Toen Tadej Pogacar (26) in de tijdrit van het afgelopen Criterium du Dauphiné 49 seconden verloor op Remco Evenepoel, verraste die grote kloof de hele wielerwereld. Zou de Sloveense superman dan toch kwetsbaar zijn? Neen, want in de cols stak hij er weer bovenuit. Aan zijn conditie lag zijn mindere tijdrit dus niet. Waaraan dan wel?
‘Het is zeker een zorg. Het stoort me waar ik tijd verloor in de tijdrit. Het is een uitdaging voor mij en de ploeg om dat te verbeteren. Maar de vorm is goed en de benen zijn er.’
Het was een opvallend zinnetje in het interview dat Tadej Pogacar afgelopen vrijdag gaf. Die dag had hij op de klim naar Combloux de tegenstand vermorzeld. Hij reed er Jonas Vingegaard op een minuut, Remco Evenepoel op bijna twee minuten.
Ondanks de vreugde om de zege verwees Pogacar naar de tijdrit van twee dagen eerder. Niet toevallig ging het over de stukken waar hij toen veel seconden moest toegeven op Evenepoel en Vingegaard. Hij verloor die tijd niet op de twee kilometer lange helling. Daar was de Belgische wereldkampioen slechts vijf seconden sneller. Het echte tijdverlies zat elders.
Het leeuwendeel van zijn achterstand over de 17,4 kilometer liep de Sloveen op in drie zones: het vlakke begin van zes kilometer, de afdaling en het vlakke slotstuk richting de finish in Saint-Péray.
Het zwabberende achterwiel
In die afdaling was er ook een merkwaardig moment: in twee opeenvolgende bochten zwabberde zijn achterwiel. Pogacar kon zijn fiets moeilijk onder controle houden. Aan zijn stuurvaardigheid lag het niet, want de Sloveen is zeer behendig. En een lekke band had hij ook niet. Wat zou dan de oorzaak kunnen zijn?
Stefan Deckx, bewegingsanalist aan de Universiteit Antwerpen, begeleidde onder meer Victor Campenaerts in diens geslaagde werelduurrecordproject. Na het bekijken van de beelden hoeft hij niet lang te twijfelen. ‘Pogacars lichaamszwaartepunt ligt te veel vooraan. Zijn ellebogen rusten op het stuur, waardoor hij niet genoeg druk kan zetten op zijn achterwiel. Bij zulke hoge snelheden kom je daardoor in de problemen, zeker in een bocht.’
Dat verkeerde zwaartepunt is het gevolg van een fundamenteler probleem in Pogacars tijdritpositie. ‘De krachtlijnen lopen verkeerd’, zegt Deckx. Hij bewijst zijn stelling met lijnen op een zijaanzicht van Pogacars tijdritpositie.
- Blauwe verticale lijnen door de as van het voorwiel en aan de achterkant van het bekken, door het zadel.
- Blauwe horizontale lijnen: onder meer door de handen op het tijdritstuur, het zadel en de bovenkant van de rug.
- Een rode schuine lijn die de schouder met de elleboog verbindt, rustend op het tijdritstuur.
- Een groene schuine lijn door de voorvork van de fiets.
Deckx wijst op het snijpunt van de rode en de groene lijn. ‘Die lijnen komen samen ongeveer aan de bovenkant van de voorvork.’
Waarom is dat een probleem? Deckx haalt een foto boven van Remco Evenepoel. ‘Bij hem ligt het snijpunt van de lijn door zijn schouder en elleboog, en de lijn door de voorvork, exact in de as, het middelpunt van het voorwiel. Dat is perfecte geometrie. Alle krachten uit het bovenlichaam komen daar samen en heffen elkaar op. Zo krijg je een ideale krachtoverdracht op de rotatie van het voorwiel, loodrecht op de weg.’
‘Bij Pogacar ligt dat snijpunt áchter en boven de as van het voorwiel. Daardoor is zijn fiets minder stabiel, moeilijker te besturen, en werkt het geheel tegen. Bovendien brengt hij de kracht uit zijn bovenlichaam minder efficiënt over. Hij duwt zijn fiets als het ware niet genoeg in de grond – zoals de downforce van een Formule 1-wagen dat wel doet. De hele keten – van voorwiel tot achterwiel, van elleboog tot voet – is daardoor minder gesloten.’
