Na hartslagmeters, wattagemeters en glucosemonitors maakt nu ook een nieuw type technologie zijn opwachting in het peloton: ademhalingssensoren. Sinds de Internationale Wielerunie (UCI) het gebruik ervan tijdens wedstrijden heeft toegelaten, verzamelt onder meer Visma-Lease a Bike tijdens de Tour de France data over het ademhalingspatroon van enkele renners. Maar wat levert dat precies op?
‘Een nauwkeurige, betrouwbare ademhalingssensor zou wel eens net zo revolutionair kunnen zijn als de introductie van de hartslagmeter in de jaren zeventig. Misschien zelfs nog impactvoller.’
Dat zei Arnar Larusson in maart in een interview met de wielerwebsite velo.outsideonline.com. De uitspraak is niet geheel belangeloos: Larusson is ceo en medeoprichter van Tymewear, het bedrijf dat de VitalPro-ademhalingssensor ontwikkelde en een partnerschap sloot met Visma-Lease a Bike.
Volgens de fabrikant is de VitalPro momenteel het nauwkeurigste toestel voor het meten van ademhaling buiten een laboratorium, tot 97 procent.
In maart was nog onduidelijk of de UCI het gebruik van zulke sensoren tijdens wedstrijden zou verbieden. Half juni kwam het groene licht. Sindsdien zet Visma-Lease a Bike de VitalPro in tijdens de Tour de France om data te verzamelen bij enkele renners – de ploeg wil niet kwijt wie precies. Op de Instagramaccount van Tymewear zijn er wel foto’s te zien van Wout van Aert, Jonas Vingegaard en Sepp Kuss.
Volgens Mathieu Heijboer, Head of Performance bij de ploeg, opent het meten van ademhaling tijdens wedstrijden ‘een compleet nieuw venster op hoe het lichaam reageert op extreme belasting. In deze fase gaat het ons vooral om het verzamelen van data en inzichten. We weten nog veel te weinig over ademhaling als prestatie-indicator. Deze technologie zal ons helpen om trainingen te verfijnen en koersstrategieën aan te passen’, vertelde hij aan velo.outsideonline.com.
Hoe werkt ademhaling bij inspanning?
Hoe revolutionair en nuttig is een ademhalingssensor werkelijk? Daarvoor is het cruciaal om het ademhalingsproces en het concept van ventilatoire drempels te begrijpen.
‘Ademhaling is essentieel in sport, omdat spieren zuurstof nodig hebben om energie te produceren’, zegt em. professor Eric van Breda van de faculteit revalidatiewetenschappen en kinesitherapie aan de Universiteit Antwerpen.
‘Via je longen neem je lucht met zuurstof op dat via het bloed in de spieren terechtkomt. Hoe efficiënter dit proces, hoe beter je spieren functioneren. Bij lichte inspanning adem je langzaam en diep – met een groter ademteugvolume – waardoor je op een energiezuinige manier het ademminuutvolume verhoogt: de totale hoeveelheid lucht die je per minuut inademt.’
Naarmate de inspanning zwaarder wordt, verandert je ademhalingspatroon. ‘Je spieren produceren melkzuur, wat uiteindelijk ook je bloed lichtjes verzuurt. Je lichaam maakt dan extra koolstofdioxide (CO₂) aan, die je moet uitademen. Daardoor versnelt je ademhaling’, aldus Van Breda.
Het belang van ventilatoire drempels
Die versnelling verloopt geleidelijk, tot je de ventilatoire drempels bereikt. ‘Er zijn er twee: ventilatoire drempel 1 (VT1) is het moment waarop je ademhaling versnelt doordat het lichaam overschakelt van vooral vetverbranding naar deels suikerverbranding’, vertelt Van Breda.
‘Ventilatoire drempel 2 (VT2) markeert het punt waarop de melkzuurproductie zodanig toeneemt dat je ademhaling explosief versnelt om verzuring tegen te gaan. Je gaat dan sneller en vaak oppervlakkiger ademen, maar het totale ademminuutvolume stijgt.
‘Waar je eerst 20 à 30 ademhalingen van 2 liter per minuut deed (60 liter), kan dat bij zware inspanning bijvoorbeeld 50 ademhalingen van 3 liter of meer worden (150 liter) en tot wel 220 liter per minuut bij maximale inspanning.’
Volgens Van Breda zijn die drempels nuttige markers om efficiënt te trainen: ‘Door rond die eerste ventilatoire drempel te trainen, kun je je uithoudingsvermogen verbeteren. Tot die grens functioneert je lichaam optimaal: het verbrandt vooral vetten en ademt efficiënt. Ga je erboven, dan schakelt je lichaam over op snelle, minder duurzame energie, en schiet je ademhaling omhoog. Het is dus een belangrijke indicator van de grens tussen economische belasting en ademnood.’
Efficiënt, rustig en diep ademen levert bovendien directe winst op: je verzuurt minder en je bespaart energie. ‘Tijdens zware inspanning kan ademhaling tot 10 à 15 procent van je totale energieverbruik vergen’, zegt Van Breda.
‘Buikademhaling via het middenrif is dan efficiënter dan borstademhaling, waarbij de tussenribspieren extra energie vragen en vermoeid kunnen raken.’
Wat meet de ademhalingssensor precies?
Hoe kan een sensor zoals de VitalPro daarbij helpen? Het systeem bestaat uit een band met ingebouwde druksensoren die subtiele bewegingen van borstkas en buik detecteren. Elke ademhaling wordt digitaal omgezet in een grafiek, zichtbaar via een app.
De toegevoegde waarde ligt volgens de fabrikant in de mogelijkheid om veranderingen in je ademhalingspatroon nauwkeurig te detecteren. De sensor zou het moment herkennen waarop je ademhaling plots versnelt, nog vóór je dat merkt aan je hartslag of snelheid. Zo leer je je inspanning bij te sturen op basis van ademhaling, niet enkel op gevoel.
Voor recreatieve sporters zou zo’n ademhalingssensor zelfs een betaalbaar en praktisch alternatief kunnen zijn voor dure labtests zoals lactaat- of zuurstofmetingen.
En werkt het ook echt?
Dat is de theorie. Maar klopt die ook?
Professor Van Breda is sceptisch. ‘Zo’n sensor kan wel ademfrequentie meten en detecteren of je via borst of buik ademt. Maar het ademminuutvolume – de totale lucht per minuut – wordt niet direct gemeten. Dat kan alleen in een lab met een zuurstofmasker. En net dat volume is essentieel om ventilatoire drempels accuraat te bepalen.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Volgens Van Breda schat Tymewear dat volume via algoritmes, op basis van bekende wetenschappelijke data én – bij profrenners – op basis van eerdere individuele labtests. ‘Maar die extrapolatie is verre van sluitend. De enige studie die Tymewear vermeldt, telt 26 deelnemers – een erg kleine steekproef. Ik zie geen peer-reviewed publicatie.’
‘Bovendien zijn labomstandigheden niet zomaar te vergelijken met trainingen of wedstrijden, waar temperatuur, luchtvochtigheid, hoogte of eventuele lichamelijke aandoeningen, zoals verkoudheden, mee het ademhalingspatroon beïnvloeden.’
De foutenmarge kan volgens Van Breda oplopen tot 10 à 20 procent. ‘Dat is veel te onnauwkeurig om er trainingen op te baseren – en zeker geen inspanningen tijdens een rit in de Tour. Je zou voortdurend nieuwe labtests moeten afnemen om die correlaties met wisselende omstandigheden betrouwbaar te maken. Dat is in de praktijk niet haalbaar. En dan moeten die sensoren ook nog eens perfect gekalibreerd zijn.’
Lengte maal schoenmaat?
Voor recreanten is het probleem nog groter. ‘Zij ondergaan hoogstens één labtest per jaar – als ze er al eentje laten uitvoeren. Zonder objectieve ademhalingsparameters is de schatting van het systeem puur giswerk, gebaseerd op populatiedata en een algoritme’, zegt Van Breda.
‘Het doet me denken aan hoe sporthorloges je VO₂ (maximale zuurstofopnamevermogen, nvdr) proberen te schatten. Je kunt evengoed het kwadraat van je lengte maal je schoenmaat nemen.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
‘Zelfs als je als recreant je sensor baseert op één labtest, dan nog verandert je conditie nadien mogelijk snel. Dan bouw je voort op achterhaalde gegevens.’
Is het dan helemaal nutteloos? ‘Zo’n sensor kan wél tonen of je plots overschakelt van buik- naar borstademhaling, en of dat wijst op ademnood. Dat zou je kunnen gebruiken om bij zware inspanning iets rustiger aan te doen. Maar dat is heel individueel.’
Conclusie
Voor goed geteste profrenners kan een ademhalingssensor mogelijk aanvullende inzichten opleveren, naast wattage en hartslag. Maar van een revolutie is geen sprake, zegt Van Breda. ‘Voor recreatieve sporters zie ik geen meerwaarde. De prijs van 258 euro zou ik eerder besteden aan degelijke schoenen, een goede koersbroek of een betrouwbare wattagemeter. Nog meer dan je hartslag is dat de beste maatstaf voor wat je lichaam echt presteert.’
Slaapexperte Charlotte Edelsten (Soudal Quick-Step): ‘Remco Evenepoel kan slapen op een bed van 13 graden’