Alaa al-Dali en Mohammed Asfour ontvluchtten vorig jaar Gaza en trainen nu in België voor het WK paracycling, dat op 28 augustus in Ronse start. Karim Ali, de medeoprichter en internationaal coördinator van hun team, de Gaza Sunbirds, vertelt hun aangrijpende verhaal.
De oorlog in Gaza lijkt ver weg op deze zonnige namiddag aan de Bisdomkaai in Gent. Klanten van wielercafé Bar Bidon kijken zelfs nauwelijks op wanneer Alaa al-Dali (28) en Mohammed Asfour (25) met hun fiets aankomen, in hun opvallende, kleurrijke wielershirts.
Engels spreken ze niet, maar Karim Ali (26), die hen vergezelt, wel. Hij heeft Palestijnse roots, werd geboren in Jordanië en verhuisde op zijn achttiende naar Londen om farmacologie te studeren. Hij bleef er hangen en begon zich actief in te zetten voor Palestijnse sporters in Gaza. ‘Ik raakte bevriend met Alaa via internet toen ik een documentaire vertaalde en zijn tragische verhaal hoorde.’
Alaa al-Dali begon op zijn zevende met fietsen en werd in 2018, op zijn 21e, Palestijns kampioen wielrennen. Ondanks de beperkte faciliteiten en bewegingsvrijheid in een gebied van slechts veertig kilometer lang en zes à twaalf kilometer breed, werden toen nog lokale races georganiseerd. ‘De jaren ervoor had hij herhaaldelijk geprobeerd deel te nemen aan internationale wedstrijden, maar telkens weigerden de Israëli’s hem uit Gaza te laten vertrekken’, vertelt Ali.
Na zijn nationale titel kreeg Al-Dali eindelijk een kans: hij mocht starten in de Aziatische kampioenschappen in Jakarta. Maar op 30 maart 2018, twee maanden voor zijn vertrek, veranderde zijn leven drastisch. Hij fietste naar een training en stopte bij de Great March of Return, een vreedzame demonstratie die elke vrijdag plaatsvond langs de grens van Gaza.
‘Alaa werd geraakt door een type munitie dat verboden had moeten zijn sinds de Eerste Wereldoorlog.’
De protesten waren een reactie op decennia van onteigening en onderdrukking, maar de prijs was hoog. ‘Israëlische sluipschutters schoten op demonstranten – vooral op jonge mannen, die ze bewust kozen om hun families te ontwrichten’, zegt Karim. ‘Alaa was een van hen. Hij werd in het been geraakt door een kogel, een type munitie dat volgens mensenrechtenorganisaties verboden had moeten zijn sinds de Eerste Wereldoorlog, omdat het enorme schade aanricht.’
De kogel vernietigde vijftien centimeter bot. ‘De dokter vroeg of ik door een raket of een kogel was geraakt. Ze hadden nog nooit zo’n impact gezien. Na negen dagen in het ziekenhuis, met koorts tot ruim 40 graden, moesten ze mijn been amputeren. En tegelijk ook mijn wielerdroom’, vertelt Al-Dali terwijl Ali simultaan vertaalt.
Een klein jaar later, in februari 2019, onderging Mohammed Asfour een identiek lot. ‘Zelfde mars, zelfde plek, zelfde soort kogel, zelfde gevolg: amputatie van zijn been – ‘zoals dat ook gebeurde bij 125 anderen’, vertelt Karim.
Gaza Sunbirds: fietsen tegen de vergetelheid
Uit gesprekken met Al-Dali groeide een droom: een wielerclub oprichten voor Gazanen die ledematen waren kwijtgeraakt. De naam, Gaza Sunbirds, was niet toevallig gekozen. ‘De Palestijnse honingzuiger, een kleine zangvogel met glinsterend groene en paarse veren, is al sinds 2015 onze nationale vogel en werd al zo genoemd lang voor de oprichting van de staat Israël. De Israëli’s probeerden de officiële naam te veranderen, om zo het woord Palestina te schrappen. Maar dat mislukte’, vertelt Ali.
Het team begon met een bescheiden doel. ‘We wilden zien of het mogelijk was om een wielerclub op te zetten in een conflictzone. Vergeet niet dat Gaza al vóór de start van de oorlog in oktober 2023 een openluchtgevangenis was. Door de Israëlische blokkade kwamen al sinds 2005 onvoldoende medicijnen of andere benodigdheden binnen’, zegt Ali.
Het eerste jaar van de Gaza Sunbirds was zwaar. ‘We begonnen met tien renners, maar op het eind was er nog één over. Veel atleten zijn kostwinners en konden niet blijven fietsen. Door het gebrek aan medische technologie verergerden amputatieletsels vaak tot chronische aandoeningen’, legt Ali uit.
Ondanks een startbudget van 5000 dollar, verzameld via crowdfunding, was het moeilijk om geschikt materiaal te vinden. ‘Het kostte een jaar om zes fietsen samen te stellen – vaak afgedankte rommel uit Israël die we moesten repareren.’
Toch groeide het team uit tot zo’n 25 renners van 12 tot 48 jaar oud. ‘We hadden vijf trainingen per week, met sessies voor kinderen, beginners en gevorderden.’ Maar na oktober 2023 veranderde alles. ‘Een maand later gingen veertien van onze fietsen verloren toen het Israëlische leger een gemeenschapscentrum vernietigde’, vertelt hij. ‘Intussen zijn bijna alle wegen vernield en is wielrennen – en zelfs gewoon fietsen – niet meer mogelijk.’
Overlevingsstrijd
De strijd om te kunnen fietsen werd een strijd om te overleven. Het team schakelde in Gaza noodgedwongen over op humanitaire hulp. ‘We richten ons nu op snelle, gerichte interventies: spray tegen insectenplagen, krukken samenstellen voor mensen met een beperking, tenten bouwen omdat daken verwoest zijn, aardappelen zoeken voor ondervoede kinderen.’
Die voedselbedeling wordt steeds moeilijker. ‘In het eerste jaar gaven we 13 à 20 kilo voedsel aan een gezin van vijf voor een paar dagen’, zegt Ali. ‘Nu is dat nog 4 kilo voor een gezin van tien – voor wie weet hoe lang nog. Het is geen waardige hulp meer, hooguit nog restjes die we bij elkaar schrapen. Maar als wij het niet doen, verhongeren mensen.’ Het team werkte met World Central Kitchen, maar zelfs hun voorraden raakten op door de hulpblokkade van Israël. ‘Ze hopen de activiteiten in de komende weken wel te hervatten’, aldus Karim.
Trappen met het hoofd en het hart
De wielerdroom van Al-Dali en Asfour bleef echter bestaan. In april 2024 verlieten ze Gaza om via Egypte naar België te reizen. Daar namen ze in mei deel aan de wereldbeker paracycling in Oostende. Tijdens hun verblijf in België vielen Israëlische troepen de Gazaanse grensstad Rafah binnen. ‘De grens werd vernietigd. Terugkeren was niet meer mogelijk’, legt Karim uit.
De vrouwen en kinderen van beide mannen bleven achter in Gaza. Daar wonen ze in tenten en moeten ze voortdurend verhuizen. ‘Alaas familie is de afgelopen drie maanden vijf keer gevlucht. Asfours familie zelfs 25 keer sinds het begin van de genocide’, vertelt Karim.
‘Tijdens onze races zien we andere renners steun krijgen van hun families. Maar wij zijn alleen.’
Contact houden is moeilijk door het onstabiele internet. ‘Gazanen zijn vindingrijk. Ze gebruiken eSIMs (een digitale simkaart, nvdr) om verbinding te maken, maar communicatie blijft sporadisch.’ De onzekerheid over hun geliefden en het verlies van familieleden weegt zwaar. ‘Als iemand anders onder deze druk stond, zou die in een instelling zitten’, zegt Al-Dali. ‘Tijdens onze races zien we andere renners steun krijgen van hun families. Maar wij zijn alleen. Fietsen is mijn manier om mijn familie te steunen. Ik fiets met mijn kinderen in mijn gedachten.’
Voor Asfour is het verlies nog zwaarder. ‘Drie neven en ooms van mij zijn al omgekomen. Toch geeft sport me kracht om door te gaan.’
‘Onze renners in Gaza kunnen niet meer trainen, bij gebrek aan wegen. En aan spieren – na twee jaar honger lijden.’
Ook bij de andere Gaza Sunbirds in Gaza stapelen de verliezen zich op. ‘Alleen al de afgelopen weken zijn drie teamgenoten zwaar verbrand geraakt door granaatscherven of omgekomen bij bombardementen’, vertelt Ali. Voor de negentien overgebleven renners en vijf stafleden in Gaza draait alles om overleven en anderen helpen. ‘Trainen kunnen ze niet meer, bij gebrek aan wegen. En aan spieren – na twee jaar honger lijden.’
Gaza’s toekomst in puin: een generatie kinderen riskeert levenslange schade
Trainen vanuit opvangcentrum
De Sunbirds bestaan nu uit twee kleine clubs: een in België met vijf renners en een in Egypte met drie renners. Dankzij crowdfunding en de steun van intussen 33.000 donateurs uit de hele wereld konden de Gaza Sunbirds sinds hun vertrek uit Gaza deelnemen aan paracyclingwedstrijden als officiële leden van de Palestijnse wielerbond, die erkend is door de Internationale Wielerunie (UCI).
‘We vlogen naar Egypte, Italië, Kazachstan, Maleisië, Turkije… Wel zonder asiel aan te vragen, want dan konden we niet meer reizen’, vertelt Ali. ‘Uiteindelijk besloten onder meer Alaa en Mohammed dat wél te doen, in België. Zij hebben intussen officiële verblijfspapieren gekregen. Voor de andere drie blijft het bang afwachten. Zij verblijven in opvangcentra voor asielzoekers, hopend op goed nieuws.’
Ondanks die onzekerheid blijven Al-Dali en Asfour trainen, met het WK in Ronse als hoofddoel. Ze worden op afstand gecoacht door de Ierse paracyclingkampioen Mark Rohan, terwijl Ali de dagelijkse begeleiding op zich neemt.
‘Via een lokale wielerploeg heb ik goede trainingsroutes leren ontdekken.’
Al-Dali traint in een fitness in de buurt en op de wegen rond Gent. ‘Toen ik hier kwam, wist ik niet waarnaartoe te fietsen. Maar via een lokale wielerploeg heb ik goede trainingsroutes leren ontdekken.’ En niet zonder resultaat: op de wereldbeker in Oostende en Brugge werd hij begin mei 19e in de tijdrit en 21e in de wegrit. ‘Stel je voor wat hij zou kunnen doen met meer steun’, zegt Ali. Al-Dali’s doel op het WK in Ronse: top 18. Op de Arabische kampioenschappen waar de concurrentie minder sterk is, mikt hij later dit jaar zelfs op een podiumplaats.
Op langere termijn hoopt Karim Ali een Palestijnse selectie af te vaardigen voor de Paralympische Spelen van Los Angeles 2028. Dat lukte niet voor Parijs 2024, want een wildcard werd geweigerd. ‘Die gingen naar de VS en Frankrijk…’, zucht Ali.
Dromen van een nieuw begin
Tot de oorlog eindigt, blijven Al-Dali en Asfour fietsen – als symbool van hoop en verzet. ‘Iedereen die zegt dat sport niet politiek is, liegt. We willen de wereld bewust maken van wat er in Gaza gebeurt. Laten zien dat Palestina bestaat, ondanks de pogingen van Israël om onze identiteit uit te wissen.’
‘Iedereen die zegt dat sport niet politiek is, liegt.’
Helaas domineert de oorlog hun realiteit. ‘We wachten op de beslissing van één man om het lijden van twee miljoen mensen te stoppen’, zegt Karim, verwijzend naar de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. ‘Als hij dat wil, kan het nu, vandáág, eindigen. Dan kunnen ziekenhuizen weer functioneren, kan voedsel binnenkomen en kunnen de families van Alaa en Mohammed herenigd worden.’
Als het ooit zover komt, willen de Gaza Sunbirds een wielercentrum bouwen. ‘Na de oorlog zal niet alleen Gaza gereconstrueerd moeten worden, maar zullen ook ruim honderdduizend mensen met permanente beperkingen hun leven moeten hernemen’, zegt Ali. ‘In het Midden-Oosten, zoals in de rest van de wereld, wordt vaak op hen neergekeken. Door hen te leren fietsen, als ontspanning of in competitie, willen we hen weer een stem geven in de samenleving.’
Tot dan zal Ali niet rusten. ‘In november 2023, een maand na het uitbreken van de oorlog in Gaza, zegde ik mijn baan als productmanager op om me te kunnen inzetten voor het team. Ik dacht dat het conflict binnen zes maanden zou eindigen. Helaas. Maar ik blijf vechten voor onze renners, en voor alle Gazanen.’