Verschil met vorig jaar
Deckx wijst op een beeld van Pogacars positie in de Tourtijdrit van 2024, naar Gevrey-Chambertin. Daar was Evenepoel ook de beste. Toch verloor Pogacar toen slechts 12 seconden over 25 kilometer – een halve seconde per kilometer. In de Dauphiné bedroeg dat cijfer 2,8 seconden per kilometer.
Deckx trekt opnieuw lijnen. ‘De rode lijn door schouder en elleboog liep toen vóór de as van het voorwiel, niet erachter zoals nu. Ze liep zelfs bijna evenwijdig met de groene lijn door de voorvork. Geen snijpunt dus in de as van het voorwiel, en ook niet ideaal – zoals bij Evenepoel – maar wél beter dan Pogacars huidige positie.’
De hoek van het bekken
Maar dat is niet het enige probleem. Deckx wijst ook op de bekkenpositie van Pogacar. Die is aangeduid door paarse lijnen en een gele hoek ten opzichte van de verticale lijn door het zadel. ‘Zijn bekken in de Dauphiné is naar achteren gekanteld. De hoek bedraagt nu zo’n 170 graden. In de Tour van vorig jaar was dat nog 150 graden. Zijn ellebogen staan ook dichter bij het zadelpunt, omdat zijn stuur iets naar achteren is gezet. En ook zijn zadel staat nu wat hoger.’
Waarom is die positie in de Dauphiné dan slechter?
‘Door de kanteling naar achteren krijgt Pogacar meer en ongunstige spanning op de lage rug. Hij kan ook minder gebruik maken van zijn achterste spierketen: de grote bilspier (de grootste van het lichaam), de hamstrings en de onderrug. Ook de pedaalslag is minder krachtig. Hij trapt platter, en dus minder schuin achterwaarts. Vergelijk het met de schuine startblokken in de atletiek, waar sprinters hun voeten tegen zetten.’
‘In de Tour van 2024 was die positie veel beter. Zijn zwaartepunt lag toen ook meer verdeeld tussen ellebogen en zadel, dus op beide wielen. Nu staat zijn neus bijna boven zijn polsen. Daardoor verschuift het zwaartepunt naar voren, richting zijn ellebogen. Dat zag je ook in de afdaling van de tijdrit in de Dauphiné, met het zwabberend achterwiel.’
Is aerodynamica alles?
Het blijft een opmerkelijke vaststelling. UAE Team Emirates beschikt over een enorm budget om tijdritposities in de windtunnel te optimaliseren. Waarom is Pogacars positie dan verslechterd ten opzichte van die van vorig jaar, die wel werkte? Zelfs in vergelijking met de tijdrit in de UAE Tour begin dit seizoen – waar hij derde werd op 18 seconden van winnaar Joshua Tarling – is zijn houding nu minder efficiënt.
‘Het is bijzonder vreemd’, zegt Deckx. ‘Zijn tijdritpositie staat haaks op zijn klimhouding. Die is nagenoeg perfect, met onder meer een bekken dat wel naar voren is gekanteld. Ik vermoed dat ze vooral naar de cda-waarde gekeken hebben – de coëfficiënt van aerodynamische weerstand – en te weinig naar biomechanica en krachtlijnen van het lichaam. Mogelijk zit Pogacar nu aerodynamischer op zijn fiets. Maar dat weegt niet op tegen de biomechanische nadelen.’
Door zijn immense fysieke vermogen kan Pogacar veel compenseren. In de tijdrit van de Dauphiné werd hij nog altijd vierde. ‘Maar ten opzichte van Evenepoel – de belichaming van perfectie op een tijdritfiets – loopt het verschil wel op’, zegt Deckx.
‘Ik ben dan ook zeer benieuwd of Pogacar in de tijdrit van de Tour in Caen, over 33 kilometer, zal teruggrijpen naar zijn betere houding van vorig jaar. Gezien zijn frustratie over de prestatie in de Dauphiné zou je vermoeden van wel.’
Bestel nu de Tourgids 2025 van Knack Sport