstalige zijde geldt hetzelfde voor PS en CDH. Het is duidelijk welke kant men in Vlaanderen op wil, en wat men in Franstalig België de komende vijf jaar wil doen.

Op het federale niveau zien we iets heel anders. Daar stevenen we af op een coalitie zònder de N-VA ofwel zònder de as PS-CDH. Waarom? Omdat N-VA en PS-CDH op inhoudelijk vlak diametraal tegenover elkaar staan. De conclusie is dan ook dat, voor wat de federale regering betreft, of de Vlaamse kiezer, of de Franstalige kiezer niet zal krijgen waarvoor hij gestemd heeft. De democratische legitimiteit van het federale bestuursniveau krijgt (opnieuw) een rake klap.

Het is verre van een nieuwe analyse. We leven in een federaal land maar er bestaan geen nationale politieke partijen of nationale media. We supporteren voor de Rode Duivels en we voelen ons in meer of mindere mate Belg, maar er bestaat niet zoiets als een Belgische publieke opinie. Vlamingen kunnen niet stemmen op Franstalige politici, net zomin als Franstaligen kunnen stemmen op Vlaamse politici. En toch is er dan, toppunt van surrealisme, in volle verkiezingscampagne een tv-debat tussen Bart De Wever en Paul Magnette, twee partijkopstukken die in feite aan twee verschillende verkiezingen deelnemen.

De Belgische democratie lijkt robuust, maar is op drijfzand gebouwd. Het wordt tijd dat politici die België hoog in het vaandel dragen en niet willen weten van een splitsing van het land, ingrijpen. Want als er niets verandert, dan gaat België er vanzelf aan. Je kan toch niet verwachten dat burgers blijven aanvaarden dat er over dergelijke thema’s beslist wordt, zonder dat ze het gevoel hebben dat hun stem iets uitmaakt. Zo spreid je het bedje voor politici en partijen die een eind willen maken aan België.

Politieke partijen die België niet ten onder willen zien gaan, kunnen niet anders dan maatregelen eisen die volop inzetten op een herstel van de Belgische democratie.

Het is overduidelijk dat een federale kieskring een nieuwe dynamiek kan teweegbrengen, waarbij politici een project voor België in zijn geheel aan de kiezer voorleggen. Je krijgt meer Vlaamse politici in de Franstalige nieuwsstudio’s en omgekeerd. En misschien leidt het wel opnieuw tot nationale (koepels van) partijen. Als dat in alle andere federale landen wél kan, waarom zou het dan niet in België kunnen?

Welke coalitie er ook komt, ik hoop dat ze een regeerakkoord voorlegt waarin in ondubbelzinnige bewoordingen de inrichting van een federale kieskring wordt vooropgesteld. Het momentum is er, en misschien is het wel de laatste kans om er gebruik van te maken.

Jan Van Cauwenberghe

Voorzitter Jong VLD Gent